SunnudagsMogginn - 14.02.2010, Side 34

34 14. febrúar 2010
K
uldinn læsti klóm sínum í líkama hennar.
Hún leitaði skjóls undir vegg. Fann gegn-
blautan pappa og lagði hann á jörðina, hann
var betri einangrun en engin. Hún hjúfraði
sig að vinum sínum sem þrátt fyrir ungan aldur höfðu
gengið í gegnum raunameiri ævi en flestir sem háum
aldri ná. Smávaxnir líkamarnir náðu ekki upp hita svo
hún dró upp límið. Hellti líminu í skítuga dulu, sniffaði
og fann ylinn flæða um sig. Hún lét límið ganga, svo fjöl-
skylda hennar gæti yljað sér undir áhrifunum. Fjöl-
skyldan á götunni var ekki tengd henni blóðböndum, að
Ronnie systur hennar undanskilinni. Þetta voru vinir
hennar, að mestu drengir, sem sinntu verndarhlutverki
fjölskyldunnar. Hún sniffaði aftur og hungurverkirnir
hurfu.
Hún heitir Frieda Darvel og var götubarn í Höfðaborg í
Suður-Afríku í tæp sjö ár. Hún var aðeins ellefu ára göm-
ul þegar hún sagði skilið við fjölskyldu sína og skóla og
tók lífið á götunni fram yfir lífið undir þaki foreldra
sinna. „Ég tók þá ákvörðun sjálf að flytjast á götuna.
Mamma reyndi í fyrstu mikið að fá mig heim aftur. Ég fór
nokkrum sinnum heim en valdi alltaf götuna aftur. Það
fór svo þannig að mamma gafst upp.“ Þegar Frieda var
spurð hvers vegna hún hefði valið götuna fram yfir
heimili sitt vildi hún ekki gefa upp ástæðuna. Það er þó
ekki erfitt að geta sér til um að heimilisaðstæður þurfa að
hafa verið ansi harðar til þess að ellefu ára barn taki svo
afdrifaríka og erfiða ákvörðun.
Frieda er þriðja yngst af 12 systkinum og alin upp í
mikilli fátækt. Foreldrar Friedu hafa glímt við eigin djöf-
ul er við kemur neyslu og fátækt og hefur föðurnum bæði
reynst erfitt að fá vinnu og eins að halda henni, en hann
hefur ætíð verið eina fyrirvinna fjölskyldunnar. „Pabbi
vann lengst í nokkur ár í verksmiðju en henni var svo
lokað. Hann er nú að vinna sem húsvörður í skóla og fær
sem nemur 500 íslenskum krónum fyrir vinnudaginn.
Það er mög erfitt að fá vinnu í Höfðaborg ef maður er
ekki með menntun og það er erfitt að mennta sig ef mað-
ur á ekki peninga,“ sagði Frieda. Elsti bróðir Friedu, sem
líka bjó á götunni, lést fyrir rúmu ári síðan úr berklum og
hefur það reynst Friedu afar erfitt að takast á við þann
mikla missi.
Frieda sveipar sjálfa sig engum fegurðarljóma þegar
hún rifjar upp æskuna. „Ég var mjög erfið. Hlýddi ekki
heimilisreglum, byrjaði ung að reykja og vinir mínir voru
vandræðakrakkar. Þegar ég svo flúði heimilið, gat ég gert
það sem ég vildi, á þann hátt sem ég vildi. Á götunni fékk
ég frelsi og ótakmarkaðan aðgang að vinum mínum og
eiturlyfjum.“ Hópurinn sem Frieda umgekkst samanstóð
af um tíu börnum. Flest þeirra eru látin í dag eða í fang-
elsi. Þó að tíðni morða sé hærri í Kólumbíu en í Suður-
Afríku er ekkert annað land eins grimmt gagnvart börn-
um og Suður Afríka. 66,3% barna á aldrinum 15-19 ára
sem létust í Suður-Afríku á árunum 1999-2000 voru
myrt.
Fékk aðra til að ræna fólk fyrir sig
Frieda og vinir hennar unnu saman að því að skaffa sér
bæði fæði og eiturlyf. Um það sagði Frieda: „Við betl-
uðum og rændum fólk og það er bara hluti af því að búa á
götunni. Við brutumst inn í bíla og tókum það sem við
gátum, útvörp, síma og annað. Ég gat reyndar aldrei
rænt fólk, svo ég fékk aðra til að gera það fyrir mig, en ég
fór síðan með þýfið og seldi það og fékk eiturlyf fyrir. Það
var í rauninni miklu auðveldara að betla en það var þeim
vandkvæðum háð að við fengum svo sjaldan pening. Fólk
vildi frekar gefa okkur mat. Við þurftum á peningum að
halda svo við gætum keypt lím og eiturlyf. Límið var
okkur nauðsynlegt til að hlýja okkur, losa okkur við
áhyggjur og gleyma því hversu svöng við vorum.“ Al-
gengasta dópið á meðal götubarnanna er fyrst og fremst
límið og svo krakk og „man drugs“ en það er samblanda
hinna ýmissu lyfja. „Ég prófaði einu sinni kókaín og það
var ekki gott. Ég breyttist í aðra manneskju og gerði hluti
sem ég hefði aldrei annars gert. Þetta var algjör bilun,“
sagði Frieda.
Frieda telur að krakkarnir á götunni eigi sér flestir
svipaðan bakgrunn. „Ég held að það sé mög algengt að
börn fari 12-13 ára á götuna. Þau eru þá að flýja ofbeldi og
misnotkun. Sum eiga foreldra sem eru alkóhólistar og
dópistar. Mér finnst samt eins og það sé meira af yngri
börnum á götunni í dag en þegar ég var á götunni, þó ég
viti það ekki fyrir víst. En það er og hefur alltaf verið
töluvert meira um stráka á götunni en stelpur,“ sagði
Frieda.
Á götunni er ofbeldi, nauðganir, vændi, eiturlyf, sjúk-
dómar og morð daglegt líf og getur verið erfiðara fyrir
ungar stúlkur en stráka að lifa í slíku umhverfi vegna
stöðugra ógnana. „Það getur verið erfitt að verjast strák-
unum á götunni og þess vegna langaði mig fljótt að eign-
ast kærasta, sem ég gerði. Hann hét Boeta og þó að hann
hafi kannski ekki verið fyrirmyndardrengur þá sinnti
hann hlutverki verndarans.“ Hann lést fyrir tvítugt úr
berklum.
Á hverjum degi greinast 1.000 manns með HIV í Suð-
ur-Afríku en skömmin sem fylgir sjúkdómnum er svo
mikil að þetta skelfilega vandamál er sjaldan rætt meðal
fólksins. Það er áætlað að 80-90% götubarna í Suður-
Afríku séu smituð, en þeirra á milli er talað um vírusinn,
þá sjaldan hann er ræddur. Börnunum gefst kostur á frí-
um lyfjum og aðhlynningu en aðbúnaðurinn er afar fá-
tæklegur. Lyfjagjöfin þarf líka að vera regluleg og börnin
þurfa sjálf að leita sér lækninga, sem þau oft ýmist
gleyma eða sækjast ekki eftir. Þar sem götubörnin eru
svo mörg HIV-smituð ræða þau aldrei um að alnæmi hafi
Frieda var aðeins ellefu ára
gömul þegar hún sagði skilið
við fjölskyldu sína og fluttist
á götuna í Höfðaborg.
Morgunblaðið/Ómar
Af götunni í Höfðaborg
í söngnám í Stokkhólmi
Hún var götubarn og lifði á því að betla og ræna. Í dag syngur hún
með gospelkórum í Svíþjóð, heimsækir Ísland og á sér draum um
að koma fótum undir fjölskyldu sína með eigin frægð og frama.
Signý Gunnarsdóttir signyg@mbl.is