SunnudagsMogginn - 06.06.2010, Blaðsíða 20

20 6. júní 2010
E
igi ég að vera alveg hreinskilinn
hefur útlitið aldrei truflað mig og
ég á alls ekki erfitt með að vera
innan um fólk. Eftir aðgerðirnar
þurfti ég að fara út í búð með slöngur
hangandi út úr nefinu og hálsinum og
fyrst ég gat það kinnroðalaust er ekkert
mál að umgangast fólk í dag. Kannski er
það kaldhæðni en svona lít ég á málið: Ég
var aldrei neitt sérstaklega myndarlegur
áður en núna er ég með andlit sem enginn
gleymir.“
Það er stutt í húmorinn hjá Rick Bender,
48 ára gömlum Bandaríkjamanni, sem
greindist ungur með krabbamein í munni
vegna tóbaksnotkunar og missti í kjölfarið
helming kjálkans, þriðjung tungunnar og
allar tennurnar nema sex. Þá lamaðist
hann að hluta í hægri handlegg vegna
krabbameinsins. „Eins og fólk sér ætti ég
að vera undir grænni torfu. Ég get því ekki
annað en verið þakklátur,“ segir hann í
símasamtali við Sunnudagsmoggann frá
heimili sínu í Flórída.
Rick staðfestir að flestum bregði þegar
þeir líta hann augum í fyrsta sinn. „Það er
bara eðlilegt,“ segir hann. „Ég er hins
vegar mjög jákvæður og opinn að eðlisfari
og það hjálpar fólki að venjast mér. Margir
tala um að fljótlega hætti þeir að taka eftir
því hvað ég er óvenjulegur í útliti. Ég veit
samt ekki hvort það er satt, sennilega er
fólk bara að gera mér til geðs. Alltént er ég
ekki hættur að taka eftir þessu sjálfur – og
er ég þó með mér allan sólarhringinn!“
Hann hlær dátt.
Lét undan þrýstingi
Rick fæddist í San Diego í Kaliforníu árið
1962. Hann byrjaði að nota tyggitóbak tólf
ára gamall og segir þrjá þætti hafa legið
þeirri ákvörðun til grundvallar.
Í fyrsta lagi nefnir hann þrýsting frá fé-
lögunum. „Nokkrir félagar mínir voru
byrjaðir að fikta við reykingar á þessum
tíma en foreldrar mínir höfðu frætt mig
um skaðsemi þeirra, þannig ég hafði eng-
an áhuga á þeim. Ég valdi því „skaðlausa
kostinn“, eins og munntóbakið var kallað,
til að falla inn í hópinn.“
Í öðru lagi tilgreinir Rick hafnabolta.
„Ég lifði og hrærðist í hafnabolta á þessum
tíma og munntóbaksnotkun hefur löngum
verið mikil innan þeirrar greinar, þó ekki
eins mikil og í íshokkíinu. Þar er munn-
tóbaksnotkun algjör plága.“
Spurður hvers vegna þetta sé slær Rick
á létta strengi. „Það segir sig sjálft, það er
ómögulegt að halda á sígarettu meðan
menn eru inni á vellinum. Þess vegna nota
þeir munntóbak.“
Í þriðja lagi nefnir Rick auglýsingar í
fjölmiðlum. „Þegar stjörnurnar úr hafna-
boltanum og öðrum íþróttagreinum, fyr-
irmyndir mínar, birtust á skjánum og í
blöðum lofsyngjandi munntóbak þurfti ég
ekki frekari vitna við.“
Rick var sjálfur liðtækur hafnabolta-
leikmaður og var eitt ár á mála hjá at-
vinnumannaliðinu Los Angeles Angels of
Anaheim. „Það gekk ekki upp. Ég var ekki
eins góður leikmaður og ég hélt,“ segir
hann hlæjandi. „En ég spilaði í nokkur ár
sem áhugamaður áður en ég veiktist.“
Krabbamein er bara fyrir gamalt fólk
Rick ánetjaðist munntóbaki og hélt notk-
un þess áfram fram á fullorðinsár. Hann
var margoft varaður við skaðseminni en
lét það sem vind um eyru þjóta. „Það er
bara gamalt fólk sem fær krabbamein,
ekki ég, kornungur maðurinn,“ hugsaði
hann.
Það fór á annan veg.
„Vorið 1988 varð ég var við lítið hvítt
sár á tungunni en velti mér ekki frekar
upp úr því í fyrstu, munnangur hafði
komið og farið gegnum árin. Á tímabili
hætti ég að finna fyrir sárinu en þegar það
kom aftur fyrir jólin og stækkaði ört ákvað
ég loksins að fara til læknis. Það var í mars
1989. Læknirinn hristi bara höfuðið þegar
hann sá sárið, þannig ég átti ekki von á
góðu,“ segir Rick
Viku síðar lá greiningin fyrir, Rick var
með krabbamein í munni og fór beint
undir hnífinn. „Þetta leit ekki vel út í
upphafi. Eftir aðgerðina tilkynntu læknar
föður mínum og þáverandi eiginkonu að
ég myndi í besta falli lifa í tvö ár til við-
bótar.“
Á rúmu ári fór Rick í þrjár aðgerðir að
auki vegna sýkingar sem allar gengu vel.
Meinið hafði ekki breiðst út og smám
saman komst Rick til heilsu. „Ég prísa mig
sælan. Lífslíkur fólks sem fær munn-
krabba eru 50% eftir fimm ár en hjá körl-
um yngri en þrjátíu ára eru lífslíkurnar
innan við 1%.“
– Innan við 1%!!!?
„Já, skýringin á því er tvíþætt. Annars
vegar þarf þessi tegund krabbameins gott
blóðflæði til að breiðast út og fyrir vikið
þrífst það vel í ungum líkama. Í annan stað
leita engir seinna til læknis en ungir karl-
menn. Meinið greinist því oft of seint.“
Skornir í strimla
Hann ráðleggur fólki að vera á varðbergi
gagnvart einkennunum. Þau eru helst:
Andlit sem
enginn
gleymir
Læknirinn gaf honum tvö ár eftir að hann
greindist með krabbamein í munni vegna
tóbaksnotkunar. Síðan eru liðnir meira en
tveir áratugir og Rick Bender er ennþá
sprelllifandi og hefur helgað líf sitt for-
vörnum og baráttunni gegn vánni.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
Rick Bender hefur engar geð-
flækjur vegna útlits síns,
kveðst þvert á móti nota það
sem „tæki“ til að gera fólk
fráhverft tóbaksnotkun.