SunnudagsMogginn - 20.06.2010, Blaðsíða 15

20. júní 2010 15
áætlunin hefur einfaldlega ekki haldið.“
Hann segir hugsanlegt að skipulags-
vandi Reykjavíkur sé lögfræðilegur.
„Menn óttast skaðabótaskyldu vegna
gamals skipulags sem byggðist á úreltu
gildismati. Í raun er þetta pólítísk
spurning því skipulagsráð hefur alltaf
lokaorðið. Það hefur í seinni tíð verið já-
kvætt gagnvart húsaverndun í Reykjavík
en verndin hefur strandað á þessum
lagalegu málum. Hefði húsverndaráætl-
unin verið hluti af aðalskipulagi borg-
arinnar hefði þurft að vinna allt deili-
skipulag miðað við það.“
Raunin var önnur og segir Snorri und-
anfarinn áratug sýna það. „Í deiliskipu-
lagsvinnu sem fór í gang upp úr 2002 var
opnað fyrir mikið niðurrif í Austurborg-
inni; á Laugavegi, í Skuggahverfinu og
alveg upp á Njálsgötu. Um leið var heim-
iluð sameining lóða við Laugaveg sem
leiddi til þess að fólk var beitt miklum
þrýstingi og nánast kúgað út úr húsum
sínum, ýmist með gylliboðum eða hót-
unum. Þegar menn sáu hvernig þetta
gekk fyrir sig þar voru dæmi um að
verktakar færðu sig yfir á svæði sem ekki
var búið að deiliskipuleggja til að vera á
undan skipulagsyfirvöldum, s.s. á Vest-
urgötunni og í gamla Austurbænum.“
Ein afleiðing þessarar stefnu eru göm-
ul hús sem hafa fengið að grotna niður
án þess að nokkur búi í þeim né að eðli-
legu viðhaldi þeirra sé sinnt. Ýmsir telja
að með því hafi verktakar og nýir eig-
endur húsanna viljað þrýsta á skipulags-
breytingar og heimildir til niðurrifs
húsanna. Snorri bendir á mynd í bókinni
af einu slíku bárujárnshúsi sem aug-
ljóslega hefur mátt muna fífil sinn feg-
urri. „Þetta hús er verið að eyðileggja,“
segir hann. „Því var vel við haldið en
eftir að það var keypt hefur enginn búið í
því, rafmagn og hiti var tekið af og það
látið standa opið. Svo núna liggur það
bara undir skemmdum.“
Skuggahverfið er annað dæmi, sem
margir hafa viljað kalla skipulagsslys.
„Þróunin þar er athyglisverð,“ segir
Snorri. „Í fyrstu tillögum var gert ráð
fyrir mikilli uppbyggingu niðri við
Skúlagötuna. Í framhaldinu átti að koma
eins konar „þynningarsvæði“ þar sem
hús færu smám saman lækkandi upp að
Lindargötu. Upp úr 2000 fóru þau mörk
hins vegar á flot og nýja byggðin tók að
skríða upp á Laugaveg og enn lengra. Sú
sátt, sem búið var að skipuleggja milli
þess gamla og nýja, varð skyndilega óljós
– allt í einu var allur Austurbærinn und-
ir.“
Inntur eftir því hvort breytt efnahags-
ástand, hruninn fasteignamarkaður og
gjaldþrota verktakar muni breyta þess-
um viðhorfum segir Snorri ekki hægt að
treysta því. „Sumar af þessum eignum
hafa farið inn í þrotabú þar sem áfram er
til staðar þrýstingur á að hámarka verð-
Fálkahúsið við Hafnarstræti þótti eitt sinn ekki nógu borgararlegt og mátti rífa það.
’
Alls staðar þar
sem skipulag gerir
ekki ráð fyrir nið-
urrifi eru hús fljótlega
gerð upp.
Til stóð að leggja breiðstræti þar sem Verslunarmannafélagshúsið í Vonarstræti stendur og voru því áætlanir um að rífa það árið 1964.
Iðnó sem byggt var árið 1896 átti að víkja fyrir ráðhúsi samkvæmt tillögu frá árinu 1964.
Skemmtistaðurinn Sirkus við Klapparstíg
kemur við sögu í bók Snorra en það olli
miklu fjaðrafoki þegar ákveðið var að rífa
bygginguna árið 2007. „Það er dæmi um
hús sem telst ekki vera gott höfund-
arverk, en vegna þess sem var að gerast
í þessu húsi var það orðið svona Litla
hafmeyja Reykjavíkur. Stór hluti þeirra
ferðamanna sem komu til Reykjavíkur
varð einfaldlega að fara og sjá Sirkus.
Við veljum ekkert alltaf með meðvit-
uðum hætti hvaða kennileiti við viljum
hafa í borginni. Ef myndlistarmenn í
Kaupmannahöfn ættu að velja kennileiti
borgarinnar myndu þeir örugglega ekki
velja Litlu hafmeyjuna. Sem listaverk er
hún kannski ekki það merkilegasta sem
er til í Kaupmannahöfn en hún er samt
verðmætasta kennileitið. Það er svipað
með Sirkus – þótt húsið væri ekki Frí-
kirkjuvegur 11 heldur þvert á móti and-
stæða hans, þá var það búið að sanna
tilverurétt sinn með mjög sérstökum
hætti.“
Vegna fyrirhugaðs niðurrifs var
skemmtistaðnum lokað í ársbyrjun 2008
en ekkert varð úr framkvæmdunum og
stendur húsið því enn á sínum stað.
Sannaði tilverurétt sinn
Morgunblaðið/G.Rúnar