SunnudagsMogginn - 20.06.2010, Blaðsíða 16

16 20. júní 2010
gildi eignanna. Við erum því ekki slopp-
in. Ég held að þessu verði varla breytt
nema með almennum pólitískum að-
gerðum og þar þurfi bæði ríki og borg að
koma að.“
Næturbrölt með svarta borða
Hann segir þó ákveðna hugarfarsbreyt-
ingu hafa orðið, sem e.t.v. megi rekja til
þess þegar nýtt skipulag fyrir Laugaveg-
inn var kynnt árið 2002. „Ég held að
margir eins og ég hafi bara haldið að
þessi mál væru í lagi allt þar til bækl-
ingnum um verndun og uppbyggingu
við Laugaveg var dreift í öll hús. Þótt þar
væri rætt um verndun var það bara til að
rugla fólk í ríminu – í raun var í und-
irbúningi að rífa meira eða minna öll
timburhús við Laugaveginn. Við það
vöknuðu margir upp við að þetta væri
ekki alveg eins og menn héldu. Til að
gera málið sýnilegt fórum við nokkur og
hengdum upp svarta borða á þau hús við
Laugaveginn sem mátti rífa og ég held að
það hafi orðið til þess að margir kveiktu
á perunni. Í framhaldi af því fór þessi
húsverndarumræða aftur af stað.“ Næt-
urbrölt hópsins með svörtu borðana
varð svo til þess að nýtt líf færðist í
Torfusamtökin, en það eru einmitt þau
sem gefa út bók Snorra.
Vitundarvakning og umræða er þó
ekki nóg. „Skipulagið verður að end-
urspegla slíkt gildismat en enn hefur
ekkert breyst formlega svo í raun er
ekkert sem segir að þessi hús verði ekki
rifin.“ Þar með eru litlar líkur á því að
lagt verði í lagfæringar og uppgerð
húsanna. „Sú skipulagsvinna sem staðið
hefur undanfarin misseri vekur þó
vissulega miklar vonir um að eitthvað
mikið muni breytast í þessum efnum ef
framhald verður á,“ útskýrir Snorri.
„Alls staðar þar sem skipulag gerir ekki
ráð fyrir niðurrifi eru hús fljótlega gerð
upp. Um leið og traust er til staðar á því
að húsin fái að vera hefur það mjög já-
kvæð áhrif – þar sem vafi leikur á því er
ekki lagt út í neinar endurbætur. Fólk
leggur ekki út í svona framkvæmdir fyrir
stóran hluta af sínum ævitekjum nema
það sé öruggt um að húsin fái að standa.
Í bókinni eru sýnd ýmis dæmi um gömul
hús sem fólk og fyrirtæki hafa gert upp.
Það er í rauninni afar rausnarlegt gagn-
vart borginni því það lyftir umhverfinu
mjög mikið upp.“
Hann tekur hús verslunarinnar
Drangeyjar sem dæmi um slíkt. „Það er
staðarprýði og um leið ágæt auglýsing
fyrir fyrirtækið. Það eru nokkur slík hús
á Laugaveginum sem eru mjög glæsileg
og verða oft kennileiti bæjarins. Síðan
eru önnur sem eru óttaleg hryggð-
armynd og eru engum til sóma fyrir vik-
ið en gætu orðið það. Ég held að í þessu
séu heilmikil tækifæri til að gera borgina
skemmtilegri og bæta hana. Þá verður að
breyta dálítið áherslunum og ganga út
frá húsvernd og uppbyggingu í kring um
hana þar sem leyfilegt yrði að stækka
eða breyta án þess að fara út í samein-
ingu lóða eða stórfelldar hrossalækn-
ingar. Þannig yrðum við í miklu meiri
takt við þann efnahagsveruleika sem
bærinn þrífst á og byggist á einstaklings-
framtaki og framtaki fjölskyldu- og
smærri fyrirtækja. Ekki þeirri að-
ferðafræði sem fyrst og fremst hentar
stórum fagfjárfestum. Margir slíkir, sem
eignuðust lóðir t.d. við Laugaveginn,
hafa engan áhuga á verslun heldur vilja
koma á staðinn, rífa, byggja og fara. Um
leið ýta þeir út grasrótarfjárfestingunni –
þeim sem hefðu áhuga á að eiga búð,
verkstæði eða annað á þessum stað. Spá-
verðið sem varð til í bankabólunni er
þeim hreinlega ofviða.“
Grettisgatan sem aldrei kom
Verðmætasköpunin í húsbyggingum
getur hins vegar verið með öðru móti en
að byggja sem stærst og ódýrast. „Menn
hafa bent á að fasteignaverð verður oft-
ast hærra í fallegum götum en annars
staðar. Við höfum dæmi um slíkt frá Ár-
ósum í Danmörku þar sem búið var að
leggja hraðbraut yfir síkin í bænum. Á
eftir virtust engin hús virka þarna og
ekkert fyrirtæki dafnaði svo menn vildu
rífa allt og byggja nýtt. Einhverjum datt
hins vegar í hug að fjarlægja hraðbraut-
ina og endurheimta þannig síkin við eina
götuna og í dag er fasteignaverð þar með
því hæsta sem gerist í Danmörku. Þar
var ekkert hús rifið heldur farið í skipu-
lagsbreytingar sem styrktu svæðið mjög
verulega.“
Hann vill endurskoðun þeirra viðmiða
sem stuðst er við í skipulagi borgarinnar.
„Við eigum ekki alltaf að horfa á borgina
sem heldur áfram að stækka heldur ætt-
um við líka að horfa til borgarinnar sem
þarf að ná sátt við sjálfa sig og íbúa sína.
Ef okkur finnst hún ekki virka nógu vel
er það hluti af miklu heildstæðara
vandamáli en svo að hægt sé að leysa það
á einstaka lóðum í miðborginni. Það
verður líka að horfa til þeirra hverfa sem
byggðust upp seinna. Það þarf að skoða
þessi mál í heild og húsverndarumræðan
á að vera hluti af þeirri heildarhugsun.“
Snorri bendir á að efnahagssveiflur
hafi sín áhrif á húsverndar- og niður-
rifsumræðu. „Skipulagið frá 1927 gerði
ráð fyrir að öll timburhús yrðu rifin en
síðan kom kreppan árið 1930 og þá varð
ekkert úr þessu. 1962 ætluðu menn aftur
að verða ákaflega iðjusamir og leggja
hraðbraut um miðborgina en tóku þó frá
ákveðin svæði. Iðnaðarmannahúsið var
t.d. reist við Grettisgötu sem aldrei kom
því hún átti að halda áfram í gegn um
hegningarhúsið við Skólavörðustíg og
svo áfram niður á Lækjargötu. Þegar
niðurrifið var byrjað brást síldin svo
þetta náði aldrei eins langt og til stóð.
Þannig að menn virðast bæta í rifin í
uppsveiflunni og draga aftur í land í nið-
ursveiflunni.“
Að því leytinu má segja að húsvernd
fái byr í seglin á tímum eins og þeim sem
nú eru á Íslandi. „Nú þegar kreppir að
ættum við að átta okkur á því að við
umgöngumst bæinn betur í smáum
skrefum en stórum. Þetta er dálítið búið
að vera eins og stóra stökkið hans Maós,
og það kemur aldrei vel út. Núna er mál
til komið að láta það sem okkur þykir
vænt um ganga fyrir og það er líka hluti
af því að ná viðspyrnu, bæði efnahags-
lega og menningarlega. Maður sér að þar
sem menn hafa ákveðið að nýta sér
byggingararfinn, t.d. í Stykkishólmi og
víðar, hefur það mjög jákvæð áhrif á
viðhorf allra í viðkomandi bæjarfélagi. Ef
við viljum bæta sjálfsmynd okkar held
ég að miðborgin geti spilað stóra rullu
þar í.“
Hnussað yfir danskinum
Sú spurning vaknar hvaðan Snorri hefur
allan þennan áhuga á gömlum húsum?
„Þetta er einhver ástríða,“ svarar
hann. „Ég hef út af fyrir sig ekki bara
áhuga á gömlum húsum heldur bygging-
arlist yfirleitt. Ég er með BA-nám í leik-
myndahönnun og listasagan sem maður
lærir í því námi er öðrum þræði bygg-
ingarlistasaga. Áhugi minn var þó löngu
vakinn áður en ég fór í nám. Ég ólst upp
í Vesturbænum á Sólvallagötu í húsi sem
afi minn byggði og er eitt af fyrstu fúnk-
ishúsunum í Reykjavík. Sem strákur
heillaðist ég líka af Bernhöfts-
torfumálinu, án þess að ég eða neinir úr
minni fjölskyldu hafi verið innviklaðir í
það. Ég man t.d. eftir að hafa heyrt á tal
eldri kvenna þarna við Torfuna þar sem
þær fussuðu og sveiuðu yfir þessu – að
fólk skyldi vilja halda upp á þetta drasl.
Og svo hnussaði í annarri og hún sagði:
Hornið í Hafnarstræti er dæmi um hús sem hefur verið breytt á ýmsa lund í gegn um tíðina en
myndi sennilega verða mikið augnayndi yrði það tekið í gegn á upprunalegan hátt.
Húsið á horni Lindargötu
og Klapparstígs var í mik-
illi niðurníðslu þegar það
var tekið í gegn. Reykja-
víkurborg veitti eigendum
sérstaka viðurkenningu
fyrir endurgerðina en
stuttu síðar var vernd
götumyndarinnar aflétt og
allt í kring eru nú risin ný-
tískuleg stórhýsi.
Snorri kallar þau hús „ljóta andarunga“ sem hafa skyndilega birst fólki sem perlur eftir að þau
hafa verið gerð upp, eins og þetta fallega hús á horni Vesturgötu og Ægisgötu.