SunnudagsMogginn - 15.08.2010, Blaðsíða 50

50 15. ágúst 2010
Lesbók
S
íðdegi, níunda ljóðabók Vilborgar Dagbjarts-
dóttur, kom út á áttræðisafmæli hennar í júlí,
en fyrsta ljóðabók hennar kom út árið 1960,
fyrir hálfri öld. „Mér finnst eins og það sem
gerðist fyrir hálfri öld hafi gerst í gær,“ segir Vilborg
þegar hún er spurð hvernig þessi tími hafi liðið. Hún
bætir við: „Þegar maður verður gamall skynjar maður
tímann allt öðruvísi en þegar maður er ungur. Það kem-
ur yfir mann bærilegur léttleiki gagnvart tímanum,
sjálfsagt vegna þess að minnið er farið að sortera úr.
Maður nýtur þess að sitja í rólegheitum og augnablikið
verður svo dýrmætt. Maður er ekki stöðugt að hugsa
um framtíðina og þótt maður hugsi dálítið um fortíðina
er maður búinn að gera hana upp. Ég er orðin áttræð og
er sátt við lífið.“
Ég skynja návist hans
Nýja ljóðabókin tileinkar Vilborg minningu eiginmanns
síns, Þorgeirs Þorgeirsonar sem lést fyrir sjö árum, ný-
orðinn sjötugur. „Það eru fimmtíu ár síðan ég hitti Þor-
geir í Prag. Ég hafði vitað af honum en þarna urðu náin
kynni og til varð samband sem engan skugga bar á í
þeirri merkingu að þetta var traust sambandið. Það var
engin lognmolla, við vorum ekki þess háttar fólk, við
Þorgeir.“
Þú saknar hans ennþá.
„Já, á afskaplega hversdagslegan hátt ef þannig má
orða það, að því leyti til að þegar ég sit hérna heima og
er að hlusta á eitthvað í útvarpinu, sé eitthvað í sjón-
varpinu eða er að lesa bók þá lít ég á tóma stólinn hans
Þorgeirs og veit nákvæmlega hvað Þorgeir myndi segja.
Ég skynja návist hans í þeirri merkingu að ég man vel
eftir honum og veit hvernig hann hugsaði.
Þorgeir var ákaflega veikur síðustu árin, var með syk-
ursýki og ég hugsaði um hann heima eins lengi og hægt
var. Hann fékk slæm fótasár, það voru teknar af honum
tær og búið var að taka af honum hægri fótinn áður en
hann dó. Ég heimsótti hann á hverjum degi á spítalann
og þegar á leið fékk ég rúm inni hjá honum. Ég var hjá
honum þegar hann dó. Það gerðist mjög fallega. Hann
hafði verið svo til meðvitundarlaus í nokkra daga og
fékk öðru hvoru aukaskammt af súrefni. Hann var ein-
mitt búinn að fá súrefniskammt þegar ég sá að það kom
eins og örlítil stirðnun í hrukkurnar við munnvikin. Ég
hljóp út og kallaði í lækni og fór svo strax aftur til Þor-
geirs. Ég sá þennan sérkennilega hvíta fölva sem var
kominn við gagnaugun – dauðafölvi. Læknirinn leit á
mig skelfingu lostinn og ég sagði við hann: „Við Þorgeir,
sonur minn, vorum búin að ræða það og tilkynna að við
vildum ekki reyna lífgunartilraunir.“ Læknirinn varð
feginn. Hann vissi, alveg eins og ég, að það hefði verið
ljótt að reyna að framlengja þjáningar hans.
Það var sérkennilegt með Þorgeir eins og hann var
mikið veikur, að hann kvartaði aldrei. Ég heyrði hann
aldrei hljóða og sá hann aldrei gráta. Hann hélt sinni
skörpu hugsun og góða minni, allt þangað til hann varð
meðvitundarlaus. Þetta var mjög sérstakt.“
Líf okkar er ekki að styttast
Það er ákaflega fallegt ljóð í bókinni þar sem segir:
Enn hefur líf mitt lengst um heilan dag. Svartsýnis-
maðurinn myndi segja í lok hvers dags: Nú hefur líf
mitt styst um einn dag.
„Það er vitleysan hjá fólki! Mér datt þetta allt í einu í
hug; fólk er alltaf að tala um að tíminn sé að fljúga frá
því. En líf okkar er ekki að styttast, líf okkar lengist á
hverjum degi um heilan dag og við eigum að gleðjast yf-
ir því. Ég finn fyrir gleði yfir því á hverjum degi að ég
skuli vera búin að fá einn daginn enn í viðbót.“
Hefur bjartsýnin alltaf fylgt þér?
„Ég átti föður sem hét Dagbjartur og hafi einhver
borið nafn með rentu þá var það Dagbjartur á Hjalla.
Hann var svo glaður og góður að það var alveg einstakt.
Í honum bjó þessi innilega gleði yfir því að vera til og
það var ríkt í honum að vera öllum góðum, öllu sem var
í kringum hann. Ég hef engan þekkt eins og hann að
þessu leyti. Maður með svo sterka lífssýn og hann hafði
auðvitað djúp á áhrif á mig.“
Í bókinni er ljóð um karlmenn sem eru frábitnir hinu
kvenlega. Hvernig varð það til?
„Ég furða mig oft á því hvað karlmenn eru frábitnir
því kvenlega. Það sem ég segi í ljóðinu er ekki ótukt-
arskapur, ég er bara svo hissa á þessu. Ég var að lesa af-
skaplega góða ljóðabók eftir eitt af okkar albestu skáld-
um. Þetta er seinasta bók Hannesar Péturssonar, mjög
falleg bók, en engar konur koma fyrir í allri bókinni.
Hann er að tala um förunauta sína, sem gæti vísað jafnt
til karla og kvenna, en þegar þeir fara að strjúka skeggið
þá vitum við að þeir eru ekki konur. Þetta ljóð er smá-
stríðni frá mér. Það eru til heilu bækurnar þar sem kon-
ur koma ekki fyrir og það er enn verið að skrifa þær. Er
það ekki skrýtið?“
Guð fann mig
Auk þess að vera ljóðskáld og þýðandi kenndirðu í
áratugi. Þér þykir afar vænt um börn, er það ekki rétt?
„Mér hefur alltaf þótt gaman að öllu ungviði. Ég
sakna þess núna þegar ég hef góðan tíma og er orðin ein
að vera ekki innan um börnin. Mér fannst ákaflega
gaman að skrifa fyrir börn og þýða bækur fyrir litlu
krakkana og búa til ný orð, eins Hvergilandið í Pétri
Pan. Það vantaði heiti yfir það á íslensku og þá mundi ég
eftir orðum Málfríðar Einarsdóttur sem sagði: „Ein-
hvern veginn hef ég nú samt aldrei verið hvergi.“ Þá fór
ég að hugsa um það hvar væri hvergi og orðið Hvergi-
land varð til.
Ég kenndi í 46 ár. Kennslan var svo skemmtileg og ég
hugsa oft um það hvað það var gaman. Ég man að eitt
árið var skólinn nýbyrjaður og ég ákvað að nú myndu
börnin, sem voru níu ára, vinna eitthvað um haustið.
Þau áttu að búa til haustljóð sem mátti gjarnan vera um
tré. Þau áttu að athuga á leið í skólann hvort þau sæju
tré, koma við það og fylgjast með því. Svo kom að því að
yrkja ljóð um haustið og gera mynd af tré. Þau gerðu
þetta öll og ég orti sömuleiðis ljóð um haustið. Þegar
kom að því að sýna verkin sagði ein stelpan við mig:
„Við getum ekkert verið að hræsna neitt um það, Vil-
borg mín, að þitt ljóð er eiginlega verst.“
Í bókinni er ljóð um Guð. Ertu trúuð?
„Það eru margir hneykslaðir á því að mér skuli þykja
vænt um Guð. Ég hef ekki fundið Guð, það var Guð sem
fann mig. Ég er alin upp í góðu kristilegu samfélagi, er
bæði skírð og fermd. Kristnifræði var fag sem var gert
hátt undir höfði í Kennaraskólanum þar sem ég var
nemandi og það var litið á það sem sjálfsagðan hlut að
kenna kristnifræði í öllum skólum landsins. Mér fannst
alltaf gaman að kenna kristinfræði. Biblían er mikið rit,
ekki bara trúarrit, heldur saga, skáldskapur, ljóð og allt
mögulegt annað. Þar er óþrjótandi efni. Ég fer stundum
í kirkju og mér finnst mjög gaman að fara á kirkju-
tónleika.
Mín trú er þessi: Ekkert verður að engu. Það er til
eitthvað sem er okkur æðra og heldur heiminum sam-
an.“
Bókmenntir
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@mbl.is
Lífið lengist á
hverjum degi
Hálf öld er síðan fyrsta ljóðabók Vilborgar Dagbjartsdóttur kom
út. Sama ár, 1960, hitti hún Þorgeir Þorgeirson í Prag og það varð
upphaf að sambandi sem engan skugga bar á. Nú er komin út ný
og einstaklega góð ljóðabók eftir Vilborgu, Síðdegi. Í viðtali ræðir
Vilborg um bókina, sambandið við Þorgeir og trúna.
’
Fólk er alltaf að tala um að tím-
inn sé að fljúga frá því. En líf
okkar er ekki að styttast, líf
okkar lengist á hverjum degi um heil-
an dag og við eigum að gleðjast yfir
því. Ég finn fyrir gleði yfir því á
hverjum degi að ég skuli vera búin að
fá einn daginn enn í viðbót.“