Morgunblaðið - 14.01.2010, Qupperneq 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 2010
FJÖLDI ríkja hóf í gær undirbún-
ing að því að senda hjálparsveitir
til Haítí, talið var að íslenska
rústabjörgunarsveitin gæti orðið
meðal þeirra fyrstu á vettvang.
Japanir hafa mikla reynslu af
rústabjörgun og segja þarlendir
sérfræðingar að mestu skipti að
hefjast strax handa, líkur á að
finna fólk á lífi minnki hratt þegar
fyrsti sólarhringurinn eftir jarð-
hræringarnar er á enda.
Fólk sem er fast undir rútum er
oft slasað og á erfitt með að anda
og því brýnt að ná því sem fyrst
út. „Inntak aðstoðarinnar breytist
með hverri klukkustund sem líð-
ur,“ sagði Masanori Hamada, pró-
fessor í jarðskjálftaverkfræði við
Waseda-háskólann í Tókýó. Annar
sérfræðingur, Atsushi Nakano,
sagði að í jarðskjálftanum mikla í
Kobe 1995, þar sem um 6.000 dóu,
hefðu lífslíkur fólks sem lokaðist
inni í braki mannvirkja minnkað
um fimmtung strax eftir fyrsta
daginn. Eftir fjóra daga í rúst-
unum voru aðeins um 10% líkur á
að fórnarlambið lifði af. Nakano
sagði að í Kobe hefðu íbúar á
staðnum bjargað um tveim af
hverjum þrem sem komust lífs af.
Hjálparstofnanir þurfa fyrst að
sinna brýnustu þörfum, útvega
fólki á svæðinu mat, vatn, lækn-
isþjónustu og tjöld. Einnig þarf að
vera á varðbergi vegna hættu á
gassprengingum og húshruni í eft-
irskjálftum. Loks þarf að stemma
stigu við félagslegri upplausn, þeg-
ar í gær bárust fregnir af ránum á
skjálftasvæðinu. kjon@mbl.is
Íslenska alþjóðabjörgunarsveitin hélt til Haítí í gær til að taka þátt í björgunarstarfinu þar vegna jarðskjálftans.
Gert var ráð fyrir því að íslenska sveitin yrði á meðal fyrstu erlendu björgunarsveitanna sem kæmu á staðinn.
BJÖRGUNARSTARFIÐ Á HAÍTÍ
Heimildir: Civil Safety, Delsar Search and Rescue Equipment, IRIS Incorporated Research Institutions for Seismology
Lykt
Björgunarmenn á staðnum
meta hvort óhætt sé að
leita í rústunum meðan
þjálfaðir hundur finna lykt
af lifandi fólki eða líkum.
Brak fjarlægt
Björgunarmenn senda fólki í rústunum
hljóðmerki (3 löng, 3 stutt), setja
sperrur á rústirnar og hefjast handa
við að fjarlægja brak úr rústunum
Skyndihjálp
Læknar taka við og sjá til þess að hægt verði að
flytja slasað fólk með öruggum hætti á sjúkrahús.
Sjón og hljóð
Hlustunartækum og ljósmerkjaköplum
er komið fyrir á stöðum þar sem hundar
hafa fundið lykt af fólki. Hlustað eftir
hljóðum frá fólki
H A Í T Í
80 km
Port-au-Prince
Fyrstu dagarnir
mikilvægastir
Mörg ríki hyggjast veita aðstoð á Haítí
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
LJÓST er að geysilegt tjón hefur orðið á
mannvirkjum í Port-au-Prince, höfuðborg
Haítí, í jarðskjálftanum og óttast er að þús-
undir manna hafa látið lífið. Upptökin eru talin
hafa verið u.þ.b. 16 kílómetra frá borginni og
að sögn Alþjóða Rauða krossins búa um
238.000 manns á svæðinu þar sem áhrifin voru
mest. Mörg þúsund manns urðu að hírast á
götum úti um nóttina, víða munu ræningjar
hafa látið greipar sópa í verslunum.
Um nóttina söfnuðust þúsundir manna sam-
an á torgum, héldust í hendur og sungu sálma,
að sögn Guardian. Víða lágu lík og slasað fólk
á götunum í gærmorgun þegar birti. Þykkur
mökkur af ryki myndaðist yfir borginni og
sjónarvottar sögðu frá mikilli skelfingu og
ringulreið þegar fólk hljóp út á göturnar en
heilu húsin hrundu, þar á meðal verulegur
hluti forsetahallarinnar. Forseti landsins,
René Preval, og fjölskylda hans eru sögð heil á
húfi.
Aðalstöðvar fulltrúa Sameinuðu þjóðanna
og Alþjóðabankans í landinu voru meðal bygg-
inga sem hrundu, einnig stjórnarbyggingar,
dómkirkja og stór hótel. Hundruð manna gróf-
ust undir brakinu og fulltrúi hjálparstofnana
kaþólsku kirkjunnar í Port-au-Prince taldi að
mörg þúsund manns hlytu að vera látnir, segir
í frétt Times. Ástandið var lengi mjög óljóst,
ekki síst vegna þess að farsímasamband var
stopult og útvarps- og sjónvarpssendingar
stöðvuðust.
„Það var alger ringulreið“
Skjálftinn varð um 10 á þriðjudagskvöld að
ísl. tíma eða um fimmleytið e.h. á Haítí. Joseph
Delva, fréttamaður í auðugu úthverfi er nefn-
ist Petionville, sagði að þriggja hæða hús hefði
hrunið og beitt væri dráttarvél við að fjarlægja
brak í leit að fólki í rústunum. „Allt fór að
hristast, fólk æpti, hús fóru að hrynja … það er
alger ringulreið,“ sagði hann.
Henry Bahn, fulltrúi bandaríska landbún-
aðarráðuneytisins, var á gangi á leið á hótel
sitt þegar jörðin byrjaði að skjálfa. Hann sagð-
ist hafa þeyst að húsvegg. „Ég heyrði ægilegan
hávaða, hróp og öskur einhvers staðar í
fjarska. Himinninn er grár af ryki.“ Bahn seg-
ist hafa séð gjá þar sem áður hafi verið nokkur
hús. „Hún var full af hrundum veggjum, braki
og gaddavír.“
Sungu sálma um nóttina
Reuters
Hjálp! Maður sem sat fastur í braki við háskólann í höfuðborginni Port-au-Prince. Meðal húsa sem hrundu á Haítí var forsetahöllin en einnig varð
mikið tjón í fátækrahverfum þar sem húsin eru mjög ótraust. Óttast er að þúsundir manna hafi farist í hamförunum á þriðjudag og enn fleiri slasast.
Harmur Karlmaður í Port-au-Prince með lík
dóttur sinnar sem fórst í skjálftanum.
Víða lík og illa slasað fólk á götum Port-au-
Prince og mikill skortur á neyðaraðstoð
HAÍTÍ er vestari helming-
urinn af eynni Hispaníólu í
Karíbahafi og hefur verið
sjálfstætt frá 1804 þegar
svartir þrælar undir for-
ustu Jean-Jacques Dessal-
ines gerðu uppreisn gegn
Frökkum. Haítí varð fyrsta
evrópska nýlendan í Róm-
önsku Ameríku til að öðlast
sjálfstæði en síðan hefur
saga þjóðarinnar einkennst af hörmungum,
bæði af hálfu náttúrunnar, erlendra ríkja,
einkum Bandaríkjanna, og innlendra ráða-
manna. Á tveim öldum hafa dunið yfir þjóðina
minnst 30 valdarán. Bandarískir land-
gönguliðar voru sendir á vettvang 1915 og var
landið í reynd hernumið til 1934. Óteljandi
hvirfilbyljir og öflugir jarðskjálftar hafa einn-
ig tekið sinn toll, skjálftinn á þriðjudag var þó
líklega sá mesti í tvær aldir.
Haítí er núna eitt af fátækustu löndum
heims, er algerlega háð erlendri fjárhags-
aðstoð og stjórnmálaástandið er afar ótryggt.
Nær 40 aðildarríki Sameinuðu þjóðanna hafa
síðustu árin veitt aðstoð í landinu og þar er
m.a. mörg þúsund manna friðargæslulið sem
einkum er skipað Brasilíumönnum.
Vúdú og Duvaliers-feðgarnir
Haítímenn eru um níu milljónir, langflestir
blökkumenn og tala franska mállýsku, kre-
ólsku. Flestir eru að nafninu til kaþólskir en
forn Afríkutrúarbrögð hafa víða haldið velli og
er alþekkt svonefnd vúdú-trú á uppvakninga
(zombies). Landið var áður vel gróið en taum-
laust skógarhögg og önnur rányrkja hafa vald-
ið miklum spjöllum.
Læknirinn Francois Duvalier, „Papa Doc“,
var einráður forseti frá 1957 til dauðadags í
hárri elli 1971 og fór mikið orð af galdrakunn-
áttu hans. Hann var snjall í að nýta sér ótta
Vesturveldanna við að kommúnismi Fidels
Castros myndi breiðast út frá Kúbu og var því
ekki reynt að hrófla við honum þótt stjórn-
arfarið væri undir lokin í ætt við súrrealisma.
Hann tók sér á sínum tíma titilinn Forseti ævi-
langt og gerði út alræmdar morðingjasveitir,
Tonton Macoutes.
Sonur Duvaliers, hinn þéttvaxni „Baby
Doc“, tók þá við en var hrakinn frá völdum
1986 og fór í útlegð í Frakklandi þar sem hann
kom sér vel fyrir með illa fenginn auð sinn.
Eftir stutt lýðræðisskeið hrifsaði herinn
völdin 1991 en vegna þrýstings frá Bandaríkj-
unum og SÞ var aftur komið á lýðræði 1994 og
Jean-Bertrand Aristide tók við forsetaemb-
ættinu. En hann var vægast sagt umdeildur
og var rekinn frá völdum 2004, nú er við völd
René Preval. kjon@mbl.is
Löng saga
af örbirgð
og ókyrrð
Lýðveldið Haítí er fá-
tækasta land í Ameríku
Papa Doc