Morgunblaðið - 14.01.2010, Page 25

Umræðan 25
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 2010
– meira fyrir áskrifendur
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/S
A
L
48
08
9
11
.0
9
Vááá, krakkar!!
Andrés og Mikki og Jóakim og
Gúffi og allir hinir koma með
Disneyblaðinu um hverja
einustu helgi!
Nýtt blað fyrir börnin, DISNEYBLAÐIÐ, fylgir með
Sunnudagsmogganum sem borinn
er út með laugardagsblaði Morgunblaðsins.
Myndasögur, leikir, þrautir og skemmtun.
Fáðu þér áskrift á mbl.is/askrift
eða í síma 569 1122
Í MORGUN-
BLAÐINU 7. janúar
birtist grein sem ber
yfirskriftina „Trúboð
kirkjunnar út úr skól-
um“ sem Bjarni Jóns-
son, varaformaður
Siðmenntar, skrifar.
Er þar að finna slíkar
órökstuddar að-
finnslur og aðdrótt-
anir að annað er ekki
fært en svara því.
Órökstuddur málflutningur eins
og „Mér hefur einnig borist til
eyrna“, „Einnig hef ég grun um“
og „Ég hef heyrt“ er óvandaður og
dæmir sig sjálfur. Auðvelt er að
kasta fram skoðunum sínum og
sinna samtaka á þennan hátt þótt
engin innistæða sé þar á bak við.
Í greininni segir Bjarni m.a. „…
hefur kirkjan einbeitt sér að troða
sér inn í skóla til þess að messa yf-
ir öllum börnum…“. Er vandséð
hvað Bjarni á þarna við. Sjálfur
hef ég starfað sem kennari í fjór-
um skólum, auk þess að þekkja vel
til annarra skóla og verið nemandi
þar á undan og verð ég að segja í
fullri einlægni að ég hef ekki hug-
mynd um hvað Bjarni er að tala
um. Af skrifum Bjarna verður ekki
annað lesið en að heimsóknir
„kirkjunnar“ í skóla séu svo al-
mennar að ekki þurfi að útskýra
frekar. Þekki Bjarni til slíkra
dæma, sem hann hlýtur að gera,
væri eðlilegt að stíla bréfið beint á
viðkomandi skólastjóra í stað þess
að alhæfa um alla skóla á þann
hátt sem hann gerir.
Orð Bjarna „að skólar eru ver-
aldlegir og eru griðastaður barna
frá heimilum þar sem foreldrar
hafa mismunandi lífsskoðanir“
segja kannski allt sem segja þarf
um þekkingarleysi Bjarna á skóla-
starfi. Hlutverk grunnskólanna er
að sjá nemendum fyrir formlegri
fræðslu, veita þeim góða alhliða
menntun og taka þátt í félagslegri
mótun þeirra. Það er einmitt heim-
ilið sem á að vera griðastaður
barna og hlutverk barnaverndar
að bregðast við ef svo er ekki.
Einnig skrifar Bjarni: „[Sið-
mennt] hefur krafist þess að skól-
arnir standi undir nafni að vera
veraldlegir skólar fyrir alla – ekki
bara börn kristinna.“ Það er með
ólíkindum að Siðmennt skuli telja
að fræðsla um kristna
trú, siðfræði og trúar-
bragðafræði skuli ein-
göngu vera fyrir börn
kristinna. Svo virðist
vera að Siðmennt telji
að fræðsla um ólíka
trú og menningu sé
trúboð af hálfu kirkj-
unnar. Það er fátt, ef
nokkuð, sem hefur
meiri áhrif á hugs-
anagang, menningu og
lífsgildi einstaklings-
ins, en trú hans. Er hægt að skilja
Palestínumenn og setja sig í þeirra
spor án þess að þekkja trú þeirra
og lífsgildi? Eða gyðinga? Það er
ekki hægt. Því er mikilvægara nú
en nokkru sinni fyrr, að kennt sé
eftir aðalnámskrá grunnskóla í
kristinfræði, siðfræði og trúar-
bragðafræði.
Í lögum um grunnskóla kemur
skýrt fram að skólinn sé fræðslu-
stofnun en ekki trúboðsstofnun. Ef
kennari fer út fyrir hlutverk sitt
sem fræðari og fer að boða trú, eða
vantrú ef því er að skipta, þarf
skólastjóri að taka sérstaklega á
því.
Íslenskt skólastarf er faglegt og
metnaðargjarnt. Hafi foreldrar eða
forráðamenn nemenda önnur gildi
en gengur og gerist eða aðra trú
en þá kristnu trú sem yfir 90%
þjóðarinnar kenna sig við, er það
þeirra hlutverk að ræða það við sín
börn en ekki að koma í veg fyrir að
aðrir fái eðlilega og lögbundna
fræðslu. Umburðarleysi gagnvart
kristinni trú er ekki skynsamleg
leið til að efla skilning á milli
ólíkra hópa samfélagsins.
Fordómar Siðmenntar gagnvart
kristinni trú og fagmennsku kenn-
ara eru löngu orðnir augljósir og
þegar rök þeirra eru úr lausu lofti
gripin færi betur á að ritstjórar
blaðanna stöðvuðu slíkar greinar.
En í þessu sem öðru þurfa for-
svarsmenn Siðmenntar ætíð að
hafa síðasta orðið og því fróðlegt
að sjá hvenær næsta grein birtist.
Staðlausir stafir
Siðmenntar
Eftir Fjalar Frey
Einarsson
Fjalar Freyr Einarsson
» Svo virðist vera að
Siðmennt telji að
fræðsla um ólíka trú og
menningu sé trúboð af
hálfu kirkjunnar.
Höfundur er grunnskólakennari.
Í MORGUN-
BLAÐINU í gær gerir
Vigdís Hauksdóttir al-
þingismaður að um-
talsefni tiltekin um-
mæli mín sem féllu í
beinni sjónvarps-
útsendingu 5. janúar
sl. í kjölfar þess að for-
seti Íslands synjaði
svonefndu Icesave-
frumvarpi staðfest-
ingar. Í tilefni af þessum ummælum
hafði blaðamaður Morgunblaðsins
samdægurs samband við mig og bað
mig um að skýra þessi ummæli nán-
ar. Gerði ég það og birtist sú skýring
í Morgunblaðinu daginn eftir eða 6.
janúar sl.
Samt sem áður kýs þingmaðurinn
að gera ummælin að sérstöku um-
ræðuefni í fyrrgreindri grein sinni.
Af því gefna tilefni vil ég ítreka það,
sem áður hefur komið fram, að ég
veit ekki til þess að fyrir liggi neitt
vilyrði, hvorki skriflegt né munnlegt,
af hálfu breskra eða hollenskra yf-
irvalda um að samningarnir, sem hér
um ræðir, verði teknir
upp að nýju. Hins vegar
er ég þeirrar skoðunar
að af pólitískum ástæð-
um kynni það í framtíð-
inni að reynast erfiðara
fyrir íslensk stjórnvöld
að freista þess að fá
samningunum breytt,
með samþykki Breta og
Hollendinga, ef meiri-
hluti Íslendinga hefði
samþykkt fyrirliggj-
andi frumvarp, sem nú
er orðið að lögum, í þjóðaratkvæða-
greiðslu. Þess vegna tel ég æskileg-
ast að reynt verði að leysa málið á
þverpólitískum grundvelli, án þess
að til þjóðaratkvæðis komi.
Þingmanni svarað
Eftir Eirík
Tómasson
Eiríkur Tómasson
»Æskilegast er að
reynt verði að leysa
málið á þverpólitískum
grunni án þjóðarat-
kvæðis.
Höfundur er prófessor
við Háskóla Íslands.
UM MIÐJAN sjö-
unda áratug síðustu
aldar varð ljóst að
stefndi í ofveiði sjáv-
arafla víða um heim,
þar á meðal hér við
land. Hér var fljótt
brugðist við þessu.
Heildarveiðar voru
takmarkaðar við
ákveðið magn.
Þessi aðferð, skrap-
dagakerfið, hafði vankanta.
1) Erfitt var að stöðva veiðar í
tæka tíð fyrir hverja fisktegund,
þar sem veiðar tegunda blandast
saman.
2) Keppst var við að ná sem
mestu af verðmætustu tegund-
unum sem fyrst og síðari hluta árs
urðu menn því að halda sig við
skrapið.
3) Ásókn varð í ný og stærri skip
til þess að ná sem mestu af verð-
mætustu tegundunum á kostnað
annarra.
4) Fiskvinnslan átti örðugt upp-
dráttar. Of mikið barst á land á
ákveðnum tímum og aflinn nýttist
ekki sem skyldi. Skrapvinnslan síð-
ari hluta árs var óhagkvæm.
5) Markaðsstarf var erfitt þar
sem margir markaðir gera kröfu
um stöðugt framboð. Stundum var
ekki hægt að nýta bestu tækifærin.
Óhagkvæmni skrapdagakerfisins
óx með stækkun flotans og upp úr
1980 var mönnum orðið ljóst að
breytinga var þörf. Sæmileg sam-
staða varð innan sjávarútvegsins
um að betra væri að skipta heim-
ildum til veiða niður á skip. Á þann
hátt væri hægt að skipuleggja veið-
arnar þannig að hæfilegt magn
bærist að landi á hverjum tíma.
Þannig væri hægt að
nýta aflann vel. Ný lög
voru sett 1983 um út-
hlutun aflaheimilda á
hvert skip, samkvæmt
veiðireynslu þess.
Á þeim tíma datt
engum á hug að það
væri óeðlilegt að þeir
sem höfðu nýtt fiski-
miðin, höfðu veiðitæk-
in og reynsluna fengju
aflaheimildirnar. Það
er síðari tíma uppfinn-
ing.
Og það er næsta öruggt að ef nú
ætti að byrja að úthluta veiðiheim-
ildum yrði það gert á svipaðan
hátt. Ekki kom heldur til greina að
leggja gjald á kvótann, einfaldlega
vegna þess að með kvótasetning-
unni var ekki verið að afhenda ný
réttindi, heldur var verið að tak-
marka þann rétt sem menn höfðu
haft.
Í lögunum frá 1983 voru und-
antekningar sem fljótt voru mis-
notaðar og varð til þess að lögin í
heild voru tekin til endurskoðunar
1990. Fjölmennur hópur úr ýmsum
áttum sem að þeirri endurskoðun
kom sá ekki hagkvæmari leið en að
úthluta kvóta á hvert skip sem
stundað hafði veiðar og hafnaði
hugmyndum um að tengja afla-
heimildir að hluta við byggðarlög.
Opnað var fyrir framsal aflaheim-
ilda og síðar var lögum breytt
þannig að framsal aflaheimilda var
auðveldað. Þetta hefur leitt til við-
skipta með kvóta, sem oft má jafna
við brask. Þessu verður að breyta.
Aflaheimildir verða í meginatriðum
að vera til þess að nota þær, en
ekki selja.
Í stjórnarsáttmála núverandi rík-
isstjórnar er svo ráð fyrir gert að
allar aflaheimildir verði afskrifaðar
á árabili. Þetta verði til að auka ný-
liðun og veita fleirum aðgang að
þjóðareigninni. Margir þeir sem
best þekkja til í sjávarútvegi telja
að þetta yrði sjávarútveginum mik-
ið áfall og eftir nokkur ár yrði hann
varla svipur hjá sjón. Staðan yrði
orðin þannig um það leyti sem af-
borganir af Icesave hæfust, einmitt
þegar þjóðin þyrfti á öllu að halda
til þess að standa í skilum. Það
væri bagalegt, ekki síst ef orkuiðn-
aðurinn verður lamaður, eins og
margt bendir til. Líklegt er að þeir
sem best þekkja til hafi eitthvað til
síns máls. Það ætti því að fara var-
lega. Þess er svo líka að gæta að
tekjur sjómanna eru hlutfall af
tekjum útgerðar og afskrift afla-
heimilda er því líka afskrift tekna
sjómanna. Það er óhugsandi að rík-
isstjórnin ætli sér að afskrifa
tekjur einnar stéttar fremur en
annarra. Fleiri verði að fylgja.
Ríkisstjórnin þarf ekki endilega
að hætta við áform sín. Hins vegar
er það varla til of mikils mælst að
hún fari varlega. Geri tilraun í
smáum stíl áður en hún teflir einni
mikilvægustu atvinnugrein lands-
ins í tvísýnu. Starfsemi hins op-
inbera skapar mikil verðmæti hér á
landi. Úr þessari auðlind veita
stjórnvöld störf á báða bóga,
ókeypis. Og færri fá en vilja. Það
myndi væntanlega auka nýliðun og
veita fleiri mönnum aðgang að
þessum störfum ef þau væru af-
skrifuð á sama hátt og fyrirhugað
er í sjávarútvegi. Æskilegt væri að
gera tilraun með að afskrifa störf á
tiltölulega litlum opinberum vinnu-
stað, sem ekki hefði úrslitaþýðingu
um þjóðarhag. Sú tilraun þarf varla
að standa lengi. Væntanlega kæmi
í ljós innan fárra ára hvort hún
gengur upp.
Tilraunastarfsemi
í sjávarútvegi
Eftir Árna
Benediktsson
» Aflaheimildir verða í
meginatriðum að
vera til þess að nota
þær, en ekki selja.
Árni Benediktsson
Höfundur starfaði í sjávarútvegi.