Skólablaðið - 01.03.1984, Síða 21

Sagan hans Chaplins
Charlie Chaplin er án efa einn allra
merkilegasti maður þessarar aldar. Hin-
ar ódauðlegu kvikmyndir hans eiga allt-
af jafn mikið erindi við fólk. Allir þekkja
kvikmyndagerðarmanninn Chaplin, en
það eru eflaust færri sem vita að hann
fékkst einnig við ritstörf. Til að kynna
þessa hlið hans birtist hér smásaga eftir
rithöfundinn Charlie Chaplin.
W.E.
H
L
J
r
O
Ð
F
A
L
Smásaga skráð á
tímum spönsku
borgarastyrjaldarinnar
Aðeins dögunin hrærðist í ró litla
spánska fangelsisgarðsins — dögunin,
undanfari dauðans — meðan ungi stjórn-
arsinninn stóð andspænis aftökuflokkn-
um. Formsatriðunum var lokið. Em-
bættismannahópurinn hafði vikið til
annarrar hliðar til að fylgjast með af-
tökunni, og sviðið var nú umlukið sárri
þögn.
Allt frá upphafi höfðu uppreisnar-
mennirnir vonað að herráðsforinginn
myndi senda náðun. Sá dauðadæmdi
var andstæðingur þeirra, en hann hafði
verið vinsæll á Spáni. Hann var snjall
skophöfundur og rit hans höfðu fært
hjörtum samborgaranna mikla gleði.
Foringinn sem stjórnaði aftökuflokkn-
um þekkti hann persónulega. Þeir höfðu
verið vinir fyrir borgarastyrjöldina. Þeir
höfðu tekið próf saman við háskólann
í Madrid. Þeir höfðu barist saman til að
steypa af stóli einveldinu og valdi kirkj-
unnar. Þeir höfðu drukkið saman glas
af víni, eytt nóttum sínum við borð á
veitingastofu, hlegið, gert að gamni sínu
og fórnað heilum kvöldum í heimspeki-
legar umræður. Stundum höfðu þeir
deilt um mismunandi þjóðskipulag.
Skoðanamunur þeirra var þá vingjarn-
legur, en hann hafði að lokum valdið
ógæfu og klofningi Spánar. Hann hafði
flutt vin hans fram fyrir aftökuflokkinn.
En hvað stoðaði að rifja upp það
liðna? Hvaða hald var í röksemdum?
Hvert gagn gerðu röksemdir eftir að
borgarastyrjöldin var hafin? í þögn
fangelsisgarðsins sóttu allar þessar
spurningar ofsalega að huga herfor-
ingjans. Nei. Það varð að afmá fortíð-
ina. Það var aðeins framtíðin sem máli
skipti. Framtíðin? Heimurinn þar sem
margir gamlir vinir væru horfnir.
Einmitt þennan morgun höfðu þeir
hist í fyrsta sinn eftir að styrjöldin hófst.
Þeir höfðu ekki sagt neitt. Þeir höfðu
aðeins skipst á brosi þegar þeir voru að
búa sig undir að ganga út í fangelsis-
garðinn.
Harmþrungin dögun málaði rauða
og silfraða geisla á fangelsismúrinn og
allt andaði ró, hvíld sem með hljóðfalli
sínu féll saman við kyrrðina í garðinum,
hljóðfalli þöguls æðasláttar líkt og
hjarta berðist. í þessa þögn bergmálaði
rödd foringjans sem stjórnaði aftöku-
sveitinni frá fangelsismúrnum:
„Viðbúnir!"
Við þessa skipun gripu sex undirmenn
byssur sínar og stirðnuðu, á eftir hinum
samræmdu hreyfingum þeirra kom
þögn, og nú átti næsta skipun að hljóma.
En í þessu hléi hafði eitthvað gerst,
eitthvað sem rauf hljóðfallið. Sá dauða-
dæmdi hóstaði, ræskti sig. Þessi trufl-
un ruglaði atburðarásina.
Foringinn sneri sér að fanganum.
Hann beið eftir því að heyra hann segja
eitthvað. En það kom ekkert orð. Hann
sneri sér aftur að mönnum sínum og bjó
sig undir næstu skipun. En óvænt upp-
reisn greip huga hans fanginn, sálrænt
minnisleysi sem tæmdi huga hans. Hann
stóð ruglaður og þögull fyrir framan
menn sína. Hvað var að gerast? Það
sem fyrir augun bar í fangelsisgarðinum
hafði enga merkingu. Hann sá í raun-
inni ekkert annað en mann með bakið
upp að vegg andspænis sex öðrum
mönnum. Og þessir að sínu leyti, en
hvað þeir voru bjálfalegir á svipinn, al-
veg eins og úr sem allt í einu höfðu hætt
að tifa. Enginn hreyfðist. Ekkert hafði
neina merkingu. Það var eitthvað fár-
ánlegt að gerast. Allt þetta var ekkert
annað en draumur, og foringinn varð
að losna undan honum.
Óljóst öðlaðist hann minnið að nýju.
Hvað hafði hann verið þarna lengi? Ó
já! Hann hafði skipað fyrir. En hvernig
var næsta fyrirskipun? Á eftir „Við-
búnir!“ kom „Axlið vopnin!“, síðan
„Tilbúnir!“, síðan að lokum „Skjótið!“.
Hann hafði óljósa hugmynd um þetta í
undirvitund sinni. En orðin sem hann
átti að bera fram virtust fjarlæg, óljós
og utan hans.
í vandræðum sínum kallaði hann
upp á sundurlausan hátt ruglingslegt
orðababl sem enga merkingu hafði. En
honum létti þegar hann sá menn sína
axla vopnin. Hljóðfallið í hreyfingum
þeirra lífgaði aftur hljóðfallið í heila
hans. Enn hrópaði hann. Mennirnir
miðuðu byssunum.
En í hléinu á eftir heyrðust hröð skref
í fangelsisgarðinum. Foringinn vissi
þegar hvað um var að vera. Þetta var
náðunin. Hann rankaði þegar í stað
við sér.
„Stansið!“ hrópaði hann ofsalega
til aftökusveitarinnar.
Sex menn héldu á byssum. Sex menn
höfðu verið þjálfaðir með hljóðfalli.
Sex menn heyrðu hrópað: „Stansið!“
og skutu.
21