SunnudagsMogginn - 30.01.2011, Blaðsíða 30

30 30. janúar 2011
H
runið hefur leitt til þess að á
öllum sviðum samfélagsins,
hjá hinu opinbera, einkafyr-
irtækjum og á heimilum hafa
útgjöld verið tekin til endurskoðunar og
leiða leitað til að draga úr þeim. Þetta er
ekki bara að gerast hér á Íslandi heldur
um allan hinn vestræna heim, sem
stendur frammi fyrir gjörbreyttum að-
stæðum í efnahagsmálum.
Eitt af því sem hlýtur að koma til frek-
ari skoðunar er kostnaður okkar við ut-
anríkisþjónustu, þ.e. samskipti okkar við
önnur ríki. Nú orðið eru þau tiltölulega
einföld. Mikil átök vegna þátttöku okkar
í kalda stríðinu og útfærslu fiskveiði-
lögsögunnar eru að baki. Við eigum að
vísu eftir að leiða til lykta fyrirkomulag
samskipti okkar við Evrópusambandið
en að öðru leyti snýst hagsmunagæzla
gagnvart öðrum þjóðum um að tryggja
réttmæta hlutdeild okkar í flökk-
ustofnum á Norður-Atlantshafi og greið-
an aðgang að erlendum mörkuðum fyrir
afurðir okkar. Til lengri tíma litið er stóra
málið hvernig þróun siglingaleiða á
norðurslóðum snertir hagsmuni okkar.
Jafnhliða því, sem sú hagsmunagæzla,
sem utanríkisþjónusta okkar þarf að sjá
um, hefur af ofangreindum sökum
minnkað að umfangi hafa margvíslegar
tækniframfarir og bættar samgöngur leitt
til þess að hægt er að sinna þessum sam-
skiptum með einfaldari og ódýrari hætti.
Nú geta fulltrúar íslenzkra stjórnvalda
flogið til Evrópu snemma að morgni, sótt
fundi og komið heim að kvöldi. Þetta er
mikil breyting frá því sem áður var, þeg-
ar einn fundur þýddi kannski þriggja
daga ferðalag. En jafnframt hafa tæknileg
samskipti gjörbreytzt. Símasamband er
betra og fullkomnara. Fjarfundakerfi
hafa rutt sér til rúms þannig að fólk þarf
ekki að ferðast landa í milli til þess að tala
saman við sæmilega góðar aðstæður.
Það gamla kerfi, að utanríkisþjónustur
komi sér upp eins konar útibúum víða
um lönd, sem nefnast sendiráð með öll-
um þeim kostnaði, sem þeim fylgir hefur
að sumu leyti runnið sitt skeið á enda.
Þetta er mikill kostnaður. Þótt við séum
örþjóð, sem að jafnaði skiptir engu máli í
alþjóðlegum samskiptum, hafa sendi-
menn okkar á erlendri grund talið að
umbúnaður um sendiráð okkar yrði að
uppfylla vissar lágmarkskröfur. Það þýð-
ir að keyptir hafa verið dýrir bústaðir
fyrir sendiherra (eða leigðir í einhverjum
tilvikum), skrifstofuhúsnæði hefur þurft
að standast sömu kröfur auk alls þess,
sem fylgir veröld diplómatanna.
Á undanförnum áratugum hefur
sendiráðum okkar fjölgað. Talið hefur
verið nauðsynlegt að hafa þrjú sendi-
ráð í Asíu, í Japan, Kína og á Ind-
landi, sendiráðum í Evrópu hefur verið
fjölgað o.s.frv.
Það blasir við að í þeirri endurskoðun
alls opinbers kostnaðar sem nú stendur
yfir hljótum við að hugsa samskipti okk-
ar við aðrar þjóðir upp á nýtt. Það er al-
veg öruggt mál að færi fram þarfagrein-
ing eins og tíðkast í einkafyrirtækjum
kæmi í ljós að við þurfum ekki á öllum
þessum útstöðvum að halda. Auðvitað
verðum við að hafa sendiráð hjá Samein-
uðu þjóðunum, hjá Atlantshafsbandalag-
inu og hjá Evrópusambandinu. Við hljót-
um líka hagsmuna okkar vegna að hafa
sendiráð í helztu valdamiðstöðvum
heims, svo sem í Washington, Peking,
Berlín og London og kannski Moskvu.
Það er hins vegar engin þörf á að hafa
fjögur sendiráð á Norðurlöndum. Það
dugar að hafa eitt og reka út frá því litlar
skrifstofur annars staðar á Norðurlönd-
unum. Það er lúxus sem við höfum ekki
efni á að hafa þrjú sendiráð í Asíu.
Að öðru leyti er hægt að reka utanrík-
isþjónustu okkar og hagsmunagæzlu
gagnvart öðrum þjóðum með sendiherr-
um, sem hafa aðsetur á Íslandi en ferðast
til þeirra landa, sem kalla á slíkar heim-
sóknir, þegar tilefni er til. Að hluta til er
sú nærvera, sem fylgir því að hafa sendi-
ráð í öðrum ríkjum, auðvitað táknræn en
það eru takmörk fyrir því hvað smáþjóð
getur leyft sér að leggja mikla peninga í
táknræna nærveru.
Í hugmyndum sem þessum felst enginn
fjandskapur gagnvart utanríkisþjónustu
okkar heldur einfaldlega sú skoðun að
kostnaður við hana hljóti að koma til
endurskoðunar eins og öll önnur opinber
útgjöld og að við sníðum okkur stakk eft-
ir vexti í þessum efnum sem öðrum.
Því verður haldið fram að verði sendi-
ráðum okkar í öðrum löndum fækkað
muni þau hin sömu loka sendiráðum sín-
um hér og við verða af tekjum vegna
þeirra. Það tekjutap er ekki svo mikið að
það geti ráðið fjölda sendiráða okkar.
Önnur ríki eru sífellt að endurskoða
þörf fyrir sendiráð í öðrum löndum. Ekki
eru margir mánuðir síðan endur-
skipulagning af því tagi fór fram í norsku
utanríkisþjónustunni.
Þegar gerð er krafa um mikla fækkun
starfa í heilbrigðisþjónustunni, nið-
urskurð útgjalda á Landspítala, sparnað í
rekstri skóla, allt að því lokun heilsu-
gæzlustöðva á landsbyggðinni og allt það
sem við þekkjum úr umræðum líðandi
stundar er ósköp eðlilegt að hið sama nái
til utanríkisþjónustunnar. Og það auð-
veldar niðurskurð á þeim vettvangi að
sterk rök eru fyrir honum vegna breyttra
aðstæðna og nýrra samskiptahátta.
En samskipti okkar við önnur ríki snú-
ast um fleira. Alþingi sjálft á í umtals-
verðum samskiptum við önnur lönd.
Þingmenn eru mikið á ferðalögum til
fundahalda. Hið sama á við um embætt-
ismenn í öðrum ráðuneytum og rík-
isstofnunum. Margt af þessu skilar litlu
og sumt engu eins og þeir vita bezt sjálfir
sem í því standa. Það mundi draga mjög
úr kostnaði ef dagpeningakerfi hins op-
inbera yrði breytt og tekin upp sá háttur,
sem tíðkast í sumum einkafyrirtækjum,
að greiða útlagðan kostnað en ekki dag-
peninga, sem í of mörgum tilvikum virka
sem launauppbót.
Þetta eru rökin fyrir fækkun sendiráða
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@mbl.is
Vegfarendur á Savile Row í Lundúnum rákuupp stór augu á þessum degi fyrir 42 árumþegar tónar tóku skyndilega að streyma framaf þaki byggingar númer 3 við götuna, þar
sem Apple-útgáfan var til húsa. Í fyrstu trúðu menn
varla sínum eigin augum en ekki var um að villast –
þetta voru sjálfir Bítlarnir sem ekki höfðu leikið saman
opinberlega í þrjú ár. Orðið fór eins og eldur í sinu um
borgina og fólk dreif að úr öllum áttum, táningsstúlkur í
pínupilsum, prúðbúna kaupahéðna og allt þar á milli.
Enginn mátti missa af þessum langþráða viðburði. Veg-
farendur vissu það ekki á því augnabliki (ekki einu sinni
þeir sjálfir) en þetta voru síðustu tónleikar Bítlanna.
Fjórmenningarnir fræknu frá Liverpool hættu að leika
á tónleikum árið 1966 – höfðu einfaldlega fengið nóg.
Samkomulagið innan sveitarinnar hafði farið hríðversn-
andi síðan og í reynd var hún í andarslitrunum þegar
Savile Row-tónleikarnir fóru fram. Paul McCartney var
eini meðlimurinn sem hafði áhuga á því að halda sam-
starfinu áfram. John Lennon vildi róa á önnur mið með
nýju kærustunni sinni, Yoko Ono; George Harrison
hafði tekið miklum framförum sem lagahöfundur og
smám saman fengið nóg af því að standa í skugga félaga
sinna og Ringo Starr hugði á frama í kvikmyndum.
John var fastur í fjötrum fíkniefna á þessum tíma og
Paul sá fyrir vikið um að reka trippin. Svo slæmt var
ástandið að í hljóðverinu léku fjórmenningarnir eins og
leiguþý hver í lögum annars – með fýlusvip á vör. Hug-
takið samvinna hafði skolast burt með baðvatninu. Paul
sá að ekki varð við þetta ástand unað og í þeirri veiku
von að bjarga bandinu stakk hann upp á því að haldnir
yrðu opinberir en óhefðbundnir tónleikar. Ýmsir staðir
voru ræddir, svo sem kyndillýst hringleikahús í Sádi-
Arabíu, skemmtiferðaskip úti á rúmsjó, þinghúsið í
Lundúnum, ónefndur barnaspítali og flugvöllur, þar
sem kyrjað yrði til nýlentra flóttamanna frá Bíafra. Allar
steyttu þessar hugmyndir á skeri. Ringo vildi ekki fara
úr landi og George gat ekki hugsað sér að endurtaka
„sirkusinn“ sem síðustu tónleikaferðir Bítlanna voru.
Paul var spenntur fyrir því að leika einhvers staðar í
leyfisleysi og freista þess að fá lögregluna til að leysa
tónleikana upp, Yoko lagði til að leikið yrði frammi fyrir
tuttugu þúsund tómum sætum og John upplýsti að hon-
um litist sífellt betur á að spila á hæli.
Eftir japl, jaml og fuður varð húsþakið ofan á. „Vegna
þess að það var einfaldast,“ upplýsti George síðar. Þá var
ákveðið að kvikmynda herlegheitin og einblína fyrir
vikið meira á tökuvélarnar en áhorfendur. Tónleikunum
seinkaði reyndar um nokkra daga fyrir þær sakir að
George hætti og byrjaði aftur í sveitinni í millitíðinni.
Allt hékk á bláþræði hjá blessuðum Bítlunum.
Það var svo á hvössu og grámyglulegu miðdegi að
Bítlarnir báru búnað sinn upp á þak Apple-bygging-
arinnar og komu sér fyrir á tjörupappa innan um skor-
steina. Svo svalt var í veðri að Ringo fékk lánaða regn-
kápu hjá konu sinni og John brá sér í pels af Yoko. Síðan
var talið í „Get Back“.
Þar sem þeir stóðu þarna rauðnefjaðir á þakinu hvarf
allur ágreiningur sem dögg fyrir sólu. Bítlarnir voru aft-
ur Bítlarnir – leikglaðir og samstiga. Paul söng af end-
urnýjaðri ástríðu og hinir gáfu sig alla í gjörninginn.
Eftir átta eða níu lög tók rótarinn, Mal Evans, eftir því
að lögreglan var mætt á svæðið og gaf fjórmenningunum
merki. Paul tók af skarið: „Við hættum ekki.“ Seinna
viðurkenndi hann að hafa séð fyrir sér fyrirsagnir blað-
anna: „Bítlarnir handteknir á húsþaki.“
„Þið verðið að hætta núna,“ sagði fyrsti lögreglumað-
urinn sem komst upp á þakið. „Dragið okkur í burtu,“
svaraði Paul um hæl og renndi í næsta lag. Ekki kom til
þess, lögreglan tók græjurnar einfaldlega úr sambandi.
Þannig lauk einu sögufrægasta giggi allra tíma.
orri@mbl.is
Lokatón-
leikar
Bítlanna
Let it Be. Platan sem kom í kjölfar þakkonsertsins fræga.
’Þar sem þeir stóðu þarna rauð-nefjaðir á þakinu hvarf allurágreiningur sem dögg fyrir sólu. Bítl-arnir voru aftur Bítlarnir.
Bítlarnir troða upp í kuldanum á þaki Apple-byggingarinnar.
Á þessum degi
30. janúar 1969