SunnudagsMogginn - 30.01.2011, Blaðsíða 23

30. janúar 2011 23
Auðlindamálin hafa verið mikið rædd und-
anfarið. Á haustfundi Landsvirkjunar sagði
Hörður að arðgreiðslurnar gætu orðið hlut-
fallslega jafnmiklar fyrir Íslendinga og arð-
urinn af olíunni fyrir Norðmenn. Og það væri
mikilvægt að svara þeirri spurningu hverjir
ættu tilkall til hans.
„Já, og það er áhugaverð spurning, þó að
hún hafi ekki fengið mikla athygli á haust-
fundinum, hvað gera eigi við þennan um-
framarð, sem spáð er í raforkuvinnslunni,“
segir Hörður. „Mikilvægt er þó að muna að
enn er nokkuð langt í að hann myndist. Það
er mikilvægt að stjórnvöld móti þá stefnu.
Það þurfa að vera skýrar leikreglur um það
hvernig menn skipta umframarðinum á sann-
gjarnan hátt, þannig að allir njóti góðs af því
– og það myndist sátt. Það þarf að gerast
löngu áður en arðurinn myndast, eins og við
höfum lært af kvótakerfinu í sjávarútveg-
inum. Það getur myndast mikil togstreita, ef
ekki er vel vandað til leikreglna um hvernig
skipta eigi arði milli þessara fjögurra aðila,
landeigenda, sveitarfélaga, orkufyrirtækja og
þjóðarinnar. En ef það verður gert á næstu
árum tel ég fullvíst að finna megi leið sem er
sanngjörn og almenn sátt um í þjóðfélaginu.
Það er á borði stjórnvalda að taka þann
bolta og mikilvægt að sú umræða hefjist.“
– Það hefur verið talað um auðlinda-
ákvæði í stjórnarskrá.
„En það er rangt sem sumir hafa haldið
fram að þjóðin eigi auðlindirnar. Þær eru
bara að hluta til í eigu þjóðarinnar, í gegnum
þjóðlendulögin, eign á bújörðum og samn-
inga, en fjölmargir einkaaðilar eiga einnig
vatnsréttindi og jarðhitaréttindi. Og það
þurfa að gilda skýrar leikreglur. Okkar sýn er
sú að verðmætin muni aukast og þá hagn-
ast allir en skiptingin þarf að vera sanngjörn
og gegnsæ og fyrirfram ákveðin.“
– Telur þú ráðlegt eða raunhæft að koma í
veg fyrir söluna á HS Orku til Magma?
„Í mínum huga er mikilvægt í þessu máli
að leikreglur séu skýrar og að farið sé eftir
þeim. Það var mörkuð sú stefna fyrir nokkr-
um árum síðan og sett lög um að heimila
einkaaðilum að eiga fyrirtæki í raforku-
vinnslu. Ef breyta á þeim lögum þá þarf að
vanda þær breytingar og ekki æskilegt að
breytingum sé beint gegn einum aðila heldur
sé komið á leikreglum sem almenn sátt er
um og jafnframt tryggt að markmið um fjár-
festingu í orkugeiranum, umgengni um orku-
auðlindina og aukna arðsemi náist. Mik-
ilvægast í mínum huga er að tryggja þjóðinni
arð af nýtingu orkuauðlinda og eins og ég
benti á áðan þá eru margar ólíkar leiðir í
boði hvað það varðar.“
– Það kom fram í máli þínu á haustfund-
inum að ríkið hefði ekki tekið út neinn arð
síðustu tíu árin á mesta uppbyggingarskeið-
inu.
„Mjög óverulegan arð. Ríkið hefur lagt
fram verulegt eigið fé í Landsvirkjun á síð-
ustu tíu árum sem hefur haft í för með sér
að 1,2 milljarðar dollara eða um 36% af fjár-
festingu Landsvirkjunar er fjármögnuð með
eigin fé. Það er þá eigandinn sem ákveður
að taka ekki út úr fyrirtækinu og fjárfesta
heldur í uppbyggingu. Fyrir vikið má reikna
með að arðgreiðslur í framtíðinni verði
hærri.“
– Er markmið Landsvirkjunar að geta fjár-
magnað sig án ríkisábyrgðar? Og er það
skref í átt að einkavæðingu?
„Það er alveg óháð því, hvort það væri
gert. En þetta er eitt af því sem hefur ekki
verið ákveðið ennþá, heldur segjum við í
stefnunni æskilegt að koma fyrirtækinu í
það ástand, gagnvart samkeppnismarkaði
líka. Að vísu greiðum við ríkisábyrgðargjald
en fyrir ríkið er æskilegt að það beri ekki
ábyrgð á lánum fyrirtækja og hægt er að
koma Landsvirkjun í það ástand á ákveðnum
árafjölda.“
Þarf skýrar leikreglur
lindina getur haft mikinn fjárhagslegan hag af því að hún
sé virkjuð.“
Fleiri kostir en álver
– Þú talaðir um það á haustfundinum að uppbygging fyrir
norðan gæti tekið sjö til átta ár, að því gefnu að kaupandi
orkunnar væri tilbúinn að taka áhættuna með Lands-
virkjun,
„Ef það yrði álver. Það hefur verið mikið í umræðunni
og er orkufrekasta verkefnið sem við höfum til skoðunar.
Ekkert bendir til þess að á þessu svæði sé orka fyrir stærra
álver en 250 þúsund tonn, en það getur breyst ef nýtingin
er framar björtustu vonum. Vísindamenn telja líklegt að
virkjunin gæti orðið 400 megavött, sem yrði að byggja
upp í smáum skrefum vegna óvissu um auðlindina. Ef
ákveðið verður að byggja álver yrði stærsta skrefið í upp-
hafi 125 þúsund tonn sem eru um 200 megavött. Það er að
vísu mjög stórt skref fyrir okkur. Síðan eru verulegar lík-
ur á að hægt verði að stækka álverið í 250 þúsund tonn.
En það er ekki öruggt og ekki væri hægt að tryggja það í
upphafi.
Ef samið verður um álver, þá verða þeir aðilar að vera
tilbúnir að taka þá áhættu með Landsvirkjun. Annars
munum við ekki skrifa undir skuldbindandi samning. Við
getum tryggt 125 þúsund tonn, en það yrði aldrei nema
viljayfirlýsing af okkar hálfu um seinni hlutann, af því að
á svona svæði er veruleg óvissa um hvernig jarðhitasvæði
hegðar sér. Það er ekki eins og vatnsorka. Óvíst er hvern-
ig niðurdráttur er í svæðinu og hvað það er stórt. Á mörg-
um svæðum eins og Kröflu hefur verið búist við verulegri
orku, en þau hafa reynst vera nánast köld. Þess vegna er
hvorki hægt fyrir Landsvirkjun né viðskiptavininn að
ganga út frá því, að þetta sé 100% öruggt, þó að svæðin
lofi mjög góðu og gætu líka verið stærri. Það eru síðan
fjölmargir minni notendur sem sýna svæðinu verulegan
áhuga.“
– Þú hallast frekar að öðrum kaupendum en álverum?
„Ég myndi ekki alveg orða það þannig. Það hljómar
þannig, af þeirri ástæðu að sumir vilja bara ræða um ál-
ver. Það eru til fleiri valkostir, en við fylgjumst líka náið
með áliðnaðinum. 125 þúsund tonna álver er of lítið til að
það verði hagkvæmt, 250 þúsund tonn eru í minni kant-
inum. Við vitum að þau álver sem eru þegar til staðar
þurfa öll að stækka til að tryggja hagkvæmni. Þetta er
mikill samkeppnisiðnaður og álfyrirtækin í heiminum
eru stöðugt að verða stærri og stærri. Við þurfum hins-
vegar að verða heppin í orkuvinnslunni á Norðaust-
urlandi til að anna meira en 250 þúsund tonnum. Eins og
ég nefndi áður eru allt aðrar markaðsaðstæður núna en
árið 1995, þegar ráðist var í mikið átak til að fá erlend fyr-
irtæki til landsins. Í dag hafa mun fleiri og fjölbreyttari
fyrirtæki áhuga á að starfa á Íslandi“
Höldum áfram að framkvæma
– Það hefur komið fram að Landsvirkjun er sterkt fyr-
irtæki fjárhagslega.
„Það er hinsvegar of skuldsett, sem er krónískt vanda-
mál íslenskra fyrirtækja, en við ráðum við lánin, stöndum
í skilum og munum gera það. Það mun því myndast
veruleg arðgeta þegar raforkuverðið hækkar. Fyrirtækið
stendur á traustum grunni en þarf að lækka skuldir sínar,
við þurfum að standast alþjóðlegan samanburð í þeim
efnum.“
– Þú talar um að draga úr framkvæmdum í bili og
greiða niður skuldir, en kallar það ekki jafnframt á stöðn-
un? Og er ekki hætta á að missa þekkinguna úr landi, sér-
hæft vinnuafl og fyrirtæki?
„Það er mikilvægt að koma inn á þetta. Þrátt fyrir að
við segjum að Landsvirkjun verði ekki framkvæmdadrifin
höldum við samt áfram að framkvæma. Næstu tuttugu
árin muni raforkuframleiðsla tvöfaldast, fara úr 12,5 upp í
25 teravattstundir, og alls ekki stöðvast. En það verður
ekki framkvæmdanna vegna, heldur til að mæta þörfum
markaðarins. Stækkunin verður drifin áfram á markaðs-
forsendum og skrefin verða minni. Við höfum verið spurð
hvort við ætlum að falla frá stórframkvæmdum, en það
eru engir stórir virkjanakostir í spilunum. Þeir kostir sem
líklegir eru til að verða samþykktir eru 50 til 150 mega-
vött, þannig að þetta felur ekki endilega í sér stefnu-
breytingu – aðstæður á Íslandi eru breyttar og ekki aðrir
Kárahnjúkar á teikniborðinu.“
– Þú hefur sagt líklegt að ná megi sátt um orkunýtingu
upp á 35 til 40 teravattstundir.
„Það á eftir að koma í ljós. Þetta er okkar mat miðað við
núverandi tæknistig. Menn geta haft önnur líkön með
lægri tölum en líka hærri tölum, en þá er farið inn á við-
kvæm svæði sem við teljum ólíklegt að verði samþykkt.
Það getur verið að þegar nýtingin verði komin 35 tera-
vattstundir þá myndist sátt um að virkja meira, en við
teljum ekki ráðlegt að virkja meira. Það er skynsamlegt
að beita varúð, hvort sem þær eru 35 eða 50, og það
breytir ekki þeirri grundvallarstaðreynd að lítið er eftir af
orku.
Það er algengt í umræðunni að á Íslandi sé mikið af
orku, en það er meira vegna mannfæðar. 35 teravött er
ekki mikið, en mikið fyrir svo fámenna þjóð, tífalt meira
en við þurfum til eigin nota. 3,5 miljóna þjóð er hinsvegar
ekki stór. Við verðum því að nýta orkuna á skynsamlegan
hátt og vanda hvernig við seljum hana af því að það er
ekki mikið eftir. Svo eru viðskiptavinir okkar alltaf með
áform um að stækka og mikilvægt að við getum stutt þá í
því, sá sem þykir lítill í dag er jafnstór og álverið í
Straumsvík þegar það byrjaði.“
– Hvernig er staðan á Búðarhálsvirkjun?
„Orkan fer náttúrlega inn á raforkukerfið, það er nán-
ast aldrei þannig að hún fari til notanda, en raunverulega
erum við að gera ráðstafanir til að mæta aukinni orkusölu
til Alkan í Straumsvík. Við erum líka með aukagetu í
kerfinu og spilum úr þeim þáttum. Samningum við Alkan
lauk í ágúst 2010, í framhaldi af því var verkið boðið út og
síðan hófust framkvæmdir. Verkefnið er enn á áætlun og
Búðarhálsvirkjun hefur ekkert seinkað. Gert er ráð fyrir
að hún verði tilbúin fyrir árslok 2013. Fjármögnun er ekki
lokið, en við erum að vinna í því á fullu og höfum mögu-
leika á að stöðva framkvæmdir ef svo ólíklega vill til að
hún takist ekki. En ég er bjartsýnn á að henni ljúki á
næstu mánuðum.“
– Hvað um neðri hluta Þjórsár?
„Við erum raunverulega að bíða eftir niðurstöðu
rammaáætlunar. Við vorum að vonast til að þar mundi
skýrast áætlun stjórnvalda í neðri hluta Þjórsár og varð-
andi aðra virkjanakosti. Við erum áfram að vinna að und-
irbúningi virkjananna en erum þó ekki í neinum virkj-
anaframkvæmdum og heldur ekki að vinna í að selja
orkuna. Skipulagsmálin eru ekki kláruð, hvorki skipulag
Flóa- né Skeiða- og Gnúpverjahrepps hefur verið sam-
þykkt.“
– Það liggja 3,5 milljarðar í undirbúningi fram-
kvæmdanna, þannig að fjármagnskostnaður er ærinn?
Það er eðli virkjanaframkvæmda, um allt land erum við
að undirbúa og stunda rannsóknir, það er því eðlilegt að
það liggi fyrir kostnaður í upphafi – þetta er fjármagns-
frek grein.“
Morgunblaðið/Árni Sæberg
’
Næstu tuttugu árin muni
raforkuframleiðsla tvöfald-
ast, fara úr 12,5 upp í 25
teravattstundir, og alls ekki
stöðvast. En það verður ekki
framkvæmdanna vegna, heldur til
að mæta þörfum markaðarins.