SunnudagsMogginn - 13.03.2011, Blaðsíða 5

13. mars 2011 5
Grameen-bankanum hefur verið hrósað fyr-
ir að draga úr fátækt og sagði Barack
Obama, forseti Bandaríkjanna, að Mo-
hammad Yunus, stofnandi hans, hefði
breytt heiminum.
Grameen-bankinn hefur lánað átta millj-
ónum manna án tryggingar í rúmlega 82
þúsund þorpum í Bangladess að því er seg-
ir á heimasíðu hans. 97% lántakenda eru
konur.
Hugmyndin er sú að lána fólki, sem ekki
hefur aðgang að lánsfé hjá hefðbundnum
bönkum, peninga. Bankinn veitir tíu til 50
þúsund króna lán á mun lægri vöxtum en
fást hjá okurlánurum. Tilgangurinn er að
gera lántakendum kleift að kaupa sér til
dæmis saumavélar til að hefja eigin at-
vinnustarfsemi.
Því hefur verið haldið fram að Grameen-
bankinn sé að búa til bólu, en Yunus neitar
því og segir að bankinn stundi ekki papp-
írsdrifin viðskipti og sé því ónæmur fyrir
öflunum á bak við kreppuna, sem nú stend-
ur yfir. „Þegar við veitum 100 dollara lán
eru hænur og kýr á bak við þá 100 dollara,
ekki eitthvað ímyndað.“
Ekki er deilt um það að Yunus hafi bætt
hlutskipti kvenna í Bangladess, en áhöld
eru um það hversu mikið hægt sé að draga
úr fátækt í heiminum með smálánum.
Rannsókn Massachusetts Institute of
Technology á áhrifum smálána í Hydera-
bad á Indlandi sýndi til dæmis að enginn
munur var á heilsu og menntun í fjöl-
skyldum, sem höfðu fengið smálán. Esther
Duflo, hagfræðingur við háskólann MIT í
Bandaríkjunum, segir að ávinningurinn sé
lítill. Vandinn sé hinar miklu væntingar,
sem björt ímynd Grameen veki. „Hvers
vegna eigum við von á að svona mikið ger-
ist?“ spurði Duflo í viðtali við Boston
Globe. „Smálán eru gagnleg, en þau eru
ekki kraftaverkalyfið, sem bindur enda á
fátækt.“
Stuðningsmenn smálána segja að rann-
sóknir á áhrifum smálána séu það skammt
á veg komnar að þær gefi ekki fulla mynd.
Þau eigi eftir að sanna sig.
Eru áhrif smálána stórlega ýkt?
Starfsmenn Grameen-bankans mynda
keðju fyrir utan höfuðstöðvar hans til að
mótmæla dómi um að reka Mohammad
Yunus, stofnanda bankans, úr starfi.
Reuters
Seðlabankans og sagði dómarinn í málinu
að það væri „kristaltært“ að Seðlabankinn
hefði rétt fyrir sér. Yunus hefur nú áfrýjað
þeim úrskurði til hæstaréttar. Seðlabanki
Bangladess á að vera óháður stjórnvöldum.
Því er hins vegar haldið fram að þessi deila
um tæknileg atriði sé hluti af herferð Has-
inu gegn stofnanda Grameen-bankans.
Í janúar 2007 komst til valda bráða-
birgðastjórn í Bangladess með fulltingi
hersins eftir þrætur á milli flokks Hasinu,
Awami-fylkingarinnar, og helsta keppi-
nautarins, Þjóðarflokks Bangladess, sem
leitt höfðu til átaka á götum úti. Yunus
hafnaði boði hersins um að veita bráða-
birgðastjórninni forustu, en studdi herferð
hennar gegn spillingu. Í þeirri herferð var
Hasina handtekin ásamt keppinauti henn-
ar, Khaleda Zia.
Skömmu eftir að bráðabirgðastjórnin
var mynduð tilkynnti Yunus að hann ætl-
aði að stofna nýjan stjórnmálaflokk, Nago-
rik Shakti eða Vald borgarans, en þau
áform runnu út í sandinn.
Þessi afskipti Yunus af stjórnmálum hafa
reynst honum dýrkeypt. Hasina vann
stórsigur í kosningum 2008 og varð for-
sætisráðherra. Í desember 2010 lýsti hún
því yfir að Yunus væri að „sjúga blóðið úr
hinum fátæku“. Í fyrra þurfti Yunus að
sæta málsóknum og einnig hófst opinber
rannsókn, sem Hasina hafði hótað, á
meintum brotum innan Grameen-
bankans.
Yunus á sér öfluga stuðningsmenn er-
lendis. Mary Robinson, fyrrverandi forseti
Írlands, leiðir hóp sem nefnist Vinir Gra-
meen, og sagði hún að úrskurðurinn væri
„af pólitískum toga og án lagalegs
grunns“. 500 manns mótmæltu fyrir utan
Grameen-bankann í Dhaka þegar Yunus
var rekinn. Hillary Clinton, utanrík-
isráðherra Bandaríkjanna, hringdi í Yunus
þegar úrskurðurinn lá fyrir og lýsti yfir
stuðningi við hann. Philip Crowley, tals-
maður Clinton, sagði að vonast væri til
þess að sátt tækist um málamiðlun, sem
tryggði sjálfstæði bankans og skilvirkni.
Yunus fæddist í Chittagong árið 1940.
Faðir hans var velmegandi gullsmiður, en í
æviágripi AFP-fréttastofunnar segir að
hann telji móður sína, Sofiu Khatun, hafa
haft mest áhrif á sig. Hún hafi alltaf hjálpað
fátæklingum, sem knúðu dyra hjá henni.
Yunus fékk Fulbright-styrk til að læra
hagfræði, sneri aftur til Chittagong og varð
yfirmaður hagfræðideildarinnar við há-
skólann þar.
Í hungursneyðinni á áttunda áratug lið-
innar aldar í Bangladess ákvað hann að
leggja sitt af mörkum til að berjast gegn fá-
tækt. Sagt er að 27 dollara tilraun í sveitum
Bangladess hafi orðið að átta milljarða
dollara smálánaveldi.
„Langtímasýn Yunus
er ð útrýma fátækt í
heiminum. Sú sýn
verður ekki að veru-
leika aðeins fyrir til-
stilli smálána. En Mu-
hammad Yunus og
Grameen-bankinn
hafa sýnt að í áfram-
haldandi tilraunum til
ð ná því markmiði
þurfa smálán að leika
lykilhlutverk.“
Úr rökstuðningi Nób-
elsnefndarinnar fyrir
því að veita Muham-
mad Yunus og Gra-
meen-bankanum
saman friðarverðlaun
Nóbels árið 2006.
Hlutverk
smálána
Reykjavík
SKEMMTUM
OKKUR
INNANLANDS
Með rjóðar kinnar og rjúkandi kakó bíða þín fannhvítar
hæðir og fjöll. Taktu flugið í næstu skíðabrekku og lyftu
þér upp milli þess sem þú rennir þér niður.
Hringdu í 570 3030 og skelltu þér á skíði.
FLUG OG GISTING Í EINA NÓTT
FRÁ AÐEINS 21.030 KR.*