SunnudagsMogginn - 13.03.2011, Blaðsíða 18

18 13. mars 2011
ekki þessa ömurlegu ríkisstjórn,“ segir
einn viðmælenda.
Í grein Martins Wolfs, eins helsta sér-
fræðings The Financial Times á sviði
efnahagsmála, frá því 22. febrúar sl.,
kemur fram að kostnaður írska ríkisins af
bankahruninu, sem hlutfall af lands-
framleiðslu, árið 2008, er um 36%, en
kostnaður íslenska ríkisins af banka-
hruninu, sem hlutfall af landsfram-
leiðslu, árið 2008, er miklu minni eða um
13%. (Sjá kort hér á síðunni.)
Wolf bendir á í grein sinni, sem fjallar
að mestu um skuldir Írlands, að írska
ríkið hafi ábyrgst skuldir írskra banka í
september 2008. En eins og kunnugt er,
þá komu neyðarlögin í október 2008 hér
á landi í veg fyrir að íslenska ríkið
ábyrgðist skuldir íslensku bankanna.
Fleiri lönd í vanda
Sérfræðingar sem rætt hefur verið við
telja það mjög áhugavert að sjá í þessu
súluriti Financial Times, hversu gríð-
arlegur munur er á kostnaði milli ríkja
eins og Írlands og Íslands, allt eftir því
hvernig ríkisstjórnir landanna hafa
brugðist við bankakrísunum. Á það er
líka bent að ekkert landanna sem dregin
eru fram í súluritinu hafi dregið forsætis-
ráðherra sinn fyrir dóm fyrir að hafa ekki
brugðist „rétt“ við aðstæðum sem leiddu
til viðkomandi bankakrísu. Hér eru
menn vitanlega að skírskota til þess að
meirihluti Alþingis ákvað á liðnu hausti
að draga Geir H. Haarde, fyrrverandi for-
sætisráðherra, fyrir landsdóm.
Raunar taka menn svo djúpt í árinni,
að segja að hvað varðar lönd eins og Ír-
land, Grikkland og Portúgal sé bara verið
að fresta hinu óumflýjanlega. Þau lönd
muni óhjákvæmilega þurfa að ganga í
gegnum einhverskonar þjóðargjaldþrot,
þar sem alþjóðlegir lánardrottnar muni
þurfa að afskrifa á einn eða annan hátt
stóran hluta krafna sinna, en vandamál
tengd bönkum koma lítið við sögu í
skuldavanda Grikklands og Portúgals.
Kenneth Rogoff, prófessor í hagfræði við
Harvard-háskóla, sagði nýverið í samtali
við fréttaveituna Bloomberg að endur-
skipulagning og afskriftir skulda gríska
og írska ríkisins væru óumflýjanlegar.
Hann telur einnig miklar líkur á því að
Spánn og Portúgal muni ekki losna und-
an núverandi skuldakreppu án afskrifta.
Hann segir að það sé óumflýjanlegt að af-
skrifa hluta ríkisskulda Grikklands, Ír-
lands og Portúgals og það verði að gerast
frekar fyrr en síðar. Rogoff hefur sagt að
eigendur ríkisskuldabréfa verst stöddu
evruríkjanna þurfi að taka á sig allt að
40% virðisrýrnun í tengslum við endur-
skipulagningu skulda.
Á það er bent að þetta hafi þurft að
gera í Suður-Ameríku upp úr 1980,
vegna þess að skuldsetning ríkissjóða hafi
verið orðin óviðráðanleg. Því hafi verið
gefin út skuldabréf, sem voru bökkuð
upp af Bandaríkjastjórn, þar sem núvirði
krafna hafi verið fært stórkostlega niður.
Mismunandi leiðir séu færar í þessum
efnum. Ein sé sú að skera ofan af höfuð-
stóli lána; önnur að lækka nafnvexti; og
sú þriðja að lengja í lánum.
Um mitt ár í fyrra voru þegar komin
merki um hvert stefnir í Grikklandi, en
þá voru afföll af skammtímaskuldabréf-
um á eftirmarkaði orðin meiri en afföll á
langtímaskuldabréfum. Sérfræðingar
töldu þetta vera merki um að innan
skamms myndi gríska ríkisstjórnin ein-
faldlega breyta öllum sínum skuldum í
eitt stórt langtímaskuldabréf, með lágum
vöxtum og löngum afborgunarferli og
lækka þannig núvirði kostnaðar af hinum
mikla skuldabagga.
Það hefði það aftur í för með sér að þeir
sem ættu skuldabréf til langs tíma væru
að taka á sig minni skerðingu en þeir sem
ættu skuldabréf til skamms tíma, því þeir
sætu skyndilega uppi með skuldabréf til
langs tíma, sem þeir hefðu aldrei ætlað
sér.
Burtséð frá bankakrísum eða hruni í
hverju einstöku landi, velta hagfræðingar
nú vöngum yfir því, hvað þessi staða þýði
fyrir bankakerfi Evrópu, einkum fyrir
þýsku bankana og Seðlabanka Evrópu
(ECB), sem eru að fjármagna skuldir
þeirra landa sem verst eru stödd, vegna
þess að allir almennir skuldabréfaeigend-
ur eru meira og minna búnir að selja
skuldabréf á þau Evrópulönd sem mest
eru skuldsett.
Miðað við fyrrnefnt súlurit Martins
Wolfs, þá eru Íslendingar á svipuðu róli
og Hollendingar hvað varðar kostnað
ríkisins af bankakrísu sem hlutfall af
landsframleiðslu. Breska ríkið varð fyrir
litlu minna tjóni og það hjálpar þeim
einnig að þeirra skuldir eru meira og
minna í breskum pundum og þeir geta
þar af leiðandi stýrt þróuninni nokkuð
sjálfir, á meðan skuldir Íslendinga eru að
hluta í erlendum gjaldmiðlum, þar sem
Íslendingar hafa engin áhrif á þróun
gjaldmiðilsins.
Írar aftur á móti eru í skrúfstykki evr-
unnar og geta sig hvergi hreyft, eins og
Paul Krugman, nóbelsverðlaunahafi og
dálkahöfundur The New York Times,
hefur bent á í skrifum sínum.
Mikið enn í pípunum
„Það er búið að þenja fjármunageirann í
heiminum of mikið út og kreppan 2008
náði ekki að tappa af nema broti af þeirri
Falleinkunn Gömlu viðskiptabankarnir, Landsbankinn, Kaupþing og Glitnir, aðaleigendur þeirra og stjórnendur fá allir falleinkunn hjá innlendum sem erlendum sérfræðingum sem rætt var
við. Martin Wolf, helsti sérfræðingur hins virta breska dagblaðs, The Financial Times, í efnahagsmálum, segir að þeir hefðu aldrei átt að fá að komast upp með margt af því sem þeir gerðu.
Þeir sem bera tjónið af falli bankanna hérá landi eru að langmestu leyti erlendir
lánardrottnar bankanna. Það eru um sjö þús-
und milljarðar sem þeir tapa. Það sem fellur á
ríkissjóð hérna er því brot af því tjóni sem
varð, snýr að endurfjármögnun banka, Seðla-
bankans og ríkisábyrgð á Icesave ef sam-
þykkt verður. Reyndar hafði bankabólan fyrir
2008 áður orðið til þess að auka skatttekjur
íslenska ríkisins svo mikið að það náði að
greiða niður sínar skuldir. Nú greiða erlendir
aðilar fyrir tjónið sem varð af útrás viðskipta-
lífsins og einnig stóran hluta umframeyðslu
þjóðarinnar sjálfrar, sem
nemur meira en þjóð-
arframleiðslu eins árs. En
Írar ábyrgðust mestallar
skuldir írska bankakerf-
isins og það eru því írskir
skattborgarar sem sitja
uppi með þann reikning
þótt lánardrottnar írsku bankanna muni vænt-
anlega taka á sig einhvern hluta tjónsins síð-
ar meir. Okkar vandi nú er fyrst og fremst fólg-
inn í löskuðu stofnanaumhverfi, skorti á
lánstrausti erlendis og gjaldeyriskreppu.“
Gylfi Zoëga, prófessor í hagfræði við HÍ
Brot af tjóninu sem varð
Gylfi Zoega
Kostnaðurinn við íslenska bankahrun-ið var vitaskuld hrikalegur og sem
hlutfall af landsframleiðslu margfalt
meiri en kemur fram í þessu súluriti
Martins Wolfs.
En það sem bjargar okkur er að kostn-
aðurinn lendir að uppistöðu til á kröfu-
höfum bankanna, sem einungis að litlum
hluta eru íslenskir, en að uppistöðu til
erlendir.
Við sleppum mjög vel, vegna þessa.
Að hluta til er það neyðarlögunum frá
því í október 2008 að þakka, en alls
ekki að öllu leyti. Ís-
lenska bankakerfið var
að miklu leyti fjár-
magnað í útlöndum,
þannig að þegar það
hrundi og átti ekki fyrir
skuldum, þá hlaut mikið
tjón að lenda á erlend-
um aðilum. Neyðarlögin minnkuðu heild-
artjónið en hækkuðu það hlutfall sem
lenti á erlendum lánardrottnum, en jafn-
vel án neyðarlaganna hefðu þeir tapað
mestu.“
Gylfi Magnússon
Gylfi Magnússon, dósent og fyrrverandi viðskiptaráðherra
Við sleppum mjög vel