SunnudagsMogginn - 13.03.2011, Blaðsíða 17

Þá er bent á að með veiku reglugerðarverki hér á
landi (ólíkt systurstofnunum í t.d. Bretlandi og
Danmörku) hafi FME ekki getað gert kröfur um
hærra eiginfjárhlutfall eða lausafjárhlutfall íslenskra
banka en lágmark CAD-reglna gerði ráð fyrir.
Þar við bætist svo það sem menn hafa kallað gá-
leysi í viðskiptum sem bæði sneri að yfirstjórn
Landsbankans og eftirlitsaðilum og þeir spyrja af
hverju Landsbankanum leyfðist að safna milljörðum
á milljarða ofan í innlán utanlands án þess að setja
þau viðskipti í dótturfélög í viðkomandi löndum um
leið og þau náðu einhverri stærð, líkt og Kaupþing
og Glitnir gerðu.
Bolli Þór Bollason, fyrrverandi ráðuneytisstjóri í
forsætisráðuneytinu, lýsti því nýverið þannig að
stjórnendur Landsbankans hefðu dregið lappirnar í
því að stofna dótturfélag um Icesave í Bretlandi
mánuðum saman, eftir að byrjað var að þrýsta á
bankann um slíkar breytingar.
Ömurleg ríkisstjórn
Núverandi slaka í efnahagslífinu segja sérfróðir svo
að megi fyrst og fremst kenna skelfilegri stefnu rík-
isstjórnarinnar í svo til öllum atvinnu-, efnahags-
og skattamálum, sem hljóti að vera stórkostlegt
áhyggjuefni. „Við værum komnir miklu lengra í
endurreisn efnahags- og atvinnulífsins, ef við hefð-
um
Meginmunurinn á stöðu Íslands og Írlands, hvað varðarkostnað af bankakrísum, liggur að sjálfsögðu í því að
Ísland ákvað að ábyrgjast aðeins innstæður, þegar banka-
hrun varð á Íslandi, en Írland ábyrgðist allar skuldir írskra
banka,“ sagði Martin Wolf, hinn þekkti dálkahöfundur Fin-
ancial Times í London, í samtali við Morgunblaðið.
Wolf segir að regluverkið í bankaheiminum fyrir hrun hafi
verið ærið losaralegt, hvort sem var hér á landi eða annars
staðar í heiminum. Hann telur að íslensk stjórnvöld hafi gert
rétt með setningu neyðarlaganna í október 2008, með því að
ábyrgjast ekki skuldir íslensku bankanna og fyrirtækja við er-
lenda lánardrottna. „Þótt ég segi það, er ég alls ekki að
halda því fram að eigendur og stjórnendur íslensku viðskipta-
bankanna á árunum fyrir hrun hafi hagað sér sem skyldi og
þeir hefðu í raun aldrei átt að komast upp með margt af því
sem þeir gerðu.
En það breytir ekki þeirri skoðun minni, að íslensk stjórn-
völd gerðu rétt, þegar þau sögðu í október 2008: tapið verður
að lenda á þeim sem fjármögnuðu bankana, en ekki á ís-
lenskum skattgreiðendum,“ segir Wolf.
Eitruð staða skattgreiðenda
Wolf sagði jafnframt: „Í mínum huga er það grundvallaratirði,
að við gáfum bönkum almennt mikið frelsi til þess að starfa
sem fjármálastofnanir í einkaeigu, með hagnað að markmiði
að sjálfsögðu. Um þá átti nákvæmlega það sama að gilda og
hvaða annan einkarekstur sem er, að þeir ættu að geta farið
í þrot. Ef þeir urðu gjaldþrota, þá átti að sjálfsögðu að gilda
það lögmál, að þeir sem hefðu lánað þeim peninga, ættu að
tapa þeim peningum eða hluta þeirra.
Ef bankar komast upp með það að einkavæða gróða sinn,
en þjóðnýta tapið, þá er komin upp eitruð staða, bæði fyrir
viðkomandi ríki og skattborgara þess, svo ég umorði fræg
ummæli Mervins Kings.“
Wolf segir að geta Íslendinga til þess að endurreisa efna-
hagslífð hér á landi sé háð mörgum ólíkum þáttum. „Ég geng
út frá því sem gefnu, að Ísland stefni ekki að því, að reyna á
nýjan leik að búa til samskonar fjármálakerfi og var í landinu
fyrir hrun. Það er afar ólíklegt að Ísland verði einskonar al-
þjóðleg fjármálamiðstöð, eins og að var stefnt fyrir hrun.“
Erfiðara fyrir Íra
„Það eru ýmis erfið álitamál fyrir Íslendinga, sem ætla að
byggja upp hið nýja Ísland. Ísland er lítið land, sem býr yfir öfl-
ugum náttúruauðlindum. Því tel ég að ykkur takist að byggja
upp efnahags- og atvinnulífið á Íslandi í framtíðinni, þótt ég
geti engu um það spáð hversu langan tíma það tekur ykkur.
Raunar tel ég að það sama gildi um Írland, því útflutnings-
greinar Írlands eru mjög vel samkeppnishæfar og ákveðnir
þættir írska efnahagslífsins standa mjög vel. Því er ég til-
tölulega bjartsýnn, bæði fyrir hönd Íslands og Írlands, að
þessum þjóðum takist að vinna sig út úr þeim vanda sem
þær nú eru í. Báðar þjóðirnar búa yfir velmenntuðum mann-
auði, sem mun leggja sitt af mörkum við endurreisnina, svo
fremi sem löndunum helst á því fólki.
Að þessu sögðu, vil ég þó bæta því við, að efnahagsleg
endurreisn mun reynast Írum erfiðari að vissu marki, vegna
þess að Írar eru bundnir af evrusamstarfinu og geta þar af
leiðandi ekki gengisfellt eigin gjaldmiðil, eins og þið Íslend-
ingar hafið gert. Írar eru á kafi í gífurlegu skuldafeni, vegna
þess að þeir ábyrgðust allar skuldir írsku bankanna, sem ég
tel persónulega að þeir hefðu ekki átt að gera. Þeir verða því
lengur að vinna sig út úr vandanum en Íslendingar.“
Martin Wolf hefur í skrifum sínum undanfarin ár tekið ein-
dregna afstöðu með Íslendingum, gegn Bretum og Hollend-
ingum í Icesave-deilunni. Í janúar í fyrra skrifaði hann t.d.:
„Bretar og Hollendingar ættu að hætta sjálfbirgingslegu ein-
elti sínu samstundis,“ og lagði til að stjórnvöld þessara ríkja
afskrifuðu skuldina vegna Icesave og yfirtækju í staðinn eign-
ir Landsbankans.
Og Wolf sagði m.a. í samtali við Morgunblaðið í desember
2010: „Sú regla að ríkisstjórnir skuli ganga í ábyrgð fyrir
skuldir fjármálastofnana sem starfa erlendis virðist mér ótrú-
lega hættuleg og óheppileg fyrir fjármálakerfið. Það er for-
dæmið sem ég hef áhyggjur af. Mín skoðun er þessi: Inn-
stæðutryggingasjóði var komið á og hann ætti að
vera nægilegur og með fullnægjandi fjármögnun.
Ef hann bregst tapa sparifjáreigendur og þeir
verða þá að sætta sig við það.“
Martin Wolf, sérfræðingur
Financial Times í efnahagsmálum
Íslensk stjórn-
völd gerðu rétt
milljarða króna, sennilega nálægt sjö þúsund millj-
örðum. Upphæðirnar eru slíkar að í samanburði
verður jafnvel Icesave að skiptimynt.
„Bankarnir eru bæði orsök og afleiðing,“ segir einn
sérfræðingur sem rætt var við. „Þeir voru þátttak-
endur í því að búa til vandann, en þeir voru líka
fórnarlömb þess vanda sem aðrir voru að búa til á
sama tíma, bæði innanlands og utan. Þetta er það
samhengi sem mér finnst skorta í umræðu um
bankahrunið hér á landi og afleiðingar þess. Hér hef-
ur umræðan oft lent á villigötum eins og þeim, að hér
hafi aðeins eitt atvik átt sér stað; bankarnir fóru á
hausinn og þar með fór allt annað á hausinn.“
Hann segir að málið sé langt frá því að vera svo
einfalt. Mörgum hafi verið orðið ljóst, þegar við-
skiptahallatölur þjóðarbúsins voru komnar yfir 20%,
að svona gætu hlutirnir ekki gengið til langframa.
Það kæmi að skuldadögum og það hafi gerst, en þótt
Íslendingar hafi vissulega greitt fyrir óráðsíu bóluár-
anna, eins og það er orðað, með mikilli lífs-
kjaraskerðingu vegna hruns krónunnar, hruns heilu
atvinnugreinanna, eins og byggingargeirans, fjölda-
gjaldþrota og með stórauknu atvinnuleysi og fólks-
flótta frá landinu, þá sitji erlendir lánardrottnar uppi
með stærsta reikninginn, óbættir hjá garði.
Þá telja íslenskir og erlendir sérfræðingar sem rætt
hefur verið við, að misheppnuð peningastefna Seðla-
bankans, ótrúleg skuldasöfnun sveitarfélaga, fyr-
irtækja og heimila, skattalækkanir í miðri eignabólu,
ótrúlega hár viðskiptahalli, stöðutaka fyrirtækja,
heimila og sveitarfélaga í erlendum gjaldeyri, hafi
haft sitt að segja um að svo fór sem fór.
Morgunblaðið/RAX
13. mars 2011 17
Martin
Wolf