SunnudagsMogginn - 13.03.2011, Blaðsíða 47

13. mars 2011 47
röð, barnið kemur fyrst í heiminn, síðan kynnast foreldr-
arnir, þau prófa að búa til fjölskyldu og verða hugsanlega
ástfangin.
Mér finnst karlmaðurinn oft óspennandi og einhliða,
eins og honum er lýst í auglýsingum, bíómyndum og
jafnvel skáldsögum. Ég er ekki að segja að staðalmynd
konunnar sé endilega meira spennandi í bíómyndum eða
fjölmiðlum. En mig langaði til að draga upp nýja mynd af
karlmanni í bókmenntum og skoða þessi mörgu hlut-
verk, hvernig það væri að vera ungur karlmaður, sonur,
bróðir, ungur faðir og elskhugi.
En varðandi spurninguna þína góðu, þá held ég að það
séu þversagnirnar sem gera okkur mannleg – þversagnir
séu undirstaða mennskunnar. Þess vegna get ég ekki
skrifað dúkkulísukaraktera með eina hlið, ekki gert þá
vonda eða góða, af því að ég fer alltaf að velta fyrir mér af
hverju þeir séu vondir og þá fer ég að skilja þá svo vel – og
þá eru þeir það ekki lengur!“
– Það eru óneitanlega skarpar andstæður í Rigningu í
nóvember, þar sem kona sem talar ellefu tungumál
ferðast með mállausum og heyrnarlausum dreng.
„Í bókum mínum tefli ég oft saman andstæðum heim-
um, heimi orðsins og heimi annarskonar tjáningarmáta.
Líkami og orð eru gjarnan andstæður í bókum mínum, í
að minnsta kosti tveimur af þremur skáldsögum, ef ekki
öllum, er persóna sem talar of mörg tungumál. Í Rigningu
í nóvember talar kvenpersóna ellefu tungumál, en á samt
ekki auðvelt með að koma frá sér orði; hún tjáir sig öðru-
vísi með líkamanum. Síðan er prestur
aukapersóna í Afleggjaranum sem talar
fjörutíu tungumál. En strákurinn í þeirri
sögu á ekki auðvelt með að koma hlutum
í orð. Hann er hins vegar með í farteskinu
fölskvalaust trúnaðartraust, gerir ekki
ráð fyrir öðru en að hægt sé að treysta
fólki, að maðurinn sé í eðli sínu góður ef aðstæður leyfa,
eins og segir í Afleggjaranum.
Ég veit ekki hvort það er íslenskt naivitet, en þetta hef-
ur vakið athygli í löndum þar sem bókin hefur verið
þýdd. Dönum þótti merkilegt að hægt væri að treysta
fólki, meira að segja útlendingum, og byggðu brú yfir í
Myshkin í Fávitanum eftir Dostojevskí. Frakkar byggðu
hins vegar brú á milli Afleggjarans og Candide eftir Vol-
taire; titill frönsku þýðingarinnar er Rosa Candida, en
candida þýðir hvítur, hreinn eða saklaus. Það er mikið
talað um strákinn í sögunni, sem er ómótaður og saklaus.
Það er nokkuð sem útlendingar taka eftir í heimi fullum
af tortryggni og illsku, að það skuli vera til sögupersóna
sem treystir fólki – sér enga ástæðu til annars. Og mér
finnst þetta skemmtileg þversögn að orð nái ekki að gera
Á
útidyrunum eru nöfn heimilismanna og
Snata, óhætt að draga þá ályktun að Snati sé
hundur, þó að hvergi bregði honum fyrir í
heimsókninni. Mörkin óljós á milli skáld-
skapar og veruleika í þessu húsi við Hávallagötu.
Það er rithöfundurinn og listfræðingurinn Auður A.
Ólafsdóttir sem opnar dyrnar, hún er í lopapeysu sem
rennd er upp í háls og eftir því með hlýja nærveru.
Samtalið fer fram í heimkynnum orða og lita, borð-
stofuborðið með rauðum dúk, höfundurinn baðaður
hvítum sólargeisla sem berst inn um gluggann og myndar
skörp skil við svargrænt málverk á veggnum. Þegar nánar
er að góð mótar þar dauflega fyrir nashyrningi.
„Þetta er verk Sigurðar Árna frá námsárunum í París,
sem hann afneitaði síðar eins og allir listamenn gera,“
segir Auður og brosir.
Nýlega kom skáldsaga Auðar, Afleggjarinn, út í Frakk-
landi, þar sem hún hefur fallið í góðan jarðveg. Í sögunni
heldur Arnljótur Þórir eða Lobbi til útlanda með afleggj-
ara að sjaldgæfri átta blaða rós. Eins og í fyrri sögum Auð-
ar búa persónurnar yfir margræðni og dýpt og bera uppi
sagnaheiminn sem hún skapar.
„Það má eiginlega segja að kveikjan að hverri skáldsögu
sé kringumstæður verðandi söguhetju,“ segir hún. „Mér
birtist sena sem gæti verið tvær til þrjár síður í bók, svo
dettur hún hugsanlega út áður en yfir lýkur, en er þrátt
fyrir það sálfræðilegur inngangur að þessari tilteknu per-
sónu.
Í Afleggjaranum minnir mig að það hafi verið getn-
aðarsena í gróðurhúsi, þar sem lítið kvenjesúbarn verður
til. Og þetta er mjög sjónrænt, senan birtist sem mynd, og
síðan tekur við að yfirfæra myndina í orð. Það gerist í
raun sjálfkrafa með músíkinni eða hrynjandinni, sem
verður rödd persónunnar. Mynd og músík koma fyrst í
öllum mínum bókum og það er kjarni þessarar mögulegu
framtíðarsöguhetju. Um leið og það liggur fyrir verð ég
forvitin um afdrif hennar.“
– En aðalpersónurnar eru ólíkar í sögum þínum.
„Þær hafa líka orðið til á ólíka vegu. Í Afleggjaranum
kom sagan eiginlega strax. Mig langaði til að spyrja:
Hvernig verður karlmaður faðir? Það er svo óáþreifanlegt
miðað við móðurina. Og hvernig breytist ungur maður í
föður? Það getur í raun farið alveg framhjá honum – hann
þarf ekkert að vita af því að hann hafi eignast barn. Það er
ekkert einsdæmi að ungur maður fái upphringingu, eins
og í sögunni, þar sem stúlka tilkynnir að hún eigi von á
barni með honum. Margir þræðir eru því tvinnaðir saman
og hún er ástarsaga á hvolfi, sem er ekki óalgengt á Ís-
landi, barnið kemur fyrst og síðan kynna foreldrarnir sig:
Góðan daginn! Hvað heitirðu? Þetta er ástarsaga í öfugri
öllum veruleikanum skil. Og vera samt rithöfundur og
nota orð. Þetta er grundvallarstef í bókum mínum.“
– Og þú ert á mörkum orða og mynda sjálf, listfræð-
ingur og rithöfundur.
„Ég hef alltaf unnið fulla vinnu meðfram því að skrifa
bækur og það hefur ráðið því hvernig ég skrifa. Ég þarf
ekkert innblástur eða að vera sérstaklega stemmd til að
geta skrifað hvar og hvenær sem er, það eina sem mig
vanhagar um er tími – að stela smátíma á rauðu ljósi! Það
erfiðasta við að vera rithöfundur til hliðar er að geta ekki
vaknað til þess á morgnana, að þurfa að loka á þennan
hugmyndaheim, láta hann sitja á hakanum – lengst hafa
liðið átta til níu mánuðir. Þá líður mér eins og villidýri
sem þarf að komast út. En þetta er nokkuð sem ég þarf að
búa við.“
– En sækirðu hugmyndir yfir í orðlausan heim mynd-
listarinnar?
„Ég hugsa að áhrifin felist í myndríkum stíl; ljóðrænir
höfundar skrifa í myndum. En ég blanda ekki saman
fræðum og skáldskap – ég er ekki fræðilegur höfundur. Í
staðinn fyrir að fletta upp bíltegund, eins og Opel Astra,
bý ég hana til, gef mér að hún sé til. Ef hún er ekki til í
dag, þá verður hún kannski framleidd síðar. Ég tékka
ekki á neinum svona atriðum. Kannski af því að ég hef
lítinn tíma, en mér finnst það líka óþarfi.“
– Þú staðhæfir á einum stað að hjartsláttur hvals heyr-
ist fimm kílómetra!
„Það safnast fyrir sem maður veit. Kannski les maður
það í blaði einn morguninn. Og það sama á
við um táknin. Það mætti skrifa langa rit-
gerð um trúarleg tákn í Afleggjaranum,
kannski í fleiri bókum, en þau tilheyra
mínum menningarlega farangri. Ég las til
dæmis La Divina Commedia eftir Dante áð-
ur en ég byrjaði á Afleggjaranum og vísa í
hana í einum kafla, þar sem söguhetjan týnist í dimmum
skógi, „in un bosco oscuro“. Þetta er dæmigerð vegasaga,
ferðalag sem er innri leit, sjálfsskoðun – að fara í burtu til
að breytast og verða annar. Það er 2.500 ára gamalt þema
í heimsbókmenntunum og mjög ríkt í íslenskri bók-
menntahefð, eins og annarra eyþjóða, að fara í burtu til
að geta komið aftur.
Og svo eigum við Íslendingar orðin heima og heimur,
sem eru af sama stofni og rúma þessa hugsun í hnot-
skurn. Það má líka segja að þetta sé inntak listarinnar eða
listsköpunarinnar, að upplifun af listinni megi líkja við
ferðalag, þar sem maður fær aðrar hugmyndir um sjálfan
sig og heiminn – sér heiminn í nýju ljósi ef vel tekst til.“
Texti: Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Ljósmynd: Kristinn Ingvarsson kring@mbl.is
Síðasta orðið…
Auður A. Ólafsdóttir
Að sjá heiminn í nýju ljósi
’
Mynd og
músík koma
fyrst í öllum
mínum bókum.