Morgunblaðið - 07.05.2010, Blaðsíða 6

6 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. MAÍ 2010
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
HAFNARFJARÐARBÆR er í ábyrgðum fyrir
lífeyrisskuldbindingum starfsmanna sem störfuðu
hjá Byr. Skuldbindingin nam 1,3 milljörðum króna
um síðustu áramót. Að mati endurskoðenda getur
þessi ábyrgð haft veruleg áhrif á fjárhagsstöðu
sveitarfélagsins.
Þetta mál má rekja aftur til ársins 1971 þegar
Hafnarfjarðarbær veitti ábyrgð á skuldbindingum
starfsmanna Sparisjóðs Hafnarfjarðar. Á þeim
tíma lá fyrir að iðgjöld dygðu ekki fyrir þeim lífeyr-
isskuldbindingum sem starfsmönnum var lofað.
Gengið var frá málum með þeim hætti að bærinn
tók á sig að bera ábyrgð á því sem upp á vantaði.
Sparisjóður Hafnarfjarðar rann inn í Byr fyrir
nokkrum árum. Eftir að Byr komst í þrot á dög-
unum sendi Eftirlaunasjóður Hafnarfjarðar fyr-
irspurn til Fjármálaeftirlitsins um hvort líta mætti
svo á að bærinn væri laus
undan ábyrgðinni þar
sem í tilkynningu FME
segir: „Byr hf. yfirtekur
réttindi og skyldur sam-
kvæmt ráðningarsamn-
ingum starfsmanna ann-
arra en sparisjóðsstjóra
og framkvæmdastjóra/
forstöðumanna einstakra sviða.“
Ekki er víst að Hafnarfjarðarbær komist undan
þessari ábyrgð og hún er enn skráð í ársreikning
sveitarfélagsins. Með ársreikningnum fylgja at-
hugasemdir endurskoðenda þar sem segir: „Komi
skuldbindingin til með að falla að einhverju leyti á
sveitarfélagið getur það haft veruleg áhrif á fjár-
hagsstöðu sveitarfélagsins.“
Kópavogur og Reykjanesbær voru búnir að
ganga frá ábyrgðum vegna lífeyrisskuldbindinga
starfsmanna sem störfuðu hjá Sparisjóði Kópa-
vogs og Sparisjóði Keflavíkur. Lífeyrisskuldbind-
ingar falla heldur ekki á sveitarfélögin vegna falls
Spron eða Sparisjóðs Mýrasýslu, en einhverjir
starfsmenn eiga hins vegar réttindi í LSR.
Keyptu skóla og leikskóla
Hafnarfjörður fór ásamt fleiri sveitarfélögum út
á þá braut að gera samning við Nýsi hf. að byggja
og reka mannvirki sem bærinn leigði síðan af fyr-
irtækinu. Nýsir varð gjaldþrota á síðasta ári. Fram
kemur í ársreikningi Hafnarfjarðarbæjar að í
framhaldinu hafi sveitarfélagið keypt af þrota-
búinu eignirnar Lækjarskóla, íþróttahús Lækjar-
skóla, Bjarkarhús og leikskólann Álfastein. Kaup-
in voru fjármögnuð með lántöku hjá NBI hf. Að
mati stjórnenda bæjarins hefur yfirtaka þessara
eigna skilað bænum verulegri hagræðingu í
rekstri. Auk þess verði eignamyndun á lánstím-
anum en hún var ekki fyrir hendi í eldri samningi
við Nýsi.
Ábyrgist lífeyrisskuldbindingar
 Hafnarfjarðarbær er í ábyrgðum fyrir lífeyrisskuldbindingum starfsmanna Byrs  Ábyrgðin hljóð-
aði upp á 1,3 milljarða um áramót  Ábyrgðin getur haft veruleg áhrif á fjárhagsstöðu sveitarfélagsins
Í HNOTSKURN
»Rekstrarafkoma bæjar-sjóðs Hafnarfjarðar eftir
fjármagnsliði var neikvæð um
1.513 milljónir króna í fyrra
og rekstrarafkoma A- og B-
hluta neikvæð um 1.681 millj-
ónir króna.
»Rekstrargjöld í A-hlutabæjarsjóðs lækkuðu um
1.640 milljónir og A og B hluta
1.740 milljónir. Stjórnendur
bæjarins segja þetta sýna að
þær hagræðingaraðgerðir
sem farið var í hafi skilað ár-
angri.
REKSTUR A- og B-hluta Garða-
bæjar skilaði 432,4 milljóna króna
hagnaði á síðasta ári. Garðabær er
eina sveitarfélagið á höfuðborgar-
svæðinu sem hefur skilað jákvæðri
niðurstöðu á A- og B-hluta. Reykja-
vík skilaði hagnaði bara á A-hluta.
Gunnar Einarsson, bæjarstjóri í
Garðabæ, segir þessa jákvæðu nið-
urstöðu ekki vera tilviljun. Strax á
árinu 2008 hafi stjórnendur bæj-
arins farið út í mikla vinnu við að
hagræða í rekstri sem skilaði sér í
minni útgjöldum árið 2009. Stefnt
hafi verið að hallalausum rekstri og
það hafi tekist. Í fjárhagsáætlun hafi
verið reiknað með 10% aukningu á
fjármagnsliðum, talsvert meira en
önnur sveitarfélög. Í Garðabæ hafi
einnig verið reiknað með 15% lækk-
un á tekjum sem sé einnig meira en
aðrir reiknuðu með í sínum fjárhags-
áætlunum. Strangari áætlun hafi
skilað því að markmið um halla-
lausan rekstur hafi náðst.
Garðabær hefur gert leigusamn-
ing við Eignarhaldsfélagið Fasteign
hf. um fjórar fasteignir. Stærst
þeirra er Sjálandsskóli. Leigu-
greiðslur vegna skólans koma til
endurskoðunar á 5 ára fresti á leigu-
tíma og í fyrsta skipti á árinu 2010.
Ef ekki nást samningar við Eign-
arhaldsfélagið Fasteign hf. um
leiguverð er sveitarfélaginu heimilt
að kaupa hinar leigðu eignir á fram-
reiknuðu byggingarkostnaðarverði,
en það er um einn milljarður króna.
Fasteign veitir Garðabæ 28% af-
slátt á leiguverði á þessu ári.
egol@mbl.is
Garðabær
skilar
hagnaði
Rekstrarafkoma
sveitarfélaganna á
Höfuðborgarsvæðinu 2009
Rekstrarhagn. Rekstrarhagn.
A - sjóðs Samstæðu
þús.kr. þús.kr.
Reykjavík 3.298.882 -1.650.431
Kópavogur -3.211.653 -4.068.068
Hafnarfjörður -1.513.323 -1.681.157
Seltjarnarnes -658.864 -728.274
Mosfellsbær -322.000 -267.000
Garðabær 395.906 432.447
Sýnir hagnað bæði
á A- og B-hluta
Eftir Guðna Einarsson
gudni@mbl.is
„ÉG fékk vondar legur þegar ég var
yngri og var mikið veikur í spönsku
veikinni 1918. Það var hörmungarár
og víða manndauði,“ sagði Stefán
Bjarnason, verkamaður, sem fagnar
100 ára afmæli í dag. Hann er ern
og hress þrátt fyrir veikindi fram
eftir aldri. Örlagaárið 1918 átti Stef-
án heima í Eyði-Sandvík í Flóa, rétt
neðan við Selfoss. „Ég varð ansi
veikur og missti eiginlega alveg sjón
á hægra auga út frá spönsku veik-
inni. Það lágu allir á heimilinu í
rúminu, að mig minnir. Það varð að
fá stúlku frá Reykjavík til að hugsa
um mannskapinn.“
Þetta haust varð einnig Kötlugos.
„Það varð myrkur um miðjan dag.
Við heyrðum drunur og sáum leiftur
– eldglæringar – í myrkrinu. Það
var afskaplega skuggalegt.“
Stefán vann við bústörf og annað
sem til féll. Hann fór 16 eða 17 ára á
vertíð í Þorlákshöfn og reri á ára-
skipi. Á vertíðinni var settur mótor í
bátinn svo Stefán kynntist einnig
upphafi vélbátavæðingar. Þegar
Stefán var að verða tvítugur ákvað
faðir hans að bregða búi og freista
gæfunnar í Reykjavík – hélt að af-
koman yrði eitthvað skárri þar en í
sveitinni.
Var og er kommúnisti
„Kreppan tók á móti mér hér í
Reykjavík. Það var grimmasta
kreppa alveg,“ sagði Stefán. Nú er
talað um kreppu á Íslandi. Stefán
sagði að ástandið þá og nú væri ekki
sambærilegt. Þá þekktust t.d. ekki
atvinnuleysisbætur. Verst af öllu
var atvinnuleysið. „Menn þurftu að
þekkja einhvern til að fá vinnu,“
sagði Stefán. „Ég man að mér var
boðin vinna í kortér. Menn tóku því.
Það var kallað í okkur í Verka-
mannaskýlinu og boðin vinna í
kortér og við rifumst um þetta!“
Stefán kvaðst hafa tekið þátt í
stjórnmálum eftir því sem hann gat.
Hann var félagi í Kommúnistaflokki
Íslands og Brynjólfur bróðir hans
formaður flokksins. Síðar gekk Stef-
án í Sameiningarflokk alþýðu –
Sósíalistaflokkinn. „Það var ákaf-
lega erfitt fyrir mig að fá atvinnu út
af skoðunum mínum. Verkstjóri sem
ég vann oft hjá, og ég hafði kynnst í
Flóanum, sagði að oft hefði verið
hringt í hann og hann hvattur til að
taka alls ekki kommúnista í vinnu,“
sagði Stefán. „Ég sagði öllum þá og
eins í dag að ég sé kommúnisti. Það
var ekki mjög vinsælt þá og er ekki
í dag heldur. En þetta voru bestu
félagarnir í þessari stóru kreppu.
Stóðu afskaplega vel saman og voru
ákaflega góðir félagar og vinir.“
Stefán starfaði aðallega við hús-
byggingar og við höfnina hjá fyr-
irtækjum á borð við Alliance og
Kveldúlf. Meðal húsa sem Stefán
vann við voru Þjóðleikhúsið og Hall-
grímskirkja.
Stefán byggði sér einbýlishús við
Sunnuveg í Reykjavík, í hverfi sem
nú er mjög eftirsótt. „Við vorum á
stöðugum flækingi í leiguíbúðum.
Keyptum líka íbúðir og gerðum upp
og seldum. Ég gafst alveg upp á
því. Ég sótti um lóð hér í gríni og
taldi útilokað að ég fengi hana.“
Embættismaður hjá borginni hvatti
hann til að sækja um. „Hann sagði
að margir væru búnir að skila lóð-
um á þessum stað. Þeim þætti þetta
vera útnári og vildu ekki sjá lóð á
svona stað,“ sagði Stefán og hló.
Hann fékk lóðina og hefur unað sér
vel síðan í veðursældinni í Laug-
ardalnum.
Stefán vann fulla vinnu fram yfir
85 ára aldur. En hverju þakkar
hann góða heilsu seinni hluta æv-
innar?
„Ég þakka hana mjög mikið því
að ég stundaði íþróttir. Ég gekk í
Ármann og þar fékk maður svo að
segja ókeypis íþróttir nær alla daga
ef maður vildi. Ég fór á hverju ein-
asta kvöldi mátti heita á æfingar,
annað hvort í glímu eða frjálsum
íþróttum. Lengi vel eftir erfiðan
vinnudag. Ég hætti glímunni en
leikfimin var góð með vinnunni,“
sagði Stefán.
„Kreppan tók á móti
mér hér í Reykjavík“
Morgunblaðið/Ernir
100 ára Stefán Bjarnason fékk spönsku veikina 1918 og man Kötlugosið sama ár. Kreppuárin og atvinnuleysið er
honum minnisstæð. Einu sinni var Stefáni og fleirum sem biðu í Verkamannaskýlinu boðið að vinna í kortér!
Stefán Bjarnason,
verkamaður,
er 100 ára í dag
Stefán Bjarnason verkamaður fæddist 7. maí 1910 í Ölvisholti í Árnes-
sýslu, sonur Bjarna Stefánssonar frá Núpstúni í Hrunamannahreppi og
Guðnýjar Guðnadóttur frá Forsæti í V-Landeyjum. Foreldrar hans eign-
uðust fjögur börn. Elstur var Brynjólfur, alþingismaður og ráðherra,
fæddur 1898. Stefanía fæddist 1902 og dó mjög ung. Einar Steindór,
bankastarfsmaður og sjómaður, var fæddur 1906 og yngstur var Stefán.
Hann er einn eftirlifandi af systkinahópnum.
Stefán man tímana tvenna. Hann fékk spönsku veikina 1918 og man
eftir Kötlugosinu sama ár. Ungur fór hann til sjós á teinæringi, áraskipi,
frá Þorlákshöfn og náði þannig í skottið á árabátaútgerðinni. Þegar hann
flutti til Reykjavíkur 1930 tók heimskreppan á móti honum og í hönd fóru
erfið ár atvinnuleysis og hörð stjórnmálabarátta.
Kona Stefáns, Rósa Sigríður Kristjánsdóttir, dó fyrir 11 árum. Með
henni eignaðist Stefán þau Ragnar og Guðnýju. Hann eignaðist dótturina
Elsu með Ingibjörgu Vestmann Einarsdóttur. Stefán sagðist ekki hafa
lengur tölu á barnabörnum og afkomendum þeirra.
Öldungur sem reyndi aldahvörf