Saga - 2002, Blaðsíða 301

RITDÓMAR
299
í heimsókninni til Sakharov-hjónanna fjórum árum fyrr má ætla að
þjóðarstolt hafi ráðið viðbrögðum Björns.
Viðhorf manna til umheimsins endurspeglast einnig í því hverju
þeir horfa fram hjá og gildir það einnig um þessa bók. Hér er t.a.m.
hvergi að finna hnjóðsyrði um Bandaríkjamenn eða afskipti þeirra af
innanlandsmálum í ýmsum ríkjum, t.d. í rómönsku Ameríku eða Suð-
austur-Asíu. Afstaða Björns til alþjóðamála, eins og hún birtist í þess-
ari bók, auðkennist af gagnrýni á grimmdarverk og útþenslu Sovét-
manna (t.d. bls. 52). Þótt lýðræðisríkið í vestri verði ekki lagt að jöfnu
við lögregluríkið í austri, hafa Bandaríkin staðið fyrir óhæfuverkum
sem vert er að minnast. Afstaða Bjöms til Bandaríkjamanna fær örugg-
lega einhverja lesendur til að staldra við, t.d. þar sem hann segir frá
heimsókn á stofnunina „Center for Defense Information" í Washing-
tonborg vorið 1983. Björn og samferðamenn hans settust upp í leigu-
bíl, án þess að hafa nákvæmt heimilisfang stofnunarinnar við hendina:
„Við tókum það til bragðs að útskýra fyrir bílstjóranum hvert væri
erindi okkar og næst ættum við að fara í þessa nafngreindu stofn-
un sem væri þarna í [þinghúsjhverfinu, ... hún lyti stjórn Gene La
Rocque, fyrrverandi aðmíráls í bandaríska flotanum. „Oh, yes," sagði
hinn gamalreyndi bílstjóri: „You mean Admiral Jingle-Bells. I know
where he is." Þessi orð mætti þýða: „Nú, þið eigið við aðmírál Lausa
skrúfu. Ég veit hvar hann er til húsa." Okkur þótti frekar miður, að bíl-
stjórinn notaði svo óvirðulegt orð um næsta viðmælanda okkar, en
vorum
þó stoltir yfir því að við værum að fara á fund hjá alkunnum manni"
(bls. 135).
Eftirmáli bókarinnar ber öfund Björns út í Jón Baldvin Hannibalsson
vitni og þann heiður sem sá maður hefur orðið aðnjótandi í Eystra-
saltslöndunum hin síðari misseri. Tvær stuttar greinar frá ársbyrjun
1991 eru einnig birtar um þetta (bls. 292-98). Björn heldur því fram í
eftirmálanum að Jón Baldvin og Steingrímur Hermannsson hafi ekki
brugðist við af nægilegri festu í sjálfstæðisbaráttu ríkjanna veturinn
1990-91 og segir síðan: „Það var undir forsæti Davíðs Oddssonar og
forystu Sjálfstæðisflokksins, sem stjórnmálasamband var tekið upp við
ríkin þrjú" (bls. 337). í þessum orðum endurspeglast hollusta hans
gagnvart leiðtoga flokksins og einnig kemur í ljós hversu erfitt Björn á
með að láta andstæðinga sína njóta sannmælis. Hvort tveggja gæti ver-
ið hluti af þeim þankagangi sem kalda stríðið ól upp í mönnum. Spyrja
má hvort þjóðirnar við Eystrasaltið hafi veitt Jóni Baldvini viðurkenn-
ingar að tilefnislausu eða hvort Landsbergis sé Steingrími Hermanns-
syni þakklátur án nokkurrar ástæðu.
Lykilmaðurinn í atburðarás vetrarins 1990-91 var Arnór Hannibals-