Fréttablaðið - 01.12.2011, Blaðsíða 34

34 1. desember 2011 FIMMTUDAGUR
Á Alþingi liggur nú fyrir frum-varp innanríkisráðherra um
breytingar á áfengislögum sem
kveður á um að bannað sé að
auglýsa óáfenga drykki ef hægt
er að ruglast á umbúðum þeirra
og umbúðum áfengra drykkja. Í
greinargerð frumvarpsins segir
að stemma eigi stigu við leynd-
um áfengisauglýsingum og því sé
verið að fylgja eftir upphaflegum
tilgangi laga um bann við áfengis-
auglýsingum. Raunveruleikinn í
fjölmiðlaumhverfi landsins sýnir
þó að sá tilgangur hefur ekki
náðst þar sem áfengisauglýsingar
eru víða. Fyrirliggjandi frumvarp
innanríkisráðherra mun hafa þar
lítið að segja en mun hins vegar
hafa auknar samkeppnishamlandi
afleiðingar í för með sér.
Núverandi löggjöf um bann við
auglýsingum á áfengi er um margt
barn síns tíma þar sem hún tók
gildi áður en erlent gervihnatta-
sjónvarp og internet breiddist út.
Á fjölmiðlamarkaðinum flæða
áfengisauglýsingar því í gegnum
fjölda miðla sem lög gjöfin nær
ekki til, svo sem vinsæla erlenda
vefmiðla, erlend tímarit o.fl.
Áfengisauglýsingar birtast að
auki í hefðbundnum íslenskum
miðlum, til að mynda með sýning-
um í íslensku sjónvarpi frá alþjóð-
legum íþróttaviðburðum þar sem
bjórauglýsingar eru oft áberandi.
Með frumvarpinu er verið að
veikja samkeppnisstöðu íslenskra
framleiðenda enn frekar þar sem
þeir njóta ekki jafnræðis í sam-
keppni við erlend vörumerki.
Einungis erlendir framleiðendur
munu eiga kost á að auglýsa vöru
sína því fáir íslenskir framleið-
endur hafa tök á að auglýsa í svo
dýrum auglýsingaplássum.
Samkvæmt skýrslu starfshóps
fjármálaráðherra um heildar-
endurskoðun áfengis löggjafar-
innar sem kom út árið 2010,
kemur fram að áfengisauglýsingar
hafa ekki áhrif á magn
áfengis kaupa, heldur
hafa þær aðallega áhrif
á hvaða áfengistegund
er valin. Afleiðingar
þess að einungis erlend-
ir framleiðendur hafa
tækifæri til að vera
sýnilegir í íslenskum
miðlum verða því þær
að bjórinn sem selst
á Íslandi verður síður
íslenskur. Ef bjórinn
sem selst er ekki íslensk-
ur verður hann ekki
framleiddur af íslensk-
um starfs mönnum. Ef
markaðssetning erlenda
bjórsins er einungis á hendi
erlendra miðla verða það ekki
íslenskir auglýsinga miðlar sem fá
tekjur af markaðssetningunni. Og
afleiddar tekjur af öllu þessu fara
ekki til íslensks samfélags.
Á Íslandi starfa hundruð manna
við framleiðslu á bjór, hundruð
við fjölmiðlun og fjöldi annarra
í tengdri starfsemi. Innanríkis-
ráðherra virðist með frumvarp-
inu ekki hafa hugann hjá öllu því
fólki eða hafa áhyggjur af því að
afleiddar tekjur til samfélags-
ins minnki. Það ætti kannski
ekki að koma á óvart þar sem í
hlut á sami ráðherra og hefur
áður sýnt að þetta eru ekki atriði
sem eru honum hugleikin. Sífellt
betur kemur í ljós að fjand skapur
núverandi stjórnvalda gagnvart
íslensku atvinnulífi og störfum
fyrir vinnufúsar hendur á sér
engin takmörk.
Eins og svo oft áður er til gangur-
inn sagður helga meðalið. Í þessu
tilviki er tilgangurinn hins vegar
ómarkviss og mun fyrir sjáanlega
ekki nást. Miðað við fórnarkostn-
aðinn sem íslenskt atvinnulíf
þarf að bera er aug-
ljóst að verið er að fórna
meiri hagsmunum fyrir
minni. Áðurnefndur
starfshópur um heildar-
endurskoðun á áfengis-
löggjöfinni komst líka að
þeirri niðurstöðu að það
ætti að leyfa áfengis-
auglýsingar með mikl-
um takmörkunum þar
sem algert bann væri
óraunhæft.
Það er óskiljanlegt af
hverju íslensk stjórn-
völd vilja vera með þá
allra ströngustu löggjöf
sem þekkist á Vestur-
löndum þegar hægt er að finna
aðrar lausnir sem takmarka
áfengisauglýsingar en byggjast á
meðalhófi, jafnræði og skynsemi.
Til að mynda væri hægt að líta til
Svíþjóðar, þar sem áfengisaug-
lýsingar eru leyfðar með ýmsum
ströngum skilyrðum. Undir þeim
skilyrðum má til dæmis ekki
beina áfengis auglýsingum að
börnum og ungu fólki.
Án viðsnúnings frá vondri lög-
gjöf sem veldur ójafnræði og
setur ósanngjörn höft á kynningu
á innlendri framleiðslu er ljóst að
áfengi verður áfram auglýst, selt
og drukkið á Íslandi. Bara ekki
það íslenska.
HVAÐ KOSTA
VERÐTRYGGINGIN OG
KRÓNAN OKKUR?
Alþýðusamband Íslands boðar til
opinna funda um vexti og verðtryggingu.
Fundarstjóri: Halldór Grönvold, aðstoðarframkvæmdastjóri ASÍ
Aðgangur er ókeypis og allir velkomnir. Við hvetjum fólk til að fjölmenna. Þetta er hagsmunamál okkar allra.
Fimmtudaginn 1. desember kl. 17 á Grand Hótel – Gullteigi
Eru háir vextir og verðtrygging
náttúrulögmál á Íslandi?
Ræðumenn: Gylfi Arnbjörnsson, forseti ASÍ
Ólafur Darri Andrason, deildarstjóri hagdeildar ASÍ
Fyrirspurnir og umræður
Fimmtudaginn 8. desember kl. 17 á Grand Hótel – Gullteigi
Hvað kostar krónan heimilin í landinu?
Ræðumenn: Gylfi Arnbjörnsson, forseti ASÍ
Ólafur Darri Andrason, deildarstjóri hagdeildar ASÍ
Fyrirspurnir og umræður
Áfengi
verður áfram
auglýst, selt
og drukkið á
Íslandi. Bara
ekki það ís-
lenska.
Íslenskt, nei takk
Hver þekkir ekki þennan gamla frasa? Ég get sjálf ekki talið á
fingrum annarrar handar hversu
oft þetta var sagt við mig sem
barn. Þegar ég heyrði þessi orð
út undan mér á leikskólalóð fyrir
stuttu tók hjartað í mér kipp og sú
hugsun læddist að mér að í raun
lýsir þessi setning og viðhorf-
in sem hún sýnir vel þeim vanda
sem við stöndum frammi fyrir
þegar kemur að ofbeldi karla gegn
konum.
Frasinn „Æ, hann er bara skot-
inn í þér“ endurspeglar sérkenni-
lega sýn á samskipti kynjanna og
sendir stelpum og strákum ákveð-
in skilaboð sem vert er að skoða
betur. Frasinn felur í sér þau skila-
boð að stelpur eiga ekki að kippa
sér upp við stríðni strákanna og
kvarta undan framkomu þeirra.
Þvert á móti eiga þær að vera
þakklátar fyrir þá athygli sem
þær fá.
Þetta leiðir óneitanlega til
þess að grafa undan sjálfstrausti
stelpna og getu þeirra til þess að
setja mörk í samskiptum við aðra.
Skilaboðin sem strákarnir fá eru
engu skárri. Þeir læra að þeir þurfi
ekki að virða þau mörk sem stelpur
setja þeim í samskiptum og það sé
í lagi að haga sér hvernig sem er
til að fá athygli. Það hefur ekkert
með það að gera hvort strákarnir
séu skotnir í stelpunum í raun eða
ekki, það skiptir ekki máli. Þeir fá
hins vegar þau skilaboð að þetta
sé eðlileg og árangursrík leið til
að fanga athygli stúlkna.
Eru þetta skilaboðin sem við vilj-
um senda börnunum okkar? Hvers
konar samskipti viljum við að
börnin okkar tileinki sér? Ég geri
mér grein fyrir því að markmið
þeirra sem nota frasann eru ekki
úthugsuð og yfirleitt eru þau sögð
í hálfkæringi, uppgjöf eða gríni.
Skilaboðin sem þau senda eru þó
alltaf hin sömu.
Aðstæðurnar sem kalla fram
þennan gamla frasa eru í raun
fullkomið tækifæri til að kenna
börnum samskipti sem byggjast
á gagnkvæmri virðingu. Sýnum
stelpunum að þær eiga rétt á því
að setja öðrum mörk og að það sé
hlustað á þær ef þeim finnst gengið
á rétt sinn og þurfa aðstoð. Kenn-
um strákunum að biðjast afsökun-
ar og leiðbeinum þeim við að finna
aðrar leiðir til að eiga frumkvæði
að samskiptum.
Að læra samskipti sem einkenn-
ast af virðingu er flókið ferli sem
krefst mikillar vinnu bæði af hálfu
barnanna sjálfra og allra þeirra
sem koma að uppeldi þeirra, hvort
sem það eru foreldrar eða fagfólk.
Þetta rótgróna viðhorf sem ég hef
lýst hér vinnur gegn því að okkur
takist að ala upp sjálfstæða ein-
staklinga sem eru öruggir í sam-
skiptum við annað fólk, líka við
fólkið sem það hrífst af. Setning-
in „Æ, hann er bara skotinn í þér“
er ein birtingarmynd menningar-
bundins vanda sem við verðum að
vera meðvituð um og vinna mark-
visst gegn til að tryggja gagn-
kvæma virðingu í samskiptum
kynjanna sem þau taka með sér
inn í fullorðinsárin.
„Æ, hann er bara
skotinn í þér“
Við skiptumst á minningumaldir upp á sama heimili
og örfá ár á milli okkar.
En ég man ekki það fólk, sem
þeir tala um
andlit þess vilja ekki lifna í vit-
und minni.
Hjá mér vakna tiltekin nöfn og
ákveðið umhverfi
en hjá þeim önnur nöfn annarra
vina
í öðrum íbúðum
hjá öðrum fullorðnum.
Enginn ætti að vera nær manni
í sameiginlegum minningum
en systkini manns.
En það er eins og við allir eigum
sérminningar
og að hugarheimar okkar séu
ekki alveg eins.
Kannski muna þeir köllin frá
leikvellinum
öðruvísi en ég
kannski muna þeir tifið í ritvél-
inni hans pabba
öðruvísi en ég
kannski muna þeir munstrið á
teppunum
kvöldin í stofunni
og kökurnar hennar mömmu
öðruvísi en ég.
Kannski er sérhver manneskja ein
líka með minningar sínar?
(Efinn. Orð og mál eftir Björn
Sigurbjörnsson).
Við munum margt af því sem
við reynum hvort heldur það er
blítt eða strítt. Ljúfar minningar
leita m.a. á huga okkar margra á
jólum og ilmur af ávöxtum kall-
ar á myndbrot löngu liðinna daga
hjá þeirri kynslóð sem kynntist
ekki í annan tíma slíku fágæti.
Hjá öðrum kveikja lykt og bragð
aðrar og sárari minningar, þá
situr kannski óbragðið af appels-
íni eftir í kverkunum og hryll-
ingsmyndir glataðrar bernsku
láta á sér kræla. Stundum er
reynslan svo sár að eina leiðin til
að lifa af er að grafa hana djúpt
niður í myrkur óminnis sem vitj-
ar manns síðar á þann hátt að
sársaukinn situr eftir og erfitt
getur verið að raða minningar-
brotunum saman. Það er ekki
fyrr en einstaklingurinn fær lið-
sinni nærfærinnar fagmanneskju
sem nýtur fullkomins traust að
styrkurinn vex til að líta ekki
undan og horfast í augu við allt
það versta. Þetta er reynsla fjöl-
margra sem hafa orðið fyrir kyn-
ferðislegu ofbeldi sem börn.
Sú reynsla rænir barnið ótal-
mörgu sem jólin birta og boða. Þar
má nefna sakleysið og traustið, þá
grunnþætti mennskunnar sem
skapa öryggi og sálarfrið. Niður-
lag ljóðsins sem tilgreint er í upp-
hafi á hér sérstaklega við, að vera
einn með minningar sínar. Það er
ekki aðeins barnið sem forðast
sársaukann með því að reyna að
gleyma. Það gera líka margir sem
eiga aðrar myndir úr sama nær-
umhverfi og stendur ógn af því
sem fellir skugga á þær.
Að baki helgimyndarinnar af
fæðingu barnsins sem lagt var
í lágan stall býr raunveruleiki
útskúfunar þar sem ekki var rúm
í gistihúsinu. Við skulum ekki
líta undan heldur horfast í augu
við raunveruleikann. Það kann-
ast margir við gamansöguna af
manninum sem var stolið af og
fékk upp frá því viðurnefnið þjóf-
ur. Sú saga er þó nær en nokkurn
kann að gruna. Þessi raunveruleiki
blasir m.a. við konum í fjarlægu
landi sem er nauðgað og njóta ekki
réttar öryggis heldur hljóta fyrir
það fangelsisdóm. Það vekur að
vonum andúð okkar og hneykslan.
Kannski ættum við að líta okkur
nær?
Minningar
Kynbundið ofbeldi
Hugrún R.
Hjaltadóttir
sérfræðingur hjá
Jafnréttisstofu
Minningar
Sigfinnur
Þorleifsson
sjúkrahúsprestur
Auglýsingar
Hildur
Sverrisdóttir
lögfræðingur 365 miðla