Fréttablaðið - 01.12.2011, Blaðsíða 40

40 1. desember 2011 FIMMTUDAGUR
Sandra B. Jónsdóttir birti í Fréttablaðinu þann 23. nóvem-
ber sl. sína þriðju grein þar sem
hún gerir að umfjöllunarefni
erfðabreyttar lífverur. Ég hef séð
mig knúinn til að svara greinum
Söndru vegna misskilnings sem
þar hefur gætt og endurtekinna
rangtúlkana á niðurstöðum vís-
indagreina. Þessu kann Sandra illa
og í þriðju grein sinni ber hún ekki
aðeins enn og aftur á borð vafa-
samar túlkanir á vísindaniðurstöð-
um, samsæriskenningar og end-
urtekningar á fyrri rangfærslum
heldur leitast hún nú einnig við að
gera andmælanda sinn tortryggi-
legan í augum lesenda með því að
ýja að tengslum við líftækniiðnað-
inn.
Varðandi ábendingar mínar
segir Sandra „[h]in harkalegu við-
brögð Jóns eru óþægilega lík við-
brögðum vísindamanna líftækni-
fyrirtækja…“. Ekki fæ ég séð
hvernig þetta tengist upplýstri
umræðu um erfðabreyttar lífver-
ur, en lengra kemst Sandra ekki í
að spyrða mig við líftæknifyrir-
tæki enda eru tengslin engin og
hafa aldrei verið. En í hverju voru
þessi „harkalegu viðbrögð” mín
fólgin? Er það harkalegt af minni
hálfu að leiðrétta meinlegar villur
sem birst hafa endurtekið í mál-
flutningi Söndru og benda annað-
hvort til vanþekkingar eða vilja til
að afvegaleiða lesendur?
Sandra hefur fleiri tromp uppi í
erminni. Þar sem það hentar gríp-
ur hún til þess ráðs að afgreiða
fjölda vísindamanna sem rann-
sakað hafa erfðabreyttar lífver-
ur, og jafnvel opinberar stofnan-
ir, sem handbendi stórfyrirtækja
líftækniiðnaðarins með vísan í
órökstuddar samsæriskenningar.
Þannig verður Matvælaöryggis-
stofnun Evrópu (EFSA) að stofn-
un „þar sem áróðursmenn erfða-
tækni ráða lögum og lofum“. Þetta
er eins og margt í málflutningi
Söndru ekki stutt rökum.
Varðandi tilvísanir Söndru í
vísindaniðurstöður þá hefur hún
í fyrri greinum sínum eingöngu
kynnt niðurstöður greina sem
samræmast skoðunum hennar
og þannig orðið uppvís að því að
draga upp mjög einhliða og jafn-
framt ýkta mynd af flóknu máli. Í
umfjöllun sinni hefur Söndru hins
vegar láðst að geta þeirra fjöl-
mörgu vísindagreina þar sem ekki
hafa fundist neinar vísbendingar
um þá skelfingu sem Sandra vill
meina að fylgi líftækni í landbún-
aði, en þær hlaupa á hundruðum og
eru margfalt fleiri en greinarnar
sem Sandra kýs að vísa í máli sínu
til stuðnings.
Sandra heldur áfram fyrri iðju
og kýs að þessu sinni að vísa í
rannsóknir franskra vísinda-
manna sem birtust árið 2009. Gera
verður ráð fyrir að hér sé vísað í
niðurstöður Gilles-Eric Séralini
o.fl. sem þeir birtu árin 2007 og
2009 (1,2) en þar er um að ræða
tölfræðilega úttekt á fóðrunartil-
raunum með erfðabreyttan maís.
Niðurstöður Séralini o.fl. hafa
vakið mikla athygli og hafa grein-
ar þeirra verið yfirfarnar af óháð-
um aðilum (t.d. heimild 3 og heima-
síða EFSA). Niðurstaðan er sú að
aðferðir Séralini o.fl. voru ófull-
nægjandi og niðurstöðurnar gáfu
því ekki vísbendingar um raun-
veruleg eitrunaráhrif af erfða-
breytta maísnum, eins og Séralini
o.fl. vildu halda fram, heldur áhrif
af náttúrulegum breytileika innan
rottuhópsins sem notaður var í til-
rauninni.
Það er athyglisvert að þrátt
fyrir áhyggjur Söndru af tengslum
vísindamanna og hagsmunaaðila
sér hún ekki ástæðu til að nefna
að rannsóknir Séralini o.fl. voru
styrktar af Grænfriðungum
(Greenpeace) en þau samtök eru
einarðir andstæðingar erfðabreyt-
inga í landbúnaði. Skyldi það hafa
haft áhrif á niðurstöður Séral-
ini o.fl. eða þurfa bara sumir vís-
indamenn að sitja undir dylgjum
um óheiðarleika og fylgispekt við
hagsmunaaðila?
Þá beitir Sandra einnig þeirri
vel þekktu aðferð að endurtaka
fyrri rangfærslur í von um að séu
ósannindi endurtekin nógu oft
hljómi þau að endingu sem sann-
leikur. Staðreyndin er hins vegar
sú að þó Sandra endurtaki þá full-
yrðingu að Aris og Leblanc (4) hafi
sýnt fram á „flata genatilfærslu”
þá er það nú samt þannig að þeir
minnast aldrei einu orði á genatil-
færslu í grein sinni. Það mun ekki
breytast þó öðru sé haldið fram
endurtekið á síðum Fréttablaðsins.
Þrátt fyrir gagnrýni mína á
greinar Söndru þá er þó eitt sem
við erum sammála um og það
er mikilvægi þess í opinberri
umræðu að tekið sé með fyrirvara
málflutningi einstaklinga sem eiga
beinna hagsmuna að gæta. Allra
mikilvægast er þó að umræða um
erfðatækni sé upplýst og byggi á
sannreyndum vísindalegum niður-
stöðum en ekki hræðsluáróðri og
vanþekkingu.
(1) Séralini o.fl. 2007. Arch Envi-
ron Con Tox 52[4]: 596-602. (2) de
Vendomois o.fl. 2009. Int J Biol Sci
5[7]: 706-721. (3) Doull o.fl. 2007.
Food Chem Toxicology 45[11]:
2073-2085. (4) Aris og Leblanc.
2011. Reprod Toxicol 31[4]: 528-
533.
Óvissa um öryggi
erfðabreyttra afurða?
Hart er deilt um hvort arð-semi verði af Vaðlaheiðar-
göngum á meðan verið er að
reikna allar tölur upp á nýtt
miðað við breyttar forsendur.
Bent hefur verið á að fyrri arð-
semisútreikningar vegna jarð-
ganganna undir heiðina standi á
veikum grunni. Þá var gert ráð
fyrir lægri framkvæmdakostn-
aði og enn meiri umferð.
Stuðningsmenn Vaðlaheiðar-
ganga í Norðausturkjördæmi
kunna vel til verka þegar þeir
berjast gegn fyrirhuguðum Norð-
fjarðargöngum í þeim tilgangi
að afskræma allar staðreynd-
ir um grjóthrunið í Oddskarðs-
göngunum. Takmörk eru fyrir
því hversu hátt veggjald á hvern
bíl má innheimta þegar hafður
er í huga heildarfjöldi ökutækja
sem fer um Víkurskarðið á sólar-
hring.
Hjá fyrrverandi og núverandi
landsbyggðarþingmönnum fást
engin svör þegar spurt er hvort
sala ríkiseigna sem átti að fjár-
magna Dýrafjarðar-, Fáskrúðs-
fjarðar- og Héðinsfjarðargöng
hafi snúist upp í pólitískan
skrípaleik. Fyrir tæpum tólf
árum lýsti Sturla Böðvarsson,
þáverandi samgönguráðherra,
því yfir í fjölmiðlum að öll þessi
jarðgöng sem Alþingi samþykkti
í febrúar árið 2000 yrðu fjár-
mögnuð með sölu ríkiseigna.
Samhliða Vaðlaheiðargöngum
telur meirihluti Norðlendinga
sem snerist gegn jarðgangagerð-
inni í Héðinsfirði þetta sama ár
að veggöng úr Hjaltadal yfir í
Hörgárdal styrki byggðir Eyja-
fjarðar og Skagafjarðar enn
betur sem öflugt mótvægi við
höfuðborgarsvæðið. Margir þing-
menn innan stjórnarflokkanna
treysta því ekki að fyrirhuguð
Vaðlaheiðargöng standi undir sér
með innheimtu veggjalda.
Brýnustu vegaframkvæmd-
irnar sem ættu að vera á undan
jarðgöngunum undir heiðina
gegnt Akureyri eru Norðfjarðar-
göng, Dýrafjarðargöng og veg-
göng undir Fjarðarheiði. Fyrr
getur viðkomustaður Norrænu
aldrei fengið örugga vegtengingu
við Egilsstaði og Fljótsdalshér-
að á meðan Seyðfirðingar sitja
uppi með snjóþungan veg í 640
m hæð á illviðrasömu svæði sem
fær héðan af engar undanþágur
frá hertum öryggiskröfum ESB.
Umræða um forgangsröðun jarð-
ganga má ekki snúast upp í ill-
víga hreppapólitík og kjördæma-
pot á landsbyggðinni.
Stór hópur þingmanna í báðum
stjórnarflokkunum vill fá trygg-
ingu fyrir því að arðsemi verði
af fyrirhuguðum Vaðlaheiðar-
göngum áður en ákvörðun er
tekin um þessa vegaframkvæmd.
Í samgöngunefnd Alþingis eru
efasemdir um að rekstur gang-
anna geti staðið undir endur-
greiðslum og vöxtum. Í kjölfarið
getur ríkissjóður fengið skell-
inn sem skattgreiðendunum yrði
fljótlega refsað fyrir með stór-
auknum álögum.
Hreinn Haraldsson vegamála-
stjóri sem telur þessi veggöng
undir Vaðlaheiði ótímabær skal
svara því hvort ekki sé heppi-
legra að hefja fyrst framkvæmd-
ir við Norðfjarðargöng og síðar
Dýrafjarðargöng sem upphaf-
lega voru ákveðin í öðrum áfanga
á eftir Héðinsfjarðargöngum.
Óvissa um arðsemi Vaðla-
heiðarganga réttlætir ekki að
slæmt ástand í samgöngumálum
Seyðisfjarðar, Norðfjarðar og á
sunnanverðum Vestfjörðum víki
fyrir þessari einkaframkvæmd.
Á Eyjafjarðarsvæðinu, í sveitun-
um austan Vaðlaheiðar og víðar
er vonlaust að kveða niður allar
efasemdir um að þessi veggöng
undir heiðina standi undir sér
með innheimtu vegtolla á hvern
bíl. Yfir sumarmánuðina fara um
Víkurskarð á bilinu 1.200-1.500
bílar á sólarhring.
Allir þingmenn Norðausturkjör-
dæmis vita ósköp vel að þessir
vegtollar breyta engu þótt umferð
í gegnum Vaðlaheiðargöng yrði
um 2.500-3.000 bílar á dag fari
svo að þessi jarðgöng verði nú
dýrari en Héðinsfjarðargöngin
sem kostuðu 12 milljarða króna.
Talsmenn FÍB hafa lýst áhyggj-
um sínum af því að þetta veggjald
geti orðið mikið hærra en í Hval-
fjarðargöngunum. Líkurnar fyrir
því að umferð í gegnum göngin
undir Vaðlaheiði verði um 4.000
bílar á sólarhring eru einn á móti
tíu milljónum. Eitt þúsund króna
veggjald stendur aldrei undir
launum starfsmanns án þess að
umferð í gegnum Vaðlaheiðar-
göng verði 9.000 ökutæki á dag.
Öll rök mæla með því að óhjá-
kvæmilegt sé að framkvæmdir
við Norðfjarðargöng skuli hefjast
2012 hvort sem hætt verður við
Vaðlaheiðargöng eða ekki. Viður-
kennt er af mörgum fyrrverandi
þingmönnum Norðlendinga að
veggöngin undir Vaðlaheiði hefði
frekar átt að ákveða á undan
jarðgangagerðinni í Héðinsfirði
árið 1995 í tíð Halldórs Blöndal
þáverandi samgönguráðherra.
Efasemdir um Vaðlaheiðargöng
Erfðabreytt
matvæli
Jón Hallsteinn
Hallsson
dósent við
Landbúnaðarháskóla
Íslands
Beint lýðræði á Íslandi
Lýðræðishallinn á Íslandi birtist í því m.a. að þegar kjörnir full-
trúar setjast í stóla sína, þá gleyma
þeir kosningaloforðum sínum. Við
verðum að finna nýjar leiðir til
þess að kveikja áhuga almennings
til stjórnmálaþátttöku. Stjórnmála-
hreyfingin Hægri grænir, flokkur
fólksins vill þróa beint lýðræði á
Íslandi og tryggja skattgreiðend-
um aðgang að nýjustu upplýsingum
á ódýran og öruggan hátt.
Þátttöku í stjórnmálum verður að
gera eins auðvelda fyrir almenning
og finna verður tæknilegar leiðir til
þess að fá sem flesta til að taka þátt.
Traust almennings á stjórnvöldum
hefur minnkað jafnt og þétt síð-
ustu áratugi og er nú í sögulegu
lágmarki, en 90% kjósenda treysta
ekki Alþingi. Besta leiðin að aukinni
þjóðfélagssátt, betri stjórnmálaum-
ræðu og réttlátara samfélagi er að
auka vægi beins lýðræðis og gera
lýðræðisþátttöku auðveldari.
Það eru 5% almennings sem taka
virkan þátt í stjórnmálum í heima-
löguðu kerfi, en við verðum að gera
betur og sníða pólitíska kerfið að
hinum 95% sem vilja láta sig póli-
tík varða, þó ekki nema væri bara
stundum. Íslendingar kippa sér
ekki upp við að koma upp allskyns
aðstöðu fyrir áhugafólk t.d. fót-
bolta- og golfvöllum o.s.frv. sem er
ekki eingöngu ætlað fyrir atvinnu-
menn og gætu Íslendingar farið
eins að, þ.e. að færa stjórnmálin
nær fólkinu.
Til þess að leysa þetta mætti
vopna alla kosningabæra lands-
menn með spjaldtölvum. Ávinning-
urinn með því að virkja landsmenn
með spjaldtölvum í þjóðfélagsum-
ræðuna er margvíslegur fyrir utan
augljóst kostnaðaraðhald. Þjóðfélag
okkar þarfnast þátttöku almenn-
ings vegna mikilvægra málefna
sem eru að hrjá þjóðfélagið í dag
eins og efnahagslífið, félagslega
kerfið og umhverfið o.s.frv.
Hafa mætti rafrænar kosning-
ar t.d. í félög, sveitarfélög, stjórnir
lífeyrissjóða og verkalýðsfélög og
síðast en ekki síst þjóðaratkvæða-
greiðslur, eins oft og þarf. Íslend-
ingar hafa nú þegar komið sér upp
rafrænum skilríkjum sem trygg-
ir persónuvernd. Rafræn skil-
ríki bjóða upp á mikið hagræði og
sparnað sem einfaldar aðgengi og
eykur öryggi í samskiptum.
Verslun og viðskipti, samskipti-
og upplýsingaöflun, dreifing
mynda, bóka og tónlistar á netinu
hefur gjörbreytt lífi fólks. Heim-
urinn er við fingurgómana á neyt-
andanum. Apple, Facebook, Twit-
ter, Google, Amazon, Skype, Ebay
o.s.frv. hafa gjörbylt heimsmenn-
ingunni og umgengnisháttum.
Sjóndeildarhringur einstaklinga,
samskipti manna og þjóða er að
gjörbreytast og til verða ný svið í
viðskiptum og dreifingu fjölbreyttr-
ar menningar.
Forstjóri Google, Eric Schmidt,
vill meina að framtíðarþróun int-
ernetsins komi til með að halda
ríkisstjórnum við efnið, þar sem
almenningur sé að tileinka sér notk-
un og tækifæri netsins og nýti þetta
nýja vald til þess að kanna rétt
sinn. Hann segir: „Á meðal þjóða
og smærri samfélaga á jörðinni er
fólkið að snúa sér að internetinu til
þess að halda ríkisstjórnum heið-
arlegum. Uppljóstranir hafa aldrei
verið auðveldari.“
52% af íbúum heimsins eru undir
30 ára að aldri og það er þessi ald-
urshópur sem kemur til með að hafa
meiri áhrif en menn grunar í fram-
tíðinni, en þessi aldurshópur er ein-
mitt sá hópur sem notar netið mest.
Þessi aldurshópur er á netinu alla
daga, þar er hægt að ná til þeirra,
því þar tala þau saman. Þessi hópur
deilir hugmyndum, menningu,
„apps“ (viðeiganleika/notenda-
tækni) sín á milli. Schmidt bætir
því við að frekari aðlögun, aðgengi
og notkun internetsins komi til með
að skapa tvo heima – raunveruleika-
heim þar sem ríkið stjórnar sínum
þegnum og sýndarveruleikaheim
þar sem almenningur getur haft
áhrif.
Ekki er síður mikilvægt að við
berum gæfu til að nýta tæknina
til aukins félagslegs jafnréttis og
til eflingar íslenskrar tungu og
menningar. Internetið er yfirfullt
af erlendu efni af misjafnri gerð
og verðum við að halda vöku okkar
fyrir óæskilegu efni sem fylgir
ótakmörkuðum aðgangi að upplýs-
ingum og nota öll tiltæk ráð í það
að stöðva ólöglegt efni. Mikilvægt
er að huga vel að menningarlegri
og félagslegri hlið þeirra breytinga
sem upplýsingasamfélagið býður
upp á.
Þátttöku allra þjóðfélagsþegna
verður að tryggja og virkja í okkar
nýju samfélagsgerð svo ekki mynd-
ist tveir hópar, þeir sem nota tölvur
og nýjustu tækni og svo þeir sem
ekki tileinka sér það. Hagvöxtur
framtíðarinnar byggir á hátækni,
hraða, aðgangi að upplýsingum og
hæfileikum til að nýta þær. Netið
er stærsta fræðslu- og upplýsinga-
stofnun veraldar. Stjórnmálaum-
ræða framtíðarinnar mun fara
fram í netheimum. Frí þráðlaus
nettenging og háhraðanet verður
að vera í þéttbýliskjörnum. Þetta
er framtíðin og Íslendingar með eitt
elsta löggjafarþing veraldar eiga að
vera brautryðjendur í þróun beins
lýðræðis í heiminum. Allt sem til
þarf er hugdjörf framtíðarsýn og
vilji til verks.
Lýðræði
Guðmundur
Franklín Jónsson
viðskiptafræðingur
og formaður Hægri
grænna, flokks fólksins
Hagvöxtur framtíðarinnar byggir á
hátækni, hraða, aðgangi að upplýsingum
og hæfileikum til að nýta þær.
Samgöngumál
Guðmundur Karl
Jónsson
farandverkamaður