Morgunblaðið - 19.11.2010, Blaðsíða 16

Hlutfall ungmenna (18-34 ára) sem bjuggu í foreldrahúsum 2008
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
EU
27
DK SE FI NL FR UK BE DE EE AT LU IE CZ ES HU LT LV CY RO EL IT PL PT BG MT SI SK NO IS
Heimild: Eurostat
16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 2010
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Mikið atvinnuleysi er í mörgum ríkj-
um Evrópusambandsins og telja íbú-
ar flestra aðildarríkjanna að ástandið
á vinnumarkaði sé að meðaltali betra í
sambandinu en heima fyrir.
Eins og sjá má á kortinu hér til
hliðar telja aðeins á bilinu 1-2% íbúa
Grikklands, Búlgaríu, Lettlands og
Litháens að ástandið á vinnumarkaði
sé betra í eigin landi en meðaltalið í
ESB, að því er lesa má úr könnun Eu-
robarometer sem gerð var í maí, eða
um það leyti sem efnahagsfárviðri
gekk yfir Grikkland.
Enginn spáir lengur í Íslandi
Írland hefur nú tekið við keflinu af
Grikklandi sem áður tók við af Íslandi
sem dæmi um hvernig alþjóðlega
fjármálakreppan
lék einstök ríki.
Tiltrú á at-
vinnuhorfum á
heimamarkaði er
meiri í sjö ríkjum
sambandsins en á
Íslandi, sem er
hér í fyrsta sinn
með í könnun
Eurobarometer
vegna aðildarum-
sóknar Íslands.
Þrjú Norðurlandanna, Danmörk,
Svíþjóð og Finnland eru ofar, sem og
bankaríkið Lúxemborg, Mið-Evrópu-
ríkin Holland, Austurríki og Þýska-
land og svo Kýpur, þar sem 53% að-
spurðra telja að ástandið heima sé
betra en í ESB, eða 1% meira en hér.
Týnda kynslóðin í Evrópu
Með fylgja upplýsingar úr töflum
Hagstofu ESB (Eurostat), króatísku
hagstofunnar og Vinnumálastofnun-
ar en úr gögnum þeirra má lesa að at-
vinnuleysi er meira í 17 af 27 aðild-
arríkjum ESB en á Íslandi. Kemur
þar á móti að þúsundir Íslendinga
hafa flutt af landi brott eftir hrunið.
En hvernig er útlitið fram undan?
Mun ástandið á vinnumarkaði fara
batnandi á næstunni eða verður enn
mikið atvinnuleysi í Evrópu?
Matthew Lynn, dálkahöfundur hjá
Bloomberg-fréttaveitunni og höfund-
ur væntanlegrar bókar, Bust, um
grísku skuldakreppuna, telur að at-
vinnuleysið verði mikið í þeim ríkjum
ESB sem hvað verst standa.
Talið berst að atvinnuleysi á Ítalíu
og týndu kynslóðinni svonefndu –
kynslóð ungra Ítala sem hefur átt erf-
itt með að fá vinnu við hæfi.
Langvinn kreppa á Ítalíu
Lynn telur stöðuna syðra erfiða og
bendir á að Ítalir hafi búið við kreppu
síðan þeir tóku upp evruna. Að
óbreyttu muni það taka þá 20 til 30 ár
að komast út úr kreppunni.
Grikkland þurfti sem kunnugt er
að leita á náðir ESB til að forðast
greiðsluþrot fyrr á árinu og þurfa Ír-
ar nú að gera upp við sig hvort þeir
taki við neyðaraðstoð í formi tugmillj-
arða evra björgunarpakka.
Lynn telur allar líkur á að fleiri ríki
muni fylgja í kjölfarið og áætlar að-
spurður að 90% líkur séu á greiðslu-
þroti portúgalska ríkisins.
Á Spáni megi ætla að hlutfallið sé
60% og 30% á Ítalíu og í Frakklandi ef
horft sé til næstu 12 mánaða.
Niðurskurður magnar vandann
Spurður hvernig hann meti at-
vinnuhorfur í Evrópusambandinu á
næstu árum tekur Lynn fram að stað-
an sé misjöfn á milli landa.
Á hinn bóginn megi segja um þau
ríki sem neyðist til að grípa til harka-
legs niðurskurðar að þar verði staðan
á vinnumarkaði erfið.
„Þetta mun hafa skaðleg áhrif á
Evrópusambandið. Á fyrstu 50 árun-
um í sögu þess var það almennt talið
hafa gert gagn. Það jók frelsi á vinnu-
markaði, auk annars áþreifanlegs
ávinnings sem auðveldaði Evrópubú-
um lífið. Nú hefur sambandið yfir-
bragð framandi valds sem þvingar
fram gífurlegan niðurskurð í útgjöld-
um hins opinbera.“
– Þú hefur skrifað um möguleg
dómínóáhrif á evrusvæðinu þar sem
eitt ríki rambar á barmi greiðsluþrots
á eftir öðru. Hvað áttu við?
Vandinn liggur í evrunni
„Evran er grunnurinn að vanda-
málinu. Málið snýst ekki aðeins um að
Grikkir hafi fengið of mikið að láni –
þótt þeir gerðu það vissulega – eða að
írskir bankar hafi teflt alltof djarft í
útlánum – þótt þeir hafi líka vissulega
gert það – heldur um þá staðreynd að
evran leiðir til þess að hagkerfi evru-
svæðisins ganga ekki sem skyldi.
Þetta snýst ekki um mistök Grikkja
eða Íra heldur er það hinn sameig-
inlegi gjaldmiðill sem veldur þessari
brenglun í hagkerfunum. Sambæri-
leg vandamál hlutu að koma fram
annars staðar. Rökin fyrir því að
koma á sameiginlegum gjaldmiðli
voru nokkuð góð en það var býsna
áhættusöm tilraun, vegna þess að hún
gekk út á að hagkerfin myndu vaxa
saman eða verða líkari hverju öðru.
Hugmyndin var að sameiginlegur
gjaldmiðill myndi færa ríkin nær
hvert öðru. Það hefur ekki gengið eft-
ir. Ef eitthvað er hafa þau vaxið hvert
frá öðru. Þau hafa gengið í gegnum
ólík hagvaxtarskeið og vöruskipta-
jöfnuður verið mismunandi eftir
evruríkjum.
Þótt stjórnvöld í einstökum evru-
ríkjum hafi reynt að sýna aðhald, líkt
og spænsk stjórnvöld hafa gert, hafa
skuldir hlaðist upp í einkageiranum.
Annað atriði er að vaxtastigið hefur
verið rangt í hverju einasta evruríki,
vegna þess að hagkerfin eru ekki
nógu lík. Nánast hvaða vaxtastig sem
er reynist nær öllum evruríkjunum
óhentugt. Þetta leiðir til ósjálfbærs
ójafnvægis í hagkerfunum.“
Kerfið ekki byggt fyrir höggið
– Hvað með það sjónarmið að
kreppan komi á einkar óheppilegum
tíma fyrir evrusvæðið og að það hefði
getað staðið niðursveifluna af sér ef
hún hefði komið fram áratug síðar?
„Ég býst við að það sé röksemd í
sjálfu sér,“ segir Lynn og hlær.
„Satt að segja er ég ekki viss um að
evrusvæðið hefði staðið kreppuna af
sér. Staðan fór stöðugt versnandi.
Ójafnvægið á evrusvæðinu jókst stöð-
ugt. Það var engin leið að snúa því við.
Ef kreppunni hefði verið slegið á frest
til 2020 sé ég engin merki þess að það
hefði tekist.“
– Hvernig heldurðu að Evrópski
seðlabankinn bregðist við?
„Ég held að stjórnendur hans muni
streitast við að halda í evruna. Það
skyldi aldrei vanmeta að heil kynslóð
af evrópskum stjórnmálamönnum og
fulltrúum seðlabanka evruríkjanna
hefur eytt gífurlegri orku í að koma
evrunni á og telur hana gegna lyk-
ilhlutverki í því að halda Evrópusam-
bandinu saman.
Þegar evrunni var komið á var sagt
að hún væri leiðin að stöðugleika. Eft-
ir að þrjú til fjögur evruríki horfa
fram á greiðsluþrot hlýtur fólk að
komast á þá skoðun að hún stuðli ekki
að stöðugleika heldur leiði þvert á
móti til meiri óstöðugleika,“ segir
Lynn sem telur ekki að evrusvæðið
hrynji þótt Portúgal stefni í greiðslu-
þrot. Landinu verði komið til hjálpar
með lánum. Spánn sé hins vegar ann-
að mál enda hagkerfið mun stærra.
Evrópski seðlabankinn geti prentað
evrur sem aftur muni leiða til verð-
bólguþrýstings. Dugi seðlaprentun
ekki til þurfi að grípa til annarra ráð-
stafana.
Dræmar atvinnuhorfur í ESB
 Íbúar flestra ríkja ESB hafa litla trú á vinnumarkaðnum heima fyrir  Dálkahöfundur hjá Bloom-
berg telur hættu á dómínóhruni á evrusvæðinu  Yfirgnæfandi líkur á greiðsluþroti Portúgals
Myndirðu segja að ástandið í atvinnumálum í þínu landi væri betra eða verra enmeðaltalið í ríkjum Evrópusambandsins?
Valmöguleikar: Betra Verra Veit ekki Heimild: Eurobarometer 73 (texti er lauslega þýddur úr frönsku)
DK NL LU SE AT FI DE CY BE UK MT FR EU27 CZ IT PL SI EE IE SK ES RO PT HU EL BG LV LT CY TR HR MK IS
3% 5% 2% 8% 2% 6% 9% 9% 4% 22% 16% 15% 9% 3% 4% 9% 9% 11% 4% 1% 5% 4% 5% 1% 1% 3% 3% 3% 10% 11% 3% 2% 7%
41%
94%92%
71%66%
96%96%95%97%94%90%91%89%91%88%
80%81%80%
81%79%
61%
53%52%
43%
47%
38%35%
30%22%15%
16%13%11%
86%
82% 82%
77% 76%
64%
56%
53%
49%
35%
32% 32% 30%
18%
15%
11% 10% 9% 8% 8% 6% 5% 5% 5% 2% 2% 1% 1%
24%
18%
5% 4%
52%
Atvinnuleysi
Ev
ru
sv
æ
ði
ð
Ev
ru
sv
.(
16
rík
i)
Ev
ru
sv
.(
15
rík
i)
ES
B
(2
7
rík
i)
ES
B
(2
5
rík
i)
ES
B
(1
5
rík
i)
B
el
gí
a
(B
E)
B
úl
ga
ría
(B
G
)
Té
kk
la
nd
(C
Z)
D
an
m
ör
k
(D
K)
Þý
sk
al
an
d
(D
E)
Ei
st
la
nd
(E
E)
Ír
la
nd
(I
E)
G
rik
kl
an
d
(E
L)
Sp
án
n
(E
S)
Fr
ak
kl
an
d
(F
R)
Íta
lía
(I
T)
Ký
pu
r(
CY
)
Le
tt
la
nd
(L
V)
Li
th
áe
n
(L
T)
Lú
xe
m
bo
rg
(L
U
)
U
ng
ve
rja
l.
(H
U
)
M
al
ta
(M
T)
H
ol
la
nd
(N
E)
Au
st
ur
rík
i(
AT
)
Pó
lla
nd
(P
L)
Po
rt
úg
al
(P
T)
Rú
m
en
ía
(R
O
)
Sl
óv
en
ía
(S
I)
Sl
óv
ak
ía
(S
K)
Fi
nn
la
nd
(F
I)
Sv
íþ
jó
ð
(S
E)
B
re
tla
nd
(U
K)
N
or
eg
ur
(N
O
)
Kr
óa
tía
(H
R)
Ty
rk
la
nd
(T
R)
Ba
nd
ar
íki
n
(U
S)
Ja
pa
n
(J
P)
Ís
la
nd
(I
S)
25%
20%
15%
10%
5%
0%
*Tölur fyrir Eistland, Grikkland, Lettland, Litháen, Rúmeníu og Tyrkland eru frá því í júní. **Tölur fyrir Bretland eru frá því í ágúst.
Ísland: Byggt á tölumVinnumálastofnunar. Króatía: Byggt á tölum króatísku hagstofunnar.
10
,1
%
10
,1
%
10
%
9,
6%
9,
7%
9,
6%
8,
7% 10
,1
%
6,
9% 7
%
6,
7%
18
,6
%
*
14
,1
%
12
,2
%
*
20
,8
%
10
%
8,
3%
7,
1%
19
,4
%
*
18
,2
%
*
5%
10
,8
%
6,
2%
4,
4%
4,
5%
9,
6%
10
,6
%
7,
1%
*
7,
3 %
14
,7
%
8,
3%
8,
2%
7,7
%
**
3,
4%
16
,9
%
10
,5
%
*
9,
6%
5% 7
,5
%
Heimildir: Eurostat, króatíska hagstofan, Vinnumálastofnun
Matthew Lynn
Árið 2008 bjuggu um 46% ungmenna á aldrinum frá 18
til 34 ára í ríkjum Evrópusambandsins hjá að minnsta
kosti öðru foreldra sinna. Jafngildir þetta 51 milljón
ungmenna, eða ríflega tíföldum íbúafjölda Noregs.
Þetta kemur fram á vef Hagstofu ESB (Eurostat) en
þar segir að munurinn í þessu hlutfalli á milli aðildar-
ríkja sé nú til rannsóknar, í því skyni að bregða birtu á
þátttöku ungs fólks á vinnumarkaðnum.
Segir þar að tíminn sem varið er til menntunar sé
lykilþáttur að baki þeirrar ákvörðunar ungs fólks að búa
lengur hjá foreldrum sínum. Sú fylgni komi einkum
fram í aldurshópnum 18 til 24 ára þar sem ríflega helm-
ingur, eða 55%, sé enn í skóla.
Þá eiga 13% ungmenna í ESB á aldrinum frá 18 til 34
ára á hættu að búa við fátækt, hlutfall sem sé frá 4% til
20% í aðildarríkjum sambandsins.
Eins og sjá má á kortinu hér fyrir ofan er hlutfallið
hér á landi lægra en í flestum ríkjum ESB en í því efni
ber að hafa í huga að efnahagur margra ungra Íslend-
inga hefur þróast mjög til verri vegar frá árinu 2008.
Ungt fólk í ESB er lengi að yfirgefa hreiðrið
TÍFALDUR ÍBÚAFJÖLDI NOREGS BÝR HJÁ FORELDRUM