Morgunblaðið - 19.11.2010, Blaðsíða 25

UMRÆÐAN 25Bréf til blaðsins
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. NÓVEMBER 2010
Á dögunum var sagt frá vandaðri
rannsókn á skaðlegum áhrifum
hinna ýmsu vímuefna á heilsu
manna svo og
samfélagsleg
áhrif á ýmsan
veg. Okkur bind-
indismönnum
kom ekki á óvart
þegar áfengið var
talið háskaleg-
asta vímuefnið
litið til allra sam-
félagslegra þátta,
en í þriðja sæti
hvað varðaði skaðleg og bein áhrif á
heilsu manna.
Það er t.d. ískyggilegt að neyzla
áfengis fer stöðugt vaxandi meðal
eldra fólks, svo mjög að meðferð-
araðilar greina mikinn fjölda þeirra
sem þurfa hreinlega að njóta að-
stoðar vegna drykkjuvandamála.
Gleðilegt er það hins vegar að
kannanir sýna að neyzla í efstu
bekkjum grunnskólans sé í lág-
marki, mun færri sýnast vera farnir
að neyta áfengis en áður hefur ver-
ið eða „dreypa á hinum dýru veig-
um“ eins og víndýrkendur mundu
orða það. Slíkt er fagnaðarefni og
vonandi verður áframhald á þeirri
þróun, því ekki er fordæmi hinna
eldri svo alltof margra slíkt að til
fyrirmyndar sé og alltaf malar
áróðursvélin um að áfengið sé gleði-
gjafi, nauðsynlegt ívaf allra mann-
funda og matarboða.
Það er ekki að ófyrirsynju að ég
nefni áróðurinn og „hinar dýru
veigar“, því í öllum vaðlinum um
dýrð þeirra er aldrei vikið orði að
þeim skelfilegu skuggahliðum sem
áfengið hefur í för með sér. Hin
skaðlegu áhrif áfengis með tilheyr-
andi mengun um samfélagið allt og
þurfti ekki rannsóknir til, sá skað-
valdur var morgunljós mörgum fyrr
og síðar og m.a. því fólki sem 17.
nóvember 1885 eða fyrir 125 árum
stofnaði stúkuna Einingin númer
14. Þá hófst þetta merka mannbóta-
starf þess félagsskapar sem hefur
verið í fararbroddi þeirra sem hafa
haldið varðstöðu um hin heilbrigðu
gildi bindindis svo og ekki síður
beitt sér gegn þeim ofuráhrifum
sem áfengisauðvaldið hefur í krafti
auðmagnsins sem þar er að baki.
Auðvitað var og er hin heilbrigða
lífssýn bindindis í fyrirrúmi og í
þeirri sveit hafa margir þjóðþekktir
einstaklingar verið með sín miklu
áhrif út í samfélagið, en mestu hef-
ur þó skipt sá fjöldi vaskra fé-
lagsmanna sem þarna hafa lagt
hönd á plóg.
Það er hins vegar annað atriði
einnig sem okkur þykir býsna
merkilegt og við viljum halda á lofti
sem einkennismerki bindindishreyf-
ingarinnar allt frá því í árdaga, en
það er sú jafnréttishugsjón sem
fólst og felst í algeru jafnrétti
kvenna og karla í hreyfingunni. Í
stúkunum gegndu bæði konur sem
karlar æðstu stjórnunarstöðum og
svo er blessunarlega enn.
Eins og margir hafa minnt á í
ræðu og riti þá voru stúkurnar hinn
ágætasti félagsmálaskóli svo mörg-
um, þar sem fólk fékk mæta tilsögn
í fundarsiðum sem stjórnun, aldrei
metið sem skyldi. Ég er stoltur af
því að hafa mátt vera í þessari far-
sælu fylgd um áratugi og sannleik-
urinn sá að 125 ár í samfelldu fé-
lagsstarfi eru tákn þess, að enn er
þörf fyrir slíkt og aldrei sem þá er
erfiðleikar eru í samfélaginu al-
mennt svo sem nú er.
HELGI SELJAN,
fyrrv. alþm.
Varðstaðan góð
um heilbrigð gildi
Frá Helga Seljan
Helgi Seljan
Vel gengur að dæla sandinum úr
Landeyjahöfn. Verkinu miðar vel.
Þetta er gleðilegt. Þegar ég var við
Dyrhólaós um
1940 í sveit var
Dyrhólaós oft til
friðs, sem var að
þakka góðu veðri,
og var ósinn op-
inn. Svo kom
vindur að austan
eða suðaustan
einn daginn og
bar með sér sand
í briminu úr
Kötlu 1918 í óendanlegu magni.
Einnig er oft sterkur sandstraumur
úr austri með ströndinni, ber
óhemju magn af sandi vestur með
ströndinni. Er að mínu mati vanmet-
inn straumur, þetta snarlokaði oft
Dyrhólaósi og gat hann verið lok-
aður mánuðum saman á þeim tíma
(1940). Allt fór á flot. Stundum öll
sveitin.
Þegar ég skoðaði Landeyjahöfn
um leið og hún opnaði mundi ég eftir
þessum löngu liðnu dögum þegar
austanátt, þungur austanstraumur
með landinu og sandur úr Kötlu frá
1918 lokaði útrás úr Dyrhólaósi sem
hendi væri veifað. Ekki var hægt að
opna ósinn aftur með handafli og
skóflum fyrr en oft löngu seinna og
þá við alveg sérstök skilyrði með
strauma og vindátt. Það var háð
heppni hvenær ósinn opnaðist aftur.
Ég sá ekki betur en núverandi
Landeyjahöfn myndi við eins skil-
yrði fá sömu örlög og Dyrhólaós í
gamla daga fékk. Flóðalda af sandi
myndi í austanátt og miklu brimi
bera með sér risahaug af gosösku og
sandi úr Markarfljóti sem lokaði al-
veg fyrir nýju höfnina sem hendi
væri veifað.
Nú stendur Landeyjahöfn örlítið
út frá ströndinni. Svona sandhaugur
á leið vestur myndi rekast á höfnina
og um leið fylla hana af gosefnum.
Sandurinn fer ekki framhjá. Þrýstir
sér inn um mynni hafnarinnar og
lokar því ásamt því að fylla höfnina
sjálfa af sandi.
Vel gengur að dæla og Herjólfur
mun sigla, samkvæmt frétt í sjón-
varpi. Höfnin er hrein vegna dæl-
ingar. Þetta dugar samt stutt ef nýtt
stórt sandflóð kemur að austan með
stóran sandhaug og fyllir höfnina.
Hún er opin og varnarlaus. Hún er
lík Dyrhólaósi í gamla daga, þegar
strandstraumur að austan og aust-
anbrim lokaði opinu á Dyrhólaósi á
einni nóttu. Mokaði sandi inn.
Ég kom með þá tillögu að veita
gegnum höfnina smáá sem heitir Ál-
ar og er líklega tveir rúmmetrar.
Auðvitað er þetta of lítið og því var
svarað og vatnið yrði að vera 70
rúmmetrar. Þá kom greinarhöf-
undur með þá tillögu að veita vatn-
inu gegnum brunadælur og slöngur
til að auka slagkraftinn og þetta
væri notað til botnhreinsunar. Þetta
má útskýra betur. Annars er það
skoðun höfundar að næsta verkefni
við Landeyjahöfn væri að setja upp
varnargarða vestan við Markarfljót
og veita Markarfljóti beint til hafs
og verja höfnina fyrir sterkum sand-
straum úr austri.
Margt í þessari grein er lauslegt,
sem útskýra má betur.
Þó dælt sé úr höfninni í dag þá
þolir hún ekki aftakaveður úr austri
og mjög sterkan sandstraum sam-
fara því. Setja má lokur eða hurð á
hafnarmynnið á Landeyjahöfn. Er
lausleg tillaga til að opna um-
ræðuna.
LÚÐVÍK GIZURARSON,
hæstaréttarlögmaður.
Vandamál
Landeyjahafnar
Frá Lúðvík Gizurarsyni
Lúðvík Gizurarson
Þjóðfundur hefur
talað. „Tryggjum full-
veldi og sjálfstæði Ís-
lands.“
Kosning til stjórn-
lagaþings er því í raun
kosning um fullveldi
Íslands og sjálfstæði.
Þvert á óskir forsætis-
ráðherra og annarra
ESB-sinna. En aðal-
hlutverk stjórnlaga-
þingsins í þeirra aug-
um er að útþynna svo
fullveldisákvæði núverandi
stjórnarskrár, að innlimun Íslands
í ESB með allar sínar dýrmætu
auðlindir geti farið fram. Já, þvert
á niðurstöðu þjóðfundar, sem
ályktaði líka um að auðlindir Ís-
lands skyldu vera í þjóðareign.
Sem yrðu það aldrei gengi Ísland í
ESB. Því stjórnarskrá Íslands vík-
ur fyrir stjórnarskrá ESB (Lissa-
bon-sáttmálanum) gangi Ísland í
ESB.
Þetta er veruleikinn. Um þetta
verður fyrst og fremst tekist á í
komandi kosningum til stjórnlaga-
þings. Sem verða því í raun for-
kosningin að Evrópusambandinu.
Því er afar mikilvægt að allir þjóð-
frelsis- og fullveldissinnar grand-
skoði hvern frambjóðanda til
stjórnlagaþings, áður
en honum er greitt at-
kvæði. Í þeim tilgangi
að sem fæstir ESB-
sinnar komist á stjórn-
lagaþing, en sem flest-
ir yfirlýstir andstæð-
ingar aðildar Íslands
að ESB. Einmitt til að
styrkja enn frekar
fullveldisákvæði nú-
verandi stjórnarskrár,
eins og þjóðfundur
ályktaði í raun um,
auk okkar dýrmætu
auðlinda í þjóðareign.
Kjósum því áfram fullvalda Ís-
land utan ESB, með því að kjósa þá
sem vilja enn sterkara fullveld-
isákvæði stjórnarskrárinnar, eða
að staðinn verði a.m.k. vörður um
núverandi ákvæði um fullveldi Ís-
lands.
Kosið um full-
veldið eða ESB
Eftir Guðm. Jónas
Kristjánsson
» Því er afar mikilvægt
að allir þjóðfrelsis-
og fullveldissinnar
grandskoði hvern fram-
bjóðanda til stjórnlaga-
þings, áður en honum er
greitt atkvæði
Guðm. Jónas
Kristjánsson
Höfundur er bókhaldari.
Þann 30. júlí sl. birti
Neytendastofa ákvörð-
un sína varðandi kvört-
un mína vegna Lýs-
ingar hf. frá því í fyrra.
Í stuttu máli þá snýr
kvörtunin aðallega að
því að gleymst hefur að
verðtryggja hinn svo-
kallaða íslenska hluta
lánsins, geta til um
breytilega vexti og
vaxtaálag. Þrátt fyrir
skort á þessum ákvæðum hefur Lýs-
ing innheimt allt þrennt af lántak-
endum. Neytendastofa hefur nú
bannað fyrirtækinu notkun á þess-
um ímynduðu skilmálum.
Eftir að Hæstiréttur Íslands
komst að þeirri niðurstöðu, þann 16.
júní, að kaupleigusamningar væru
lán en ekki leiga og að gengistrygg-
ing þeirra stæðist ekki lög, var eigin-
lega fátt eftir í samningunum sem
stóðst skoðun nema þá kannski nafn
leigutaka og skráningarnúmer bif-
reiðarinnar.
Mikill misskilningur er að merki-
legasta niðurstaða dómsins hafi ver-
ið sú að gengistrygging væri ólög-
leg. Það hafa gerendur í málinu vitað
frá upphafi og var því merkilegasta
niðurstaðan sú að Lýsing hefði
dulbúið neytendalán sem leigusamn-
inga. Starfsfólk fjármögnunarfyrir-
tækjanna hafði nefnilega fundið leið,
með gerð þessara samninga, til að
sneiða hjá öllum lögum er málin
varða. Lögmenn fyrirtækjanna hafa
síðan beitt lagatækni af verstu gerð
og útúrsnúningum í túlkunum á
samningum og dómum til að berjast
gegn góðum viðskiptaháttum. Þeir
hafa líka fulla ástæðu til þess að ætla
að þeir komist upp með þessa hegð-
un þar sem eftirlitsaðilar hafa hing-
að til starfað með bundið fyrir aug-
un.
Lýsing hefur ekki einungis látið
sér nægja að brjóta gegn lögum um
vexti og verðtryggingu heldur státa
þeir af afar frjálslegri túlkun á öllum
lögum sem kunna að ná yfir viðskipti
með neytendalán. Nú síðast með því
að áskilja sér rétt til endurútreikn-
ings á íslenskum hluta lána miðað
við óverðtryggða vexti Seðlabanka
Íslands. Af öllum mála-
vöxtum er ljóst að
ábyrgð forstjóra Lýs-
ingar hf., Halldórs
Jörgensen, er mikil og
það er hrein svívirða að
á hinu nýja Íslandi
skuli maður í hans
stöðu vera með yfir 5
millj. kr. í mán-
aðarlaun. Ég hygg að í
flestum siðmenntuðum
ríkjum byðist slíkum
mönnum eingöngu
framtíðarstarf við
hellu- og núm-
eraplötugerð en á Íslandi er allt eins
líklegt að hann muni starfa fyrir hið
opinbera.
Í kjölfar dómsins, þann 16. júní,
var látið í það skína, meðal annars af
fulltrúum framkvæmdavaldsins, að
dómarar Hæstaréttar hefðu sett
uppbyggingu samfélagsins í uppnám
með því að dæma eingöngu eftir lög-
um en ekki geðþótta stjórnenda fjár-
málafyrirtækja og stjórnvalda. Þessi
viðbrögð sýndu ekki einungis tals-
menn fyrirtækjanna á Alþingi því
mikil örvænting greip um sig hjá
stjórnendum allra fjármögnunarfyr-
irtækja. Þessi örvænting var þó með
öllu óþörf og í versta falli tóm upp-
gerð. Þann 16. september sl. dæmdi
Hæstiréttur nefnilega, eftir mikinn
þrýsting frá framkvæmdavaldinu,
Lýsingu í vil og skar þar með stjórn-
endur þessara fyrirtækja niður úr
snörunni. Lýsingu hf. voru í raun
dæmdar skaðabætur vegna lögbrota
fyrirtækisins í formi óverðtryggðra
vaxta sem þolandanum, lántaka, er
gert að greiða aftur í tímann til að
lögbrjóturinn geti haldið starfsem-
inni áfram.
Stjórnendur Lýsingar sitja nú
með pálmann í höndunum eftir
margra mánaða svívirðilega fram-
komu við neytendur og eftir að hafa í
langan tíma stundað vonda við-
skiptahætti. Sá orðrómur komst á
kreik að dómararnir hefðu ákveðið
að láta óopinbera almannahagsmuni
vega þyngst í niðurstöðu dómsins.
Hvaða forsendur dómarar höfðu til
að meta afleiðingar dómsins fyrir
fjármálakerfið og jafnvel samfélagið
allt, þyrfti að upplýsa. Með skír-
skotun til almannahagsmuna gáfu
þeir sér ekki aðeins að eðlilegt sé að
ríkistryggja skuldbindingar einka-
fyrirtækja heldur líka að almanna-
hagsmunir séu undir því komnir að
kröfuhafar fjármálafyrirtækjanna
fái greitt að fullu.
Þessi orðrómur fékk byr undir
báða vængi aðeins korteri eftir að
dómur hafði fallið. Þá birtist hinn
hvatvísi flökkuráðherra með nýtt
frumvarp sem allt eins hefði getað
verið prentað á bréfsefni SP-
fjármögnunar og undirritað af for-
stjóra Lýsingar hf. Þetta frumvarp
hafði ráðherrann svo dulbúið sem
lausn fyrir lántaka en staðreyndin er
sú að skjalið inniheldur nákvæmlega
sömu úrræði og fyrirtækin höfðu
reynt að troða upp á lántakendur
fyrr á árinu. Dómsvaldið hefur nú
fullkomnað skörun hins þrískipta
valds á Íslandi og hreinsað upp leif-
arnar af vanrækslu framkvæmda-
valdsins. Í ofanálag hefur neyt-
endum verið skipað neðar á listann
en fjármagnseigendum og kröfu-
höfum. Dómarar Hæstaréttar gera
báða aðila að þolendum í málinu
þrátt fyrir að lögin geri, í vafa-
tilfellum, neytendum hærra undir
höfði en lánveitendum.
Nú stendur upp á framkvæmda-
valdið að reyna að breiða yfir slóð
vanrækslu og óstjórnar síðari ára
með hjálp allra meðspilara. Með nýj-
um lögum mun ráðherra setja feitt
pennastrik yfir alla galla í bílasamn-
ingum og hugsanlega draga áður-
nefnd fyrirtæki neðan úr undir-
heimum. Kjósendur og neytendur
sitja eftir með sárt ennið því þrátt
fyrir hina miklu kröfu um endurnýj-
un þá hefur almenningur ekki fengið
nýtt hugarfar með öðru fólki heldur
sama innrætið bakvið annan bókstaf.
Lýsing á skipulögðum glæp?
Eftir Þorstein
Guðmundsson »Með nýjum lögum
mun ráðherra setja
feitt pennastrik yfir alla
galla í bílasamningum
og hugsanlega draga áð-
urnefnd fyrirtæki neðan
úr undirheimum.
Þorsteinn
Guðmundsson
Höfundur er laganemi og situr í
stjórn Borgarahreyfingarinnar.
Morgunblaðið birtir alla út-
gáfudaga aðsendar umræðu-
greinar frá lesendum. Blaðið
áskilur sér rétt til að hafna
greinum, stytta texta í samráði
við höfunda og ákveða hvort
grein birtist í umræðunni, í
bréfum til blaðsins eða á vefn-
um mbl.is. Blaðið birtir ekki
greinar sem eru skrifaðar fyrst
og fremst til að kynna starf-
semi einstakra stofnana, fyr-
irtækja eða samtaka eða til að
kynna viðburði, svo sem fundi
og ráðstefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda
Morgunblaðinu greinar eru
vinsamlega beðnir að nota inn-
sendikerfi blaðsins. Formið er
undir liðnum „Senda inn efni“
ofarlega á forsíðu mbl.is. Einn-
ig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við
greinum sem sendar eru í
tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er
notað þarf notandinn að nýskrá
sig inn í kerfið, en næst þegar
kerfið er notað er nóg að slá inn
netfang og lykilorð og er þá
notandasvæðið virkt.
Móttaka
aðsendra
greina