Morgunblaðið - 26.11.2010, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. NÓVEMBER 2010
FRÉTTASKÝRING
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
Skipulagsstofnun hefur komist að
þeirri niðurstöðu í nýju áliti sínu að
heildaráhrif álvers á Bakka við
Húsavík, Kröfluvirkjunar II, Þeista-
reykjavirkjunar og háspennulína frá
Kröflu og Þeistareykjum að Bakka
muni óhjákvæmilega hafa í för með
sér umtalsverð umhverfisáhrif í
skilningi laga um mat á umhverfis-
áhrifum. Í því felist að um sé að ræða
veruleg óafturkræf umhverfisáhrif
eða veruleg spjöll á umhverfinu sem
ekki sé hægt að fyrirbyggja eða bæta
úr með mótvægisaðgerðum.
Skipulagsstofnun telur þó ljóst að
framkvæmdirnar myndu skapa at-
vinnutækifæri á svæðinu en hvetur
jafnframt sveitarstjórnir og fram-
kvæmdaaðila til að vinna að raun-
hæfum áætlunum um samfélagslega
uppbyggingu í tengslum við stöðu
framkvæmdanna hverju sinni.
Framkvæmdaaðilarnir; Lands-
virkjun, Alcoa, Þeistareykir ehf. og
Landsnet sendu frá sér sameigin-
lega frummatssskýrslu í mars sl.
Kynning á skýrslunni fór fram sl.
vor og Skipulagsstofnun leitaði um-
sagna við sameiginlega matið hjá 11
aðilum. Tíu umsagnir bárust og tvær
athugasemdir. Framkvæmdaaðilar
sendu svo matsskýrslu frá sér til
Skipulagsstofnunar í 5. október sl.
Stofnunin fékk síðan mun fleiri at-
hugasemdir vegna einstakra fram-
kvæmda, eða 11 athugasemdir vegna
álvers Alcoa, átta vegna lagningar
háspennulína og þrjár vegna Kröfu-
virkjunar II. Engin athugasemd
barst vegna Þeistareykjavirkjunar.
Veruleg áhrif á stóru svæði
Þessa sameiginlega umhverfis-
mats hefur verið beðið með nokkurri
eftirvæntingu, en sem kunnugt er
hafa stjórnvöld ekki viljað taka af
skarið með hvort og þá hvaða stór-
iðjuframkvæmdir verði ráðist í á
Norðausturlandi. Hafa ýmsir kostir
verið uppi á borðinu og stjórnvöld
viljað skoða fleiri möguleika en álver.
Um þetta hefur þó ekki verið eining
innan stjórnarflokkanna, VG og
Samfylkingarinnar.
Hið sameiginlega mat er unnið
samkvæmt úrskurði þáverandi
umhverfisráðherra, Þórunnar
Sveinbjarnardóttur, í júlí 2008,
um að meta skyldi sameiginlega
umhverfisáhrif framkvæmd-
anna fjögurra, í samræmi við
lög um mat á umhverfisáhrif-
um.
Mótvægisaðgerðir af hálfu
framkvæmdaaðila eru kynntar í
matsskýrslum sem og verklag við að
draga úr neikvæðum umhverfis-
áhrifum þeirra, auk þess sem Skipu-
lagsstofnun leggur fram skilyrði
vegna einstakra framkvæmda.
„Í ljósi þess hve framkvæmdirnar
munu valda umfangsmiklum áhrif-
um á stóru svæði er það mat Skipu-
lagsstofnunar að boðaðar mótvægis-
aðgerðir framkvæmdaaðila geti ekki
Áhrifin óafturkræf
 Skipulagsstofnun telur umhverfisáhrif álvers- og virkjanaframkvæmda á Norð-
austurlandi umtalsverð  Mótvægisaðgerðir dugi ekki til og óvissa um orkuöflun
Tölvumynd/Mannvit-HRV
Bakkaálver Svona gæti álver við Bakka við Húsavík litið út, ef ráðist yrði í framkvæmdir. Miðað við álit Skipulagsstofnunar er mikil óvissa um það.
Sameiginleg umhverfisáhrif
vegna álvers á Bakka, Þeistareykjavirkjunar, Kröfluvirkjunar II
og háspennulína frá Kröflu og Þeistareykjum að Bakka við Húsavík
Jarðfræði-jarðmyndanir Nokkuð neikvæð og varanleg
Jarðfræði-yfirborðsvirkni jarðhita Óveruleg en mat háð óvissu
Jarðhiti og orkuforði Óveruleg en mat háð óvissu
Vatn Óveruleg
Gróður* Verulega neikvæð en staðbundin
Votlendi Nokkuð neikvæð og varanleg
Dýralíf* Neikvæð áhrif á fugla
Smádýr Óveruleg
Örverur í hverum Óveruleg en mat háð óvissu
Landslag Talsvert neikvæð
Sjónræn áhrif-ásýnd Óveruleg frá þéttbýli
Nokkuð neikvæð frá þjóðvegum
Talsvert neikv. frá ferðamannast.
Loft Óveruleg
Samfélag-atvinna Talsvert jákvæð
Samfélag-útivist og ferðaþjónusta Talsvert jákvæð
Talsv. neikv. á náttúruferðamennsku
Fornleifar Nokkuð neikvæð
*Óveruleg áhrif á rekstrartíma framkvæmda
fyrirbyggt eða bætt fyrir áhrifin og
því munu framkvæmdirnar fjórar í
heild sinni valda umtalsverðum um-
hverfisáhrifum,“ segir í áliti Skipu-
lagsstofnunar.
Niðurstaða hennar byggist á því
að um sé að ræða fjórar umfangs-
miklar framkvæmdir sem hafi veru-
leg áhrif á stóru svæði. Miðað við
markmið framkvæmdanna sé mann-
virkjum þeirra ætlað að standa til
langs tíma og verði áhrif þeirra því
varanleg og að stórum hluta óaftur-
kræf.
Þá munu framkvæmdirnar að mati
stofnunarinnar auka verulega losun
gróðurhúsalofttegunda hér á landi,
þar sem hlutdeild framkvæmdanna í
heildarlosun muni nema um 14% af
heildarlosun CO2-ígilda á ári. Að auki
muni framkvæmdirnar óhjákvæmi-
lega leiða til losunar mengandi efna
sem rýra loftgæði.
Óvissa um orkuöflun
Að mati Skipulagsstofnunar er
mikil óvissa uppi um áhrif Kröflu-
virkjunar II og Þeistareykjavirkjun-
ar á jarðhitaauðlindina. Mikil óvissa
sé fyrir hendi um hvort unnt verði að
halda orkuvinnslu svo stórra virkj-
ana innan marka sjálfbærni.
Meiri líkur en minni séu á að orku-
vinnslan verði ágeng ef farið verði of
hratt í uppbyggingu 150 MW virkj-
unar á Kröflu og 200 MW virkjunar á
Þeistareykjum. Þá telur stofnunin
ljóst að verði 346 þúsund tonna álver
reist muni það þurfa meiri orku en
fæst frá umræddum virkjunum. Það
muni leiða til enn neikvæðari um-
hverfisáhrifa, þar sem upp á vanti
140 MW til að knýja svo stórt álver.
17.000
hektarar af ósnortnu víðerni munu
skerðast vegna framkvæmdanna
438
hektarar lands í heildina verða fyrir
röskun vegna framkvæmdanna
130
hektarar af eldhrauni, sem nýtur
náttúruverndar, munu skerðast
100
fornminjar á svæðinu í mikilli hættu
og stór hluti gæti raskast verulega
‹ SKERÐING Á LANDI ›
»
Það er nú leyfisveitenda, m.a.
viðkomandi sveitarstjórna, Orku-
stofnunar og Umhverfisstofn-
unar, að kynna sér mats-
skýrslur og hið sameigin-
lega mat og taka
rökstudda afstöðu til álits
Skipulagsstofnunar. Sveit-
arstjórnir gefa út fram-
kvæmdaleyfi og þau þarf
að auglýsa, en þau eru
kæranleg til úrskurð-
arnefndar skipulags- og bygg-
ingarmála. Er sú nefnd sjálf-
stætt stjórnvald og ákvarðanir
hennar ekki kæranlegar til um-
hverfisráðherra, sem hefur í
raun enga aðkomu að málinu.
Það er svo í verkahring Orku-
stofnunar að gefa út virkj-
analeyfi og Umhverfisstofnun
þarf að gefa út starfsleyfi fyrir
álver. Eftir á að koma í ljós hvað
af þessu gengur eftir.
Komið að leyfisveitendum
HVER VERÐA NÆSTU SKREF Í MÁLINU?
Frá Kröfluvirkjun
Við erum afskaplega glöð yfir að
þessu sé loksins lokið og nú er
kominn tími til þess að gera eitt-
hvað í málum. Við munum bíða og
aðstoða þá aðila
sem vilja byggja
upp eftir fremsta
megni,“ sagði
Bergur Elías
Ágústsson, sveit-
arstjóri Norður-
þings, í samtali
við mbl.is um
niðurstöðu
Skipulagsstofn-
unar.
Bergur Elías
telur enn líkur á að álver rísi á
Bakka við Húsavík og fátt í álitinu
komi á óvart.
„Þetta er allt þekkt og þegar
menn skoða hin einstöku álit eru
þarna ábendingar sem verður að
sjálfsögðu reynt að koma til móts
við.“
– Hvernig sérðu framkvæmda-
áætlunina fyrir þér?
„Ég hefði vonað að nú fljótlega
lægi fyrir einhver ákvörðun um að
halda áfram að bora því að nú fá
menn heimild til þess, þ.e. til þess
að afla meiri orku á háhitasvæðinu.
Fyrsta verkefnið sem þarf að vinna
er að halda rannsóknum og bor-
unum áfram á næsta ári. Það mun í
sjálfu sér skapa störf og vonandi
kemur hitt í framhaldinu,“ segir
Bergur Elías.
Veiting framkvæmdaleyfa
„Það sem er í raun og veru eftir
er að sveitarfélögin í Þingeyjar-
sýslu þurfa að veita framkvæmda-
leyfi og Umhverfisstofnun starfs-
leyfi og að sjálfsögðu þarf að semja
við orkukaupandann um nýtingu
orkunnar. Það er eitt í þessu sem
er mikilvægt að halda til haga en
það er að við svona stórar fram-
kvæmdir verður alltaf ákveðið rask.
Það gera sér allir grein fyrir því.
Við höfum haft það að leiðarljósi að
reyna að takmarka umhverfisáhrif
eins mikið og kostur er. Þegar öllu
er á botninn hvolft er staðreyndin
sú að nú þurfum við að fara að
skapa störf.“
Þarf að fara
að skapa
fleiri störf
Bergur Elías
Ágústsson
 Telur enn lík-
legt að álver rísi
Álver á Bakka við Húsavík er út af
borðinu enda er ljóst að ekki er til
næg raforka fyrir 360.000 tonna ál-
ver á staðnum,
segir Árni
Finnsson, for-
maður Nátt-
úruvernd-
arsamtaka
Íslands.
„Þetta er
mikilvægur úr-
skurður,“ segir
Árni um álit
Skipulagsstofn-
unar. „Í öðru lagi held ég að margir
þeir, ef ekki allir, sem hafa harka-
lega gagnrýnt stjórnvöld og þá sér-
staklega Þórunni Sveinbjarn-
ardóttur, eða sitjandi
umhverfisráðherra, fyrir að vilja
ganga varlega fram ættu að hugsa
sinn gang. Þeir ættu að biðjast af-
sökunar, margir af þeim, vegna
þessa.“
Hann segir niðurstöðuna viður-
kenningu á þeirri málsmeðferð sem
samtökin settu fram í kæru sinni.
„Meginatriðið er að umhverfismat
á að leiða í ljós öll hugsanleg áhrif.
Þess vegna gerðum við kröfu um
sameiginlegt mat. Það ætti að vera
reglan, ekki undantekningin.“
Álver út
af borðinu?
Árni
Finnsson