Morgunblaðið - 26.11.2010, Qupperneq 25

UMRÆÐAN 25Stjórnlagaþing
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. NÓVEMBER 2010
Kosningar á Ís-
landi hafa verið frá
því að stéttarflokkar
komu fram 1916, bar-
átta milli stétta
landsins. Þrátt fyrir
að einstaklingar sem
kjósa sama flokkinn
hafi gerólíkar skoð-
anir um hvernig
landinu skuli stjórnað
geta þeir þó tilheyrt
sama stjórn-
málaflokknum. Erfitt er að sjá
hver ber raunverulega sigur úr
býtum aðrir en þeir sem hafa
fengið valdið að gjöf frá almenn-
ingi.
Hvað getur því almenningur
gert þegar hann hefur komist að
því að þeir sem hafa fengið þeirra
umboð til valds fari illa með það?
Eins og staðan er í dag getur
hinn almenni borgari lítið annað
gert en beðið og kosið hugsanlega
öðruvísi næst og vonað það besta.
Margt getur gerst á fjórum árum
inni á þingi. Einnig getur lítið
sem ekkert gerst og oft er það
versta leiðin að gera ekkert.
Myndi almenningur ekki vilja
taka því fagnandi að geta sjálfur
veitt þingheimi aðhald? Ekki ein-
ungis setið á bekknum og horft á.
Horft á meðan þingið gerir ekk-
ert. Hvað ef forsetinn okkar fengi
meiri vald? Það vald fengi hann
einungis í nafni þjóðarinnar og
væri í raun umboðs-
maður almennings.
Hann yrði raunveru-
legt sameiningartákn
þjóðarinnar en bæt-
um á hann aukinni
þjónustu við okkur,
hina almennu borg-
ara.
Beint lýðræði
þjóðar, þar sem hún
veitir forsetanum
umboðið sitt til þess
að fara með hennar
mál er eitthvað sem
þarf og að mínu mati
mun koma. Hvernig væri ef við
gætum haft áhrif með því að búa
til okkar eigin neitunarheimild ef
valdhafar fara yfir strikið og
stjórnarandstaðan getur ann-
aðhvort ekki stöðvað þá eða er
þá með þeim. Eins og dæmi er
um þegar Alþingi samþykkti í
sameiningu að skaffa sér eft-
irlaun og svo þenja ríkisstyrki til
stjórnmálaflokka.
Íslendingar eru fróð og sterk
þjóð sem gengið hefur í gegnum
marga erfiðleika og því tel ég
hana vel geta valdið því valdi
sem hér er skotið að. Forsetinn á
að vera sameiningartákn þjóðar
og því á að koma þessu kerfi á.
Beint lýðræði með undir-
skriftalistum sem og almennum
netkosningum.
Eftir Kolbein
Aðalsteinsson
Kolbeinn
Aðalsteinsson
Höfundur er stjórnlagaþings-
frambjóðandi, líftæknifræðingur
og ákærður nímenningur.
Forsetinn
– umboðsmaður
almennings
Alþingi fer með
fjárveitingarvaldið að
meginstefnu til á
meðan sveitarfélög
fara með fjárveiting-
arvaldið að hluta,
samkvæmt 2. mgr.
78. gr. stjskr. sbr. 2.
mgr. 9. gr. sveit-
arstjórnarlaga nr. 45/
1998. Samkvæmt 2.
ml. 40. gr. stjskr. má
ekki taka lán nema
samkvæmt lagaheimild og er þar
átt við að einungis þurfi einfald-
an meirihluta þings.
Við opinbera stefnumótun kem-
ur sú staða iðulega upp að taka
þarf lán til að fjármagna þær
ákvarðanir sem teknar hafa ver-
ið. Það getur verið hluti af al-
mennri pólitík að eyða meira eitt
árið heldur en það næsta. Ríkið
getur þurft að taka lán til að
fjármagna tilteknar fram-
kvæmdir eða til að
greiða fyrir velferð-
arþjónustu í kjölfar
hallareksturs. Slíkt
er gott og gilt og á
ekki að vera tak-
markað um of. Hins
vegar verður að líta
til þess að ef engar
hindranir standa í
vegi fyrir því að
meirihluti hvers tíma
geti skuldsett fram-
tíðarkynslóðir er
komið framar því
sem góðu hófi gegn-
ir.
Það er óþolandi að hið op-
inbera geti skuldsett framtíð-
arkynslóðir án þess að brýn
nauðsyn standi til. Ég held að
það sé orðið tímabært að taka til
fullrar skoðunar hvort ekki sé
orðið nauðsynlegt að binda hend-
ur fjárveitingavaldsins í stjórn-
arskrá. Hugmyndin sem ég hef
verið að velta fyrir mér er hvort
ekki sé hægt að koma sér saman
um reglu sem kæmi í veg fyrir
óþarfa skuldsetningu án þess að
binda hendur fjárveitingavaldsins
um of. Það væri til að mynda
hægt að hugsa sér að skuldsetn-
ing yfir ákveðnu hlutfalli þjóð-
arframleiðslu yrði einungis heimil
ef brýna nauðsyn bæri til í þágu
allsherjarreglu, öryggis ríkisins
eða að almannahagsmunir þess
krefðust. Að auki væri hægt að
hugsa sér að til þyrfti aukinn
meirihluta Alþingis til sam-
þykktar á skuldsetningu sem færi
yfir tiltekið (hærra) hámark þjóð-
arframleiðslu ársins, eða áranna,
á undan.
Eitt er þó víst. Við viljum ekki
vakna við það að valdhafar hafi
skuldsett borgarana þannig að
sjálfstæði þjóðarinnar sé í hættu,
án þess að full rök standi til.
Stjórnarskráin er góð. Lengi
má þó gott bæta.
Takmörkun á skuldsetning-
arheimild Alþingis
Eftir Vilhjálm Þór
Á. Vilhjálmsson
Vilhjálmur Þór Á.
Vilhjálmsson
Höfundur er lögfræðingur og fram-
bjóðandi til stjórnlagaþings (3-18-3.)
Stjórnarskrá geymir
grundvallarreglur um
stjórnskipun ríkis.
Stjórnarskrá þarf að
vera hnitmiðuð og inni-
halda kjarna máls; allir
eiga að geta lært og
skilið aðalatriði hennar.
Nánari útfærslur á at-
riðum sem taka breyt-
ingum í tímans rás
verði sett í löggjöf. Al-
menn stjórnmálaleg stefnumið og
óskalistar eiga ekki heima í stjórn-
arskrá.
Núgildandi stjórnarskrá hefur
reynst vel og til hennar er ekki hægt
að rekja ófarir okkar síðustu ár. Hins
vegar líta margir svo á að nauðsyn-
legt sé fyrir þjóðina að „byrja upp á
nýtt“.
Þau ákvæði sem helst þarf að
skoða eru:
Að skýra betur valdmörk löggjaf-
arvalds, framkvæmdavalds og dóms-
valds og tryggja eftirlit, þannig að
enginn verði of valdamikill. Norræn
fyrirmynd okkar hefur verið þing-
bundin stjórn. Því er erfitt að skipa
framkvæmdavald óháð Alþingi nema
kjósa forsætisráðherra beinni kosn-
ingu, eins og Bandalag jafn-
aðarmanna lagði til 1983, eða að
breyta stöðu forsetaembættisins að
bandarískri eða franskri fyrirmynd.
Að skýra betur hlutverk forseta Ís-
lands, svo sem í 26. grein um mál-
skotsrétt, sem ég tel
rétt að embættið hafi.
Að endurskoða kosn-
ingalögin, fækka al-
þingismönnum og gefa
kjósendum kost á per-
sónutengdu vali. Ég tel
að einmennings-
kjördæmi komi til
greina, því þannig bæru
alþingismenn beina
ábyrgð gagnvart kjós-
endum og yrðu sjálf-
stæðari gagnvart
flokksvaldi. Reynsla
stærstu lýðræðisríkja heims hefur
verið góð og hefur stuðlað að tveggja
flokka kerfi. Valkostir eru skýrir
enda þarf fólk að vita hvað það er að
kjósa yfir sig. Skoða má blöndu ein-
menningskjörs og landslistakjörs.
Eitt kjördæmi yfir landið býður
auknu flokksræði og einsleitni heim.
Efla þarf beina þátttöku almenn-
ings og með nýrri tækni er það ein-
falt í framkvæmd. Ég hef kynnt í
ræðu og riti þá skoðun að ákvæði í
kvótafrumvarpi yrðu lögð fyrir alla
landsmenn í þjóðaratkvæðagreiðslu,
fyrst fyrir 20 árum. Einnig hef ég
hvatt sveitarfélög til að gefa íbúum
sínum kost á beinum áhrifum á úrslit
mála.
Mannréttindi og jafnrétti er for-
senda lýðræðis og á að vera lífsstíll
okkar. Valdhafar eru þjónar fólksins
og stjórnarskráin á að tryggja að þeir
gangi ekki um of á rétt einstaklinga.
Endurskoðun
stjórnarskrár
Eftir Guðjón Ingva
Stefánsson
Guðjón Ingvi Stefánsson
Höfundur er verkfræðingur /8386.
Framboð til stjórnlagaþings:
Komið þið sæl.
Þetta er: Harald Sigurbjörn Holsvik
# 4228 # 4228
Mætum á kjörstað
4228
Við Íslendingar er-
um sérfræðingar í að
kvarta. Nánast allir
eru tilbúnir að tjá sig
um vandamál. En
fæstir reyna að sjá út
lausn, enda er það
miklu erfiðara mál en
að koma auga á það,
sem miður fer.
En nú gefst þér
tækifæri til að hafa
áhrif á gang mála. Á laugardaginn
verður kosið í stjórnlaganefnd til að
fara yfir regluverkið sjálft, stjórn-
arskrá landsins. Það er bókstaflega
skylda þín að kjósa í þessum mik-
ilvægu kosningum.
Ég er vissulega í framboði og
stoltur að tilheyra hópi þeirra 522
manna sem buðu sig fram, sem hafa
nenningu til að tjá sig
um úrbætur en ekki
velta sér í vandamál-
unum endalaust. Eftir
áratuga leit að útleið
úr þeim ógöngum sem
íslensk stjórnvöld
glíma við í, set ég á
oddinn aðskilnað lög-
gjafarvalds og fram-
kvæmdavalds. Þetta er
hægt að gera með
einni einustu setningu
í stjórnarskránni:
„Kjörnir þingmenn
og varaþingmenn mega ekki gegna
starfi ráðherra.“
Þótt þessi eina setning verði af-
rakstur þingsins, þá tel ég að til-
ganginum sé náð. Meðal afleiðinga
þessarar einu setningar er að ráð-
herrar verða valdir úr röðum fag-
lærðra manna en ekki settir í ráð-
herrastól vegna afreka eða
hrossakaupa í stjórnmálum.
Vissulega eru mörg önnur mikil-
væg mál sem þarf að ræða á stjórn-
lagaþinginu, en öll eru þau eins og
andlitsfarði samanborið við að-
skilnað löggjafar og fram-
kvæmdavalds. Þessi hugmynd um
aðskilnað valdanna er síður en svo
ný. Grikkinn Aristóteles setti hana
fram árhundruðum fyrir Krists
burð.
Frambjóðendurnir 522 eru flestir
eðalfólk og því erfitt fyrir kjósand-
ann að gera upp hug sinn. Þá er
hentugt að raða mönnum eftir mál-
efnum. Ef þú ert sammála mínum
sjónarmiðum, þætti mér vænt að
vera meðal þeirra sem þú kýst, nr.
3095. Meira um þau málefni sem ég
set á oddinn má finna á vefnum
www.kristjaningvarsson.is.
Hættu að væla
Eftir Kristján
Ingvarsson
Kristján Ingvarsson
Höfundur er verkfræðingur og fram-
bjóðandi 3095 til stjórnlagaþings.
Skömmin er al-
gjörlega ríkisstjórn-
arinnar. Sem sá sér
leik á borði að tefla
grunnstoðum rétt-
arríkisins í hættu til
þess eins að draga frá
sér athygli og skapa
sér þá ímynd að hún
standi fyrir umbótum.
Kjósendum stendur
flestum á sama um
stjórnlagaþing og átta
sig ekki á flóknu kosningakerfinu.
Menn sem hafa haft það fyrir reglu
að kjósa í öllum kosningum hafa
ákveðið að sniðganga þessar. Ég
hygg að kosningaþátttaka geti vart
slefað yfir helming
kjósenda. Stjórn-
arskrána á ekki að gera
að pólitísku bitbeini.
Þeir sem njóta nú
mestrar athygli eiga
það sameiginlegt að
eiga sér stóra hags-
munaaðila að baki.
Þannig fór nú um sjó-
ferð þá að kosningar
væru besta leiðin til
þess að velja spek-
úlanta til þess að end-
urskoða stjórn-
arskrána.
Það er ekki við frambjóðendur að
sakast. Flestir buðu sig fram í von
um að þeir gætu orðið þjóðinni til
heilla. Það eina sem mætti telja
mörgum til ámælis var að þeir voru
ginnkeyptir af loforðum um umbæt-
ur sem kitlaði hégómagirnd þeirra
svo að þeir litu framhjá því að þeir
ætluðu sér embætti sem er handan
þekkingar þeirra að sinna. Það er
ekki vegna þess að frambjóðend-
urnir séu af verri toga en fólk flest,
heldur eiga leikmenn jafnmikið er-
indi til starfa við rafvirkjun og á
stjórnlagaþing; það er að segja ekk-
ert erindi.
Fyrst stjórnlagaþing á að vera lág-
kúrulegt pólitískt útspil ríkisstjórn-
arinnar, af hverju er ég þá að bjóða
mig fram? Vegna þess að sá þögli
meirihluti kjósenda sem er andsnú-
inn þessu stjórnlagaþingi verður að
eiga sér rödd. Stjórnlagaþingið verð-
ur því miður ekki umflúið svo ég get
ekki sparað ykkur kostnaðinn af því
en ef ég næ kjöri þá yrði þar allavega
íhaldssöm rödd sem mun verjast
árásum á frelsið og réttlætið. Komist
bara róttæklingar á stjórnlagaþing
er hætta á ferðum. Ég hvet þá sem
hneykslast á þessu útspili og vilja
vernda stjórnarskrána að kjósa mig.
Það er skömm að
stjórnlagaþingi
Eftir Brynjólf Svein
Ívarsson
Brynjólfur Sveinn
Ívarsson
Höfundur er nemi og er frambjóðandi
9035 til stjórnlagaþings.
St j ó rn l agaþ ing
www.mbl.is/stjornlagathing