Morgunblaðið - 15.12.2010, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 15. DESEMBER 2010
Speglun Húsið á hvolfi í tjörninni hefur eflaust glatt börnin sem þar sátu við bakkann en ekki síður svanurinn hvíti sem heilsaði upp á þau og spjallaði við þau svona líka kumpánlegur.
Eggert
Jerúsalem | Á hverjum
föstudagseftirmiðdegi í
rúmt ár hafa mörg
hundruð ísraelskir
gyðingar safnast sam-
an á rykugu, litlu torgi
í miðjum arabahluta
Austur-Jerúsalem. Í
hópnum eru líka
nokkrir Palest-
ínumenn, þar á meðal
strákar, sem eru að
selja ferskan appel-
sínusafa. Fólkið kemur saman þarna
í Sheikh Jarrah-hverfinu til að mót-
mæla útburði palestínskra fjöl-
skyldna úr heimilum sínum til að
rýma fyrir ísraelskum land-
tökumönnum.
Þessi útburður er niðurlægjandi,
stundum kemur til ofbeldis sem
skýtur öðrum palestínskum fjöl-
skyldum skelk í bringu. Ísraelskir
stúdentar, sem þekktir eru undir
heitinu Samstöðuhreyfing Sheikh
Jarrah, urðu fyrstir til að skipu-
leggja mótmæli. Síðan komu virðu-
legir prófessorar, frægir rithöf-
undar, fyrrverandi
dómsmálaráðherra og fleiri.
Í fyrstu beitti ísraelska lögreglan
mótmælendurna valdi jafnvel þótt
slík mótmæli væru fullkomlega lög-
leg í Ísrael. Það leiddi til svo nei-
kvæðrar umfjöllunar að lögreglan
bakkaði, en hélt þó áfram að setja
tálma á veginn, sem liggur að nýju
byggðinni. Nú geta mótmælend-
urnir aðeins haldið skiltum á lofti,
barið bumbur, hrópað slagorð og
sýnt samstöðu einfaldlega með því
að mæta.
Forsaga útburðarins
er ekki beinlínis ein-
föld. Nokkuð var um að
gyðingar byggju í
hverfinu áður en þeim
var sparkað árið 1948 í
sjálfstæðisstríði Ísr-
aels. Mun fleiri Palest-
ínumönnum var á sama
tíma sparkað út úr
hverfum í Vestur-
Jerúsalem og fundu
þeir sér ný heimili á
stöðum á borð við
Sheikh Jarrah, sem
laut lögsögu Jórdaníu þar til Ísrael-
ar tóku Austur-Jerúsalem aftur árið
1967.
Þetta fólk var að mestu látið í friði
þar til fyrir nokkrum árum þegar
gyðingar fóru að setja fram kröfur
til fasteigna, sem þeir misstu 1948.
Palestínumenn, sem kynnu að vilja
gera svipaða kröfu til fasteigna í
Vestur-Jerúsalem, geta það ekki.
Þar sem þeir settust að á „óvina-
svæði“ á borð við Sheikh Jarrah eft-
ir 1948 kveða ísraelsk lög á um að
þeir megi ekki krefjast þess að end-
urheimta fasteignir.
Eitthvað er um að samtök kaup-
sýslumanna úr röðum gyðinga hafi
keypt fasteignir í Jerúsalem af
aröbum. En aðrar eru einfaldlega
teknar eignarnámi. Stundum eru
lögð fram skjöl, sem ná aftur til
valdadaga ottómana, en oft leikur
vafi á um áreiðanleika þeirra og
uppruna. Hvað sem því líður, eins og
svo oft gerist í Ísrael er Palest-
ínumönnum réttur smánarsamn-
ingur.
Sheikh Jarrah er síður en svo
versta tilfellið. Önnur hverfi Palest-
ínumanna í Jerúsalem eru klippt frá
borginni með hinum svokallaða ísr-
aelska „öryggisvegg“, sem þýðir að
íbúarnir fá ekki almennilega þjón-
ustu frá borginni þótt þeim sé gert
að borga skatta.
Óhirt sorp hleðst upp á götum úti.
Ekki er hægt að treysta á vatnsveit-
una. Börn ganga ekki lengur í skóla.
Fólk missir vinnuna.
Ástandið er jafnvel enn verra í
palestínskum bæjum lengra í burtu
eins og í Hebron þar sem ísraelskir
landtökumenn hegða sér oft eins og
byssuglaðir kúrekar úr villta vestr-
inu, hunsa lög eigin lands og flæma
brott Palestínumenn með því að
höggva niður tré þeirra, eitra fyrir
búpeningi og pynta þá með öðrum
hætti, meira að segja skjóta þá til
bana, án þess að hljóta refsingu fyr-
ir.
Þegar bandarískir stjórnarerind-
rekar kvörtuðu undan innrás land-
tökumanna úr röðum gyðinga í
hverfi Palestínumanna svaraði Ben-
jamin Netanyahu forsætisráðherra
að Jerúsalem væri höfuðborg Ísr-
aels. Með því er gefið til kynna að
gyðingar geti rutt sér leið lengra og
lengra inn í Austur-Jerúsalem og
sömuleiðis reist byggðir á land-
svæðum Palestínumanna umhverfis
borgina, sem Ísrael segir nú að séu
hluti af Jerúsalem. Markmiðið virð-
ist vera að gera Jerúsalem að gyð-
ingaborg með kaupum, með sögu-
legum rökum og með valdi ef því er
að skipta.
Þetta átak er svo kerfisbundið og
nýtur svo afgerandi stuðnings Ísr-
aelsstjórnar að litlar horfur eru á að
nokkur hundruð mótmælendur –
sama hversu virtir þeir eru – geti
stöðvað það. Eru þeir þá bara að sóa
tíma sínum? Er þetta hanastél rót-
tæklinga undir berum himni?
Að minnsta kosti einn palest-
ínskur herramaður taldi að svo væri
ekki. Hann býr nokkrum götum frá
staðnum þar sem mótmælendurnir
safnast saman. „Ef ekki væri fyrir
ykkur,“ sagði hann með gleðibros á
vör, „væri úti um okkur öll.“
Ef til vill gerir hann sér of miklar
væntingar. En það er engin spurn-
ing að það að gyðingar skuli sýna
samstöðu gerir að verkum að sum-
um Palestínumönnum finnst þeir
ekki vera alveg einir. Þess utan er
erfiðara fyrir Palestínumenn að
mótmæla vegna þess að þeir eiga á
hættu að glata dýrmætum búsetu-
leyfum sínum í Jerúsalem.
Mótmælin eru líka þess virði af
annarri ástæðu: þau eru góð fyrir
Ísrael. Mótmæli eða borgaralegt
andóf hefur sjaldnast áþreifanleg
áhrif samstundis. Í einræðisríkjum
geta þau jafnvel haft öfug áhrif og
leitt til blóðugra gagnaðgerða. Þetta
á sérstaklega við þegar andófið felst
í að beita valdi, sem býður einfald-
lega frekari valdbeitingu heim.
Ísrael er ekki einræðisríki. Þvert
á móti er það eina virka lýðræðis-
ríkið í Mið-Austurlöndum. Þrátt fyr-
ir allan aðskilnaðinn, mismununina
og spennuna vegna uppruna og trú-
ar er Jerúsalem einnig ein af síðustu
fjölmenningarborgunum í Mið-
Austurlöndum. Það eru allt of fáir
gyðingar eftir í Teheran, Damaskus
og Kaíró. Til samanburðar eru arab-
ar 36% íbúa í Jerúsalem og fer fjölg-
andi.
Ísraelar þurfa einnig að verjast
mikilli óvild af hálfu araba. En kerf-
isbundin niðurlæging Palestínu-
manna með því að leyfa landtöku-
mönnum bókstaflega að komast upp
með morð hefur spillingaráhrif á ísr-
aelskt samfélag. Borgararnir dofna
við það að minnihlutahópur er beitt-
ur tilviljanakenndum hrottaskap og
verða ónæmir fyrir því. Jafnvel þótt
flestir Ísraelar sjái aldrei vega-
tálma, öryggisvegginn eða fólk borið
út með valdi þá er ávaninn að horfa í
hina áttina, að óska þess að vita
ekki, afbrigði spillingar.
Þess vegna eru föstudags-
mótmælin, hversu áhrifalítil sem
þau eru til skamms tíma litið, nauð-
synleg.
Með því að sýna samstöðu verður
Ísrael siðmenntaðri staður. Það
heldur lífi í sómakenndinni, von um
að koma megi á betra samfélagi –
fyrir Palestínumenn jafnt sem Ísr-
aela.
Eftir Ian Buruma »Með því að sýna
samstöðu verður
Ísrael siðmenntaðri
staður. Það heldur lífi í
sómakenndinni, von um
að koma megi á betra
samfélagi – fyrir Palest-
ínumenn jafnt sem Ísra-
ela.
Ian Buruma
Höfundur er prófessor í mannrétt-
indamálum við Bard College. Nýjasta
bók hans heitir Taming the Gods:
Religion and Democracy on Three
Continents. ©Project Syndicate,
2010. www.project-syndicate.org
Síðasta vígi sómakenndarinnar