Morgunblaðið - 28.01.2011, Blaðsíða 17

FRÉTTIR 17Erlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. JANÚAR 2011
Reuters
Sonurinn Gamal Mubarak.
Unga fólkið sem tekur þátt í götu-
mótmælunum í Egyptalandi krefst
ekki aðeins þess að Hosni Mubarak
láti af embætti forseta. Egyptarnir
vilja einnig koma í veg fyrir að sonur
Mubaraks taki við forsetaembættinu.
Uppreisnin í Túnis fyrr í mán-
uðinum varð til þess að hreyfingum
lýðræðissinna í öðrum löndum Norð-
ur-Afríku og Mið-Austurlöndum hef-
ur vaxið fiskur um hrygg. Þetta hefur
vakið umræðu um hvort uppreisnin
verði til þess að hver einræðisstjórnin
á fætur annarri falli líkt og í hruni
kommúnismans í Austur-Evrópu árið
1989.
Ólga vegna fátæktar
Mikil ólga er í mörgum landanna í
þessum heimshluta vegna hækkandi
matvælaverðs, vaxandi atvinnuleysis,
fátæktar og einræðis. Íbúunum fjölg-
ar ört og langvinnt atvinnuleysi blasir
við mörgu ungu fólki.
Sum landanna eru undir stjórn
gamalla þjóðhöfðingja sem hafa
reynt að tryggja sonum sínum völdin.
Einn þeirra er Hosni Mubarak
sem hefur beitt sér fyrir því að 47 ára
sonur hans, Gamal, taki við forseta-
embættinu. Gamal er fyrrverandi
bankamaður og nýtur stuðnings
ungra forystumanna í flokki forset-
ans, sem er með meira en 90% sæt-
anna á þingi landsins.
Stjórnmálaskýrendur í Egypta-
landi telja að þótt Mubarak haldi velli
að þessu sinni hafi mótmælin síðustu
daga orðið til þess að nær óhugsandi
sé að sonur hans verði næsti forseti.
Verði sonur hans í framboði í forseta-
kosningunum í september leiðir það
að öllum líkindum til enn meiri mót-
mæla á götum egypskra borga, að því
er Financial Times hefur eftir frétta-
skýrendum.
Eftir að Bashar al-Assad tók við
forsetaembættinu í Sýrlandi af föður
sínum árið 2000 hafa nokkrir gamlir
þjóðhöfðingjar í þessum heimshluta
reynt að sjá til þess að völdin haldist í
fjölskyldum þeirra. Þeirra á meðal
var Zein al-Abidine Ben Ali, sem
hrökklaðist frá völdum í Túnis fyrr í
mánuðinum og hafði beitt sér fyrir
því að kona hans, Leila, tæki við emb-
ættinu þótt flestir Túnisbúar fyrirlíti
hana.
Forseti Jemens, Ali Abdullah Sal-
eh, sem hefur verið við völd í rúm 32
ár, hefur undirbúið valdatöku sonar
síns, Ahmeds, sem stjórnar nú sér-
sveitum hersins.
Hermt er að tveir synir Muamm-
ars Gaddafis, leiðtoga Líbíu, takist nú
á um völdin þar í landi. Annar þeirra
er yfirmaður öryggislögreglunnar og
er talinn hafa sótt í sig veðrið að
undanförnu í baráttunni við bróður
sinn sem kveðst vera hlynntur póli-
tískum umbótum.
Fólkið vill koma í veg
fyrir að völdin erfist
 Fellur hver einræðisstjórnin á fætur annarri í vetur?
FRÉTTASKÝRING
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Hosni Mubarak, er orðinn 82 ára, hef-
ur verið nær einráður í Egyptalandi í
tæp 30 ár og sækist eftir endurkjöri
þegar kjörtímabili hans lýkur í sept-
ember. Mubarak hefur sýnt kænsku í
bland við hörku í baráttunni við
stjórnarandstöðuna og réttlætt lög-
regluríki sitt með því að lýsa stærsta
stjórnarandstöðuflokknum, Bræðra-
lagi múslíma, sem samtökum hryðju-
verkamanna og íslamskra öfga-
manna.
Stjórn Mubaraks hefur bannað
Bræðralag múslíma en heimilað
starfsemi annarra flokka sem forset-
anum stafar miklu minni hætta af þar
sem þeir njóta lítils stuðnings meðal
almennings. Flestir þeirra eru undir
forystu menntamanna sem þykja
ekki líklegir til að geta velt forsetan-
um úr sessi.
Nú ber hins vegar svo við að öld-
ungurinn í forsetastólnum stendur
frammi fyrir nýju afli: tugum þús-
unda ungra Egypta sem notfæra sér
samskiptavefi á netinu til að skipu-
leggja mestu götumótmæli í landinu
frá „brauðóeirðunum“ árið 1977.
Hundruð þúsunda Egypta mótmæltu
þá afnámi niðurgreiðslna ríkisins á
matvælum að fyrirmælum Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins og um 800 manns
biðu bana í óeirðunum sem lauk ekki
fyrr en hernum var beitt gegn mót-
mælendunum.
Án þekktra leiðtoga
Mubarak hefur á bak við sig öfluga
öryggislögreglu sem hefur miklu
meiri reynslu af því að kveða niður
andóf en lögreglan í Túnis þar sem
fjölmenn götumótmæli urðu til þess
að forseti landsins hrökklaðist frá
völdum fyrr í mánuðinum.
Öryggislögreglu Mubaraks er hins
vegar mikill vandi á höndum að þessu
sinni því unga fólkið notar upplýs-
ingatækni nútímans, einkum sam-
skiptasíður á netinu, til að safna liði
og undirbúa mótmælin. Hreyfing
unga fólksins er án þekktra leiðtoga
og lögreglan getur ekki stöðvað mót-
mælin með því hafa hendur í hári
þeirra og handtaka þá.
Hreyfing unga fólksins nefnist 6.
apríl og nafnið skírskotar til 6. apríl
2008 þegar yfirvöld bundu enda á
verkfall verkamanna í vefnaðariðnaði
í iðnaðarborginni Mahalla El-Kubra.
Hópur ungra Egypta stofnaði þá
hreyfinguna og þeir notuðu Face-
book, Twitter og Flickr á netinu til að
dreifa upplýsingum og safna liði.
Hreyfingin hvatti í fyrstu til alls-
herjarverkfalls í Egyptalandi en án
árangurs. Hún hélt þó áfram baráttu
sinni gegn einræði og fátækt og fékk
loks byr undir báða vængi eftir upp-
reisnina í Túnis fyrr í mánuðinum.
Í hreyfingunni eru m.a. margir vel
menntaðir Egyptar og félagar hennar
hafa sýnt meiri vilja en aðrir stjórnar-
andstæðingar til að hætta á að verða
handteknir, að því er fram kemur á
fréttavef BBC.
Þegar hreyfingin hvatti til mót-
mæla á „degi reiðinnar“ á þriðjudag-
inn var birti hún lista yfir kröfur sínar
á netinu. Auk afsagnar Mubaraks
krafðist hún þess að innanríkisráð-
herra landsins léti af embætti, að
stjórnin afnæmi neyðarlög sem notuð
hafa verið til að kveða niður andóf, og
að lágmarkslaun yrðu hækkuð.
Ver Bræðralag múslíma
Ungmennahreyfingin skipulagði
fjölmenna veislu til að fagna Moha-
med ElBaradei í febrúar á liðnu ári
þegar hann kom til Egyptalands eftir
að hann lét af embætti framkvæmda-
stjóra Alþjóðakjarnorkustofnunar-
innar, IAEA.
ElBaradei var í Vínarborg þegar
mótmælin hófust en hélt til Egypta-
lands í gær og kvaðst ætla að taka
þátt í götumótmælum sem hreyfing
unga fólksins hefur boðað í dag.
ElBaradei hlaut friðarverðlaun
Nóbels árið 2005 og hefur gagnrýnt
stjórn Mubaraks opinberlega. „Ef
fólkið, einkum unga fólkið, vill að ég
stjórni umskiptunum ætla ég ekki að
bregðast því,“ sagði ElBaradei við
fréttamenn á flugvellinum í Vín.
„Forgangsverkefni mitt núna er að
stuðla að nýju Egyptalandi með frið-
samlegum breytingum.“
Eftir heimkomuna í febrúar í fyrra
stofnaði ElBaradei laustengd samtök
sem berjast fyrir lýðræðislegum um-
bótum í landinu. Í samtökunum eru
meðal annars frjálslyndir stjórnar-
andstöðuflokkar og Bræðralag músl-
íma, auk þekktra menntamanna og
Egypta sem hafa lengi barist fyrir
lýðræði.
The New York Times hefur eftir
ElBaradei að Bræðralag múslíma sé
ekki eins hættuleg hreyfing og marg-
ir Vesturlandabúar telji. Bræðralagið
hafi ekki beitt ofbeldi frá uppreisninni
gegn egypska konungdæminu fyrir
sex áratugum og styðji kröfuna um
lýðræði. „Þetta er vissulega íhalds-
söm trúarhreyfing en hún nýtur líka
stuðnings 20% Egypta. Hvernig er
hægt að hunsa 20% egypsku þjóðar-
innar.“
Unga fólkið rís upp gegn einræði
 Nýtt afl safnar liði á samskiptasíðum á netinu og stendur fyrir mestu götumótmælum í Egyptalandi
í rúma þrjá áratugi  ElBaradei sameinar stjórnarandstöðuna í baráttunni gegn Hosni Mubarak
Reuters
Átök Egypskir óeirðalögreglumenn ráðast á mótmælendur í Kaíró.
VALDATÍMI MUBARAKS
6. okt.
Komst til
valda þegar
íslamistar
myrtu Anwar
Sadat
forseta
Kaíró
EGYPTALAND
SÚDAN
200 km
LAND OG ÞJÓÐ
Stærð: Um milljón ferkm
Íbúafjöldi: 80,5 milljónir (’10)
VLF (á mann): 6.200 $
Atvinnuleysi: 9,7% (’10)
Læsi: 71,4%
Lífslíkur: 72,4 ár
Múslímar 90%
Koptar 9%
Kristnir utan koptísku
kirkjunnar 1%
Trúarbrögð:
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
0
5
10
15
20
25
Hlutfall þeirra sem lifa við fátækt*
í Egyptalandi, hlutfall liðins árs áætlað
FÁTÆKT Í EGYPTALANDI
Verg landsframleiðsla (VLF) á mann
í dollurum
16,7%
19,6%
22%
1980-89 1990-99 2000-10
Þróuð
hagkerfi
Egyptaland
Hosni Mubarak forseti
komst til valda árið 1981
EGYPTALAND Í HNOTSKURN
Heimildir: CIA World Factbook, Alþjóðabankinn, Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
*Byggist á skilgreiningu Alþjóðabankans á fátækt. Þeir sem þurfa að lifa á minna en sem svarar 2$ á dag teljast innan fátæktarmarka
25. janúar
Fjölmenn götu-
mótmæli í
Egyptalandi eftir
að forseti Túnis
hrökklaðist frá
völdum vegna
mótmæla
1981
Mars
Hundruð
manna
mótmæltu því
að Mubarak yrði
við völd fimmta
kjörtímabilið í
röð
2005
17. nóv.
Hóf herferð
gegn herskáum
íslömskum
hreyfingum eftir
árásir þeirra á
ferðamenn
1997 2011
Hosni Mubarak,
forseti Egyptalands
1.000 km
LÍBÍA
TSJADNÍGER
MALÍ
MAROKKÓ
TYRKLAND
ÍRAK
SÝRLAND
EÞÍÓPÍAMAL
NÍGERÍA
A-KONGÓ
Indlands-
haf
Sanaa
Amman
Kaíró
Khartoum
Tunis
Algeirs-
borg
Nouakchott
Riyadh
117* 1
6 5
2 4
1
1
MÓTMÆLIN Í MIÐAUSTURLÖNDUM
OG NORÐUR-AFRÍKU
Heimild: Reuters * Tölur Sameinuðu þjóðanna
Nokkurra daga
mótmæli í nokkrum
bæjum fyrr í
mánuðinum vegna
hækkana á
matvælaverði
Zine al-Abidine
hrökklaðist frá
völdum 14. jan.
vegna mótmæla
sem hafa haldið
áfram þótt mynduð
hafi verið ný
ríkisstjórn
Mannfall hefur
orðið í átökum
mótmælenda og
lögreglumanna frá
því að mótmælin
hófust í Kaíró og
fleiri borgum á
þriðjudag
Hundruð
mótmælenda
hrópuðu vígorð gegn
forsætisráðherra
landsins í Karak 14.
janúar. Svipuð
mótmæli hafa verið í
Amman og víðar
EGYPTALAND JÓRDANÍAALSÍR TÚNIS
SÚDAN SÁDI-ARABÍA JEMENMÁRITANÍA
Maður kveikti í
sjálfum sér í
höfuðborginni 17.
janúar til að
mótmæla misrétti
sem stjórn landsins
er sögð hafa beitt
þjóðflokk hans
Háskólanemar í
Khartoum og Gezira
efna til mótmæla
vegna áforma
stjórnvalda um
að minnka
niðurgreiðslur á
bensíni og sykri
Maður á sjötugsaldri
dó eftir að hafa kveikt í
sjálfum sér 21. janúar,
en ekki er ljóst hvort
hann hafi gert það í
mótmælaskyni eins og
aðrir sem hafa gripið
til þessa örþrifaráðs
að undanförnu
Þúsundir manna tóku
þátt í mótmælum í
höfuðborginni í gær
og kröfðust þess að
forseti landsins, Ali
Abdullah Saleh, léti
af embætti. Hann
hefur verið við völd í
32 ár
Dauðsföll Kveiktu í sjálfum sér