Morgunblaðið - 09.03.2011, Blaðsíða 36

36 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. MARS 2011
Núna liggur fyrir
frumvarp um að lög-
festa íslenska tungu og
íslenskt táknmál. En af
hverju að lögfesta ís-
lenskt táknmál? Með
því er verið að viður-
kenna tilvist táknmáls-
ins á Íslandi og að málið
sé notað daglega innan
minnihlutahóps. Félag
heyrnarlausra hefur
barist fyrir viðurkenn-
ingu táknmáls sl. 30 ár.
Viðurkenning íslenska táknmáls-
ins er fyrst og fremst fólgin í því að
fá samfélagið til að viðurkenna með
lögum að táknmál er tungumál sem
er jafnvígt íslenskunni. Þá eru
ákveðin skilaboð send út í samfélagið
um að táknmálið sé fullgilt mál.
Flestir sem tala táknmál eru döff;
heyrnarskertir og heyrnarlausir og
hafa læknisfræðilega greiningu.
Ríkjandi viðhorf er að fólk með
heyrnarskerðingu ætti að læra að
tala til að bjarga sér út í samfélag-
inu. Það er að vissu leyti rétt en hvað
fá þeir heyrnarskertu til baka frá
samfélaginu? Í raun aðeins skiln-
ingsleysi á líf með heyrnarskerð-
ingu.
Mín persónulega reynsla frá barn-
æsku er að íslenska sé æðri táknmál-
inu. Ég átti að gjöra svo vel að læra
íslensku með lestri og talþjálfun.
Hvernig getur maður lært að tala ís-
lensku ef maður hefur aldrei heyrt
hvernig íslenska er töluð. Það má
segja að ég tali eins og bók án ís-
lensks hreims, sem gerir sumum ill-
mögulegt að skilja mig. En hvernig á
ég að skilja samfélagið þar sem tákn-
málið er ekki útbreitt?
Sumir geta lesið af vörum en það
krefst góðrar íslenskukunnáttu. Það
er ekki sjálfgefið að allir geti lesið af
vörum. Varalesturinn tekur mikla
orku og einbeitingu vegna þess að
maður þarf líka að fylla upp eyður og
giska á orð inni á milli. Iðulega kem-
ur upp misskilningur og oft er hann
á kostnað þess heyrnarskerta.
Ímyndið ykkur hvaða áhrif þetta
hefur á sjálfsmyndina. Samfélagið
leggur ómeðvitað ábyrgðina á
herðar þess heyrnarskerta á öllu
sem misferst í samskiptunum.
Í raun má segja að það gæti
ákveðinnar kynslóðaskiptingar í
samfélagi heyrnarlausra og viðhorf
til táknmálsins og sjálfsmynd fólks
sé mismunandi eftir kynslóðum.
Yngri kynslóðin sem
fékk að læra í gegnum
táknmál og hefur haft
táknmál sem sjálfsagð-
an hluta af sínu lífi er
meðvitaðri um hlut-
skipti sitt í samfélag-
inu. Það þarf að breiða
táknmálið meira út og
vekja samfélagið til vit-
undar um málefni
heyrnarlausra og
heyrnarskertra og
einnig táknmálið. Einn-
ig þarf að pússa til
ýmsa vankanta, s.s. að tryggja að
alltaf sé hægt að fá táknmálstúlka.
Með viðurkenningu á íslensku
táknmáli er verið að viðurkenna og
sýna þeim virðingu sem tala táknmál
daglega. Þá er einnig verið að senda
þau skilaboð út í samfélagið að ís-
lenskt táknmál standi jafnfætis ís-
lenskunni.
Eftir Hjördísi Önnu
Haraldsdóttur
»Hvernig getur mað-
ur lært að tala ís-
lensku ef maður hefur
aldrei heyrt hvernig ís-
lenska er töluð.
Hjördís Anna
Haraldsdóttir
Höfundur er verkefnastjóri og grunn-
skólakennari á táknmálssviði í Hlíða-
skóla. Varaformaður ÖBÍ.
Hvaða þýðingu hef-
ur viðurkenning ís-
lensks táknmáls
fyrir heyrnarlausa Umferðarstofa og
Félag íslenskra bif-
reiðaeigenda (FÍB)
hafa um langa hríð átt
gott samstarf um for-
varnir og eflingu um-
ferðaröryggis. Félag
íslenskra bifreiðaeig-
enda er frjáls fé-
lagasamtök bifreiða-
eigenda á Íslandi og
þótt starfsemi þess
miðist við þarfir og hagsmuni bif-
reiðaeigenda þá er takmark félags-
ins vitanlega líkt og Umferðarstofu
að tryggja sem best öryggi allra
vegfarenda hvort sem þeir eru
gangandi, hjólandi eða akandi.
Enginn skal láta lífið
í umferðinni
Markmiðið hlýtur að vera að
enginn slasist eða láti lífið í um-
ferðinni. Eitt banaslys hefur orðið
það sem af er árinu og nokkur
fjöldi alvarlegra slysa. Með þessum
skrifum viljum við árétta mikilvægi
þess að þjóðin öll sameinist um
svonefnda núllsýn í umferðar-
málum. Að ekkert banaslys verði í
umferðinni. Að hegðun okkar,
framkvæmdir og ráðagerðir í um-
ferðarmálum miði allar að því að
ásættanlegur fórnarkostnaður í
mannslífum sé núll.
Fjórar stoðir núllsýnarinnar
Það gætir töluverðs misskilnings
varðandi hugmyndir núllsýnar-
innar. Við viljum stuttlega gera
grein fyrir helsta kjarna þeirra
hugmynda sem að baki liggja
en þeim kjarna má skipta
í fjóra þætti sem allir
mynda þær
stoðir sem einkenna virka núllsýn:
1. Siðferði: Mannslíf og heilsa
eiga að vera í öndvegi í vegafram-
kvæmdum; framar ferðatíma, þæg-
indum og öðrum slíkum hags-
munum.
2. Ábyrgð: Virkni núllsýnarinnar
grundvallast á sameiginlegri
ábyrgð stjórnvalda, veghaldara og
annarra samgöngustofnana og
þeirri ábyrgð er deilt með þeim
sem um vegina fara. Enginn þess-
ara aðila má skorast undan ábyrgð-
inni.
3. Öryggi: Ökutæki og umferðar-
mannvirki skulu hönnuð þannig að
þau þyrmi þeim sem um þau fara.
Þau skulu hönnuð þannig að komið
sé í veg fyrir alvarlegar afleiðingar
mannlegra mistaka.
4. Sveigjanleiki: Stjórnvöld og
stofnanir skulu gera allt sem í
þeirra valdi stendur til að tryggja
öryggi borgaranna í umferðinni. Í
því sambandi getur þurft að gera
róttækar breytingar á ferli ákvarð-
ana og þeim hvötum og hags-
munum sem látnir eru ráða ákvörð-
unum í samgöngumálum.
Getur verið virk þótt slys
eigi sér stað
Einhver kann að hugsa sem svo
að aldrei verði hægt að koma í veg
fyrir öll banaslys. Núllsýnin geng-
ur í raun út á það að við eigum ekki
og munum ekki undir neinum
kringumstæðum sætta okkur við að
það verði banaslys í umferðinni.
Við þurfum að núllstilla ásætt-
anlegan fórnarkostnað í umferð-
inni og ef og þegar slys á sér
stað þá séu gerðar viðeigandi
ráðstafanir til að sagan endur-
taki sig ekki. Vegafram-
kvæmdir sem samkvæmt fag-
legu mati leiða framar öðrum til
fækkunar slysa skulu settar í
forgang umfram aðrar sem snú-
ast um aðra hagsmuni en mannslíf
og heilsu fólks. Núllsýnin telst
óvirk ef sleppt er einhverjum þess-
ara fjögurra stoða.
Það má ekki heldur gleyma því
að þótt ákveðið sé á einhverjum
tímapunkti að hrinda núllsýninni
formlega í framkvæmd þá er brýnt
að áfram sé unnið að stefnu hennar
og markmiðum þótt svo illa vilji til
að slys eigi sér stað. Virkni núll-
sýnarinnar grundvallast m.a. á því
að gerðar séu athuganir á því hvað
hafi valdið slysinu og að gerðar séu
fullnægjandi aðgerðir til að komið
sé í veg fyrir að sambærilegt slys
endurtaki sig.
Ákvarðanir skulu ekki teknar
á pólitískum grundvelli
Þetta er spurning um stefnu og
hugarfarsbreytingu, breytta for-
gangsröð og viðhorf bæði stjórn-
málamanna og almennings. Um
leið og menn setja aðra hagsmuni á
oddinn en brýnustu þarfir í um-
ferðaröryggismálum þá eru þeir í
raun og veru að sætta sig við að
vegfarendum sé stefnt í lífshættu.
Í Svíþjóð þar sem núllsýnin er
lögð til grundvallar í vega- og um-
ferðaröryggismálum hefur ábyrgð
á og ákvarðanataka vegna t.d.
vegaframkvæmda verið færð til
sérfræðinga sem eiga að framfylgja
þeim markmiðum einum að koma í
veg fyrir alvarlegar afleiðingar um-
ferðarslysa. Hyggist ráðamenn
víkja frá sjónarmiðum núllsýnar-
innar og mati sérfræðinga þar um
með því t.d. að leyfa hærri há-
markshraða, tryggja ekki nauðsyn-
lega aðskilnað vegfarenda eða taka
upp aðra forgangsröð verkefna en
þá að fækka slysum verða þeir að
skilgreina hvaða fórnir, mælt í
fjölda alvarlegra slasaðra og lát-
inna, þeir séu tilbúnir að sætta sig
við. Talsmenn núllsýnarinnar segja
að með því sé komið í veg fyrir að
aðrir hagsmunir en t.d. fækkun al-
varlegra slysakafla í vegakerfinu
ráði för. Verkefni sem eru ekki til
fækkunar alvarlegum slysaköflum
á vegakerfinu bíði betri tíma.
Með von um að vegfarendur
framtíðarinnar fái notið árangurs
núllsýnarinnar óskum við þeim vel-
farnaðar í umferðinni og minnum á
að hvað sem líður forvörnum og
fyrirhyggju stjórnvalda þá er það í
flestum tilfellum undir okkur sjálf-
um komið hversu vel og áfallalítið
við komumst milli staða.
Góða ferð.
Ásættanlegur fórnarkostnað-
ur í mannslífum skal vera 0
Eftir Einar Magnús
Magnússon og
Steinþór Jónsson
» Vegaframkvæmdir
sem leiða til fækk-
unar slysa skulu settar í
forgang umfram aðrar
sem snúast um aðra
hagsmuni en mannslíf
og heilsu fólks.
Einar Magnús
Magnússon
Einar Magnús Magnússon er upplýs-
ingafulltrúi Umferðarstofu. Steinþór
Jónsson er formaður FÍB.
Steinþór
Jónsson
Flestir kannast við
setningar eins og „Vér
mótmælum allir“, „Út
vil ek“ og „Eigi skal
gráta Björn bónda
heldur safna liði,“ svo
dæmi séu nefnd. Þetta
mega teljast klassískar
setningar í Íslandssög-
unni og lifa í þjóðarsál-
inni líkt og margar
aðrar. En núna er komin ný klassík
eins og skrattinn úr sauðarleggnum:
„Kaupverð er ekki gefið upp!“
Slembiúrtak úr fréttum Morgun-
blaðsins:
Samherji fjárfestir í Færeyjum.
Kaupverð ekki gefið upp.
Hekla hf. Salan fyrir luktum dyr-
um og kaupverð ekki gefið upp.
Ingvar Helgason hf. Salan fyrir
luktum dyrum og kaupverð ekki gef-
ið upp.
Sala á Pharmaco Ísland gefur þrjá
milljarða. Kaupverð ekki gefið upp.
Sænskar eignir Kaupþings seldar.
Kaupverð ekki gefið upp.
Sól til Ölgerðarinnar. Kaupverð
ekki gefið upp.
Samskip kaupa hollenska frysti-
geymslustarfsemi. Kaupverð ekki
gefið upp.
Finnur Ingólfsson kaupir Frum-
herja. Kaupverð ekki gefið upp.
Íslandspóstur kaupir Samskipti
ehf. Kaupverð ekki gefið upp.
Spron kaupir meirihluta í Midt
Factoring. Kaupverð ekki gefið upp.
Eimskip kaupir risageymslufyrir-
tæki. Kaupverð ekki gefið upp.
Kaupverðið á Mærsk ekki gefið
upp. Óhætt að fullyrða að það er
mjög hagstætt, segir Pálmi.
Vituð ér enn, eða hvat?
Slík ríkisleyndarmál sem hér eru
nefnd má auðvitað ekki nefna við
nokkurn mann. Síst af öllu almenn-
ing sem alltaf borgar brúsann þegar
í harðbakkann slær. Svo má alls ekki
segja frá því hvað ríkissjóður er að
greiða starfsmönnum sínum í verk-
takalaun nema með einhverjum lát-
um og endalausu röfli á Alþingi, ef
það þá dugar til. Þetta virðast vera
einhver helstu leyndarmál okkar Ís-
lendinga – Top Secret á erlendu
máli.
Ríkisleyndarmál og bankaleynd-
armál. Það er nú þokkaleg tvenna.
Forseti Íslands spurði nýlega: Má
ekki segja sannleikann?
Skyldi Ísland hafa sokkið í mar ef
Finnur Ingólfsson hefði verið skikk-
aður til að gefa upp kaupverðið á
Frumherja og hvernig það var fjár-
magnað? Og hvað skyldi nú hafa
gerst á Íslandi ef salan á Heklu hf.
hefði verið lögð á borðið? Það hefði
verið ógnvænleg staða fyrir þjóðina.
Oft má að vísu satt kyrrt liggja, en
við sveitamenn segjum: Komið er
nóg af svo góðu. Við erum fullir upp í
kok. Og nú tökum við af þunga undir
með dr. Kára Stefánssyni: Burt með
bankaleyndina í hinum stærri mál-
um. Mestu bankaræningjar verald-
arsögunnar hafa notfært sér hana út
í glæpsamlegar æsar. Þetta sér og
skilur öll alþýða manna. En hvað um
forystumenn þjóðarinnar? Skilja
þeir aldrei fyrr en skellur í tönnum?
Stopp Stepp eins og Bör Börsson
sagði forðum. Hingað og ekki
lengra. Gefum nú Jóni forseta eina
almennilega táknræna afmælisgjöf:
Allt upp á borðið og segjum satt að
hætti yngstu kynslóðarinnar.
Kaupverð er ekki gefið upp
Eftir Hallgrím
Sveinsson og
Bjarna Georg
Einarsson
» Það hefði verið
ógnvænlegt ef salan
á Heklu hf. hefði verið
lögð á borðið.
Slík ríkisleyndarmál
má auðvitað ekki nefna
við nokkurn mann.
Bjarni Georg
Einarsson
Hallgrímur er bókaútgefandi og létta-
drengur á Brekku í Dýrafirði en
Bjarni er fyrrum útgerðarstjóri og
núverandi ellilífeyrisþegi á Þingeyri.
Hallgrímur
Sveinsson
Vissir þú að fyrir 25 kr. á dag
getur þú farið allt að 200
sinnum inn á m.facebook.is?
Segðu þína skoðun
á m.facebook.is
*Notkun á Íslandi, 100 M
B in
nan
dag
sin
s.
Ná
na
r á
si
m
in
n.
is