Morgunblaðið - 09.03.2011, Blaðsíða 38

38 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. MARS 2011
Samtök aldraðra
hafa undanfarin ár
fjallað mikið um það
hvernig unnt væri að ná
eyrum stjórnenda
landsins. Gerðar hafa
verið ályktanir um
kjaramál, mótmælt hef-
ur verið kjaraskerðingu
aldraðra af hálfu stjórn-
valda og rætt við ráð-
herra en allt hefur kom-
ið fyrir ekki.
Ályktunum Landssambands eldri
borgara hefur verið stungið undir
stól. Ráðamenn landsins hafa ekkert
gert með ályktanir eldri borgara enda
þótt því hafi verið heitið að haft yrði
samráð við hagsmunasamtök um að-
gerðir í ríkisfjármálum.
Af þessum sökum ákváðu Félag
eldri borgara í Reykjavík og Lands-
samband eldri borgara að snúa sér til
verkalýðshreyfingarinnar og biðja
hana að taka upp kjaramál eldri borg-
ara í væntanlegum kjarasamningum.
Félag eldri borgara í Reykjavík gerði
út sendinefnd á fund verkalýðsfélaga í
Reykjavík til þess að ræða kjaramálin
og kjaranefnd Landssambands eldri
borgara gekk á fund Gylfa Arnbjörns-
sonar forseta ASÍ til þess að ræða
þetta sama mál. Gylfi Arnbjörnsson
var strax mjög jákvæður í málinu
enda hefur verkalýðshreyfingin gegn-
um árin gætt hagsmuna eldri borgara
í kjaramálum,
Lífeyrir hækki í takt
við hækkun launa
ASÍ kynnti kjarakröfur sínar fyrir
ríkisstjórninni 12. janúar sl. Þar er
mörgum mikilvægum kjaramálum
hreyft. En það sem vekur einkum at-
hygli eldri borgara er, að ASÍ segir,
að lífeyrir aldraðra og
öryrkja verði að hækka í
samræmi við hækkun
lægstu launa. Einnig vill
ASÍ að sett verði nýtt
frítekjumark trygg-
ingabóta vegna tekna úr
lífeyrissjóði. Hér hefur
ASÍ tekið upp tvær
mjög mikilvægar kröfur
eldri borgara og ég á
von á því að ASÍ muni
knýja þessar kröfur
fram. Það var lengi svo,
að lífeyrir hækkaði sjálf-
virkt þegar lágmarks-
laun hækkuðu. Þegar það var afnumið
var sett í lög að taka ætti mið af
breytingum á verðlagi og kaupgjaldi
við breytingar á lífeyri aldraðra.
Eftir þessu lagaákvæði hefur ekki
verið farið í rúm 2 ár.
Verðlagsbætur voru greiddar á líf-
eyri um áramótin 2008/2009. Þeir líf-
eyrisþegar sem voru á strípuðum bót-
um fengu þá fullar verðlagsbætur en
hinir fengu aðeins hálfar verðlags-
bætur. Eftir þetta var lífeyrir aldr-
aðra og öryrkja frystur. Síðan hefur
lífeyrir verið að rýrna að raungildi til,
þar eð verðbólga hefur verið talsverð
en engar verðlagsbætur verið greidd-
ar. Á þessu tímabili hefur kaup lág-
launafólks hækkað um 16%. Lífeyrir
hefði að sjálfsögðu átt að hækka sam-
svarandi en svo varð ekki. Lífeyr-
isþegar máttu sæta kjaraskerðingu á
sama tíma og launþegar á lágum laun-
um fengu verulega kauphækkun.
Verulegar kauphækkanir
væntanlegar
Reikna má með því, að samið verði
um talsverðar kauphækkanir í þeim
samningaviðræðum um kaup og kjör,
sem nú standa yfir. Einstök verka-
lýðsfélög hafa krafist 200 þús. kr.
mánaðarlauna. Það er umtalsverð
kauphækkun. ASÍ leggur áherslu á,
að kaupmáttur aukist. Ekki er nóg að
fá hækkun í krónutölu. Lífeyrir aldr-
aðra og öryrkja mun væntanlega
hækka samsvarandi þeim launa-
hækkunum sem samið verður um.
Ekki er áfram unnt að skilja lífeyr-
isþega eftir, þegar samið er um kaup-
hækkanir fyrir launþega. Lífeyrir
aldraðra og öryrkja er ígildi launa.
Þegar laun hækka á lífeyrir að
hækka. Núverandi ríkisstjórn hefur
haft þann hátt á að frysta lífeyri aldr-
aðra og öryrkja og einungis hækkað
allra lægsta lífeyri ef eitthvað hefur
verið hækkað. Þannig voru um sl.
áramót aðeins hækkaðar lágmarks-
framfærsluuppbætur aldraðra og ör-
yrkja. Með þessari aðferð hækkar
ríkisstjórnin aðeins lífeyri hjá mjög
fáum, þar eð aðeins mjög lítill hópur
ellilífeyrisþega nýtur lágmarks-
framfærsluuppbótar. Hækkunin um
áramót var einnig mjög lítil eða að-
eins 2,3%.
Tímabært að eldri borgarar
fái kjarabætur
Lífeyrisþegar eru búnir að taka á
sig nægilegar byrðar vegna krepp-
unnar. Þeir hafa sætt verulegri kjara-
skerðingu í 2 ár. Auk þess töpuðu
margir lífeyrisþegar verulegum fjár-
munum í bankahruninu. Þeir eldri
borgarar, sem höfðu sparað einhverja
fjármuni og lagt í peningamark-
aðssjóði töpuðu miklum fjármunum.
Það er því tímabært að stjórnvöld
breyti afstöðu sinni til aldraðra og
veiti þeim sanngjarnar og eðlilegar
kjarabætur. Eldri borgarar eiga að
geta lifað með reisn á efri árum og
ekki að þurfa að skera allt við nögl
sér.
ASÍ styður kjarabar-
áttu eldri borgara
Eftir Björgvin
Guðmundsson
» Lífeyrisþegar eru
búnir að taka á sig
nægilegar byrðar vegna
kreppunnar. Þeir hafa
sætt verulegri kjara-
skerðingu í 2 ár.
Björgvin
Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Íslenzka heilbrigð-
iskerfið glímir við
mikla erfiðleika.
Sjúkrahús riða til falls.
Þar missir láglauna-
fólk störf sín og aldr-
aðir sjúklingar búa við
óvissu sem ekki er
sæmandi. Heilsugæzl-
an stendur á brauðfót-
um. Landspítali – há-
skólasjúkrahús er að
kikna undir álagi en nýtur þess að
hafa einstakt þrekmenni og fyrir-
mynd við stjórnvölinn. Skráning og
samtenging sjúkragagna er í ólestri.
Riturum hefur verið úthýst af Land-
spítalanum suður í Kópavog. Bagaleg
bið, jafnvel hættuleg, er oft eftir ritun
og afhendingu gagna. Hvernig halda
menn að ástandið væri ef gagna-
grunnsfáránleikinn hefði komizt
lengra? Ég læt nægja að vitna í einn
helzta stuðningsmann gagnagrunns-
ins, Óskar Einarsson, fyrrverandi
formann Læknafélags Reykjavíkur.
Í Læknablaðinu, 5. tbl 2008, „Er-
um orðin tíu árum á eftir“, segir
hann:
„Þá sat ég í stýrinefnd á vegum
Landspítala í viðræðum við Íslenska
erfðagreiningu og það var lögð gríð-
arlega mikil vinna í að skilgreina
gagnagrunninn, hvernig sjúkraskrá-
in ætti að líta út, hverjir ættu að hafa
aðgang og menn bundu miklar vonir
við að úr þessu kæmi heildstætt
sjúkraskrárkerfi sem bæði sjúkra-
húsin og heilsugæslan gætu nýtt sér.
Þegar upp var staðið var fallið frá
þeim hugmyndum.“ Hver borgar fyr-
ir þessi ósköp og skaðann sem af hef-
ur hlotizt á mörgum sviðum? Óskar
minnist ekki á sjálfstætt starfandi
sérfræðinga, enda átti aldrei að trufla
einkapraxís þeirra fyrir gagnagrunn-
inn. Þeir eru ekki í
vandræðum með skrán-
ingarkerfi sín, þótt
Matthías Halldórsson,
þáverandi landlæknir,
kvartaði undan því í
fjölmiðlum að fá ekki
upplýsingar frá þeim í
ársskýrslur landlækn-
isembættisins. Hvað er
að marka þær skýrslur?
Það hefur verið hljótt
um nærri tvö hundruð
svokallaða samstarfs-
lækna Íslenskrar erfðagreiningar
lengi. Þeir seldu sjúkrahússjúklinga
til Kára Stefánssonar og leyfðu hon-
um að nota sig í auglýsingaskyni til
að blása lofti í hlutabréfablöðru De-
code, viðskiptahugmyndina, sem
Hannes Smárason aðstoðarforstjóri
hafði hannað. Hámarki náði blaðran
árið 2000, en þá var verð hlutabréfa
Decode 65 dollarar á hlut og fyrir-
tækið sagt það langverðmætasta í
landinu. Ingibjörg Pálmadóttir, þá-
verandi heilbrigðisráðherra, veitti
Kára starfsleyfið eftirsótta og til-
ganginum var náð: Gríðarlegt
reiðufé var komið í hús. Á sama tíma
stofnaði Íslensk erfðagreining ásamt
heilbrigðisráðherra sjóð, sem gerði
saklaus börn að þjófsnautum um
langa framtíð. Hvar er sá sjóður,
hátt í einn milljarður króna, geymd-
ur í dag? Viðskiptahugmyndin, mið-
lægur gagnagrunnur á heilbrigðis-
sviði, var alltaf svikamylla, ekkert
annað. Hannes og Kári héldu í vík-
ing.
Þegar loks kom að því – eftir tólf
ár – að einhver samstarfslæknir yrði
heiðurs aðnjótandi fyrir rannsóknir í
samvinnu við Íslenska erfðagrein-
ingu sendi Háskóli Íslands frá sér
fréttatilkynningu þar sem segir „að
verðlaunin sem Friðbert hlýtur njóti
mikillar virðingar innan vísinda-
samfélagsins. Þau voru veitt í Berlín
á ársfundi Evrópsku glákusamtak-
anna. Þetta eru vegleg verðlaun upp
á 25.000 Bandaríkjadali og mikill
heiður fyrir Íslendinga, Friðbert
sjálfan, Háskóla Íslands og íslenskt
vísindasamfélag.“ En Adam var ekki
lengi í paradís. Daginn eftir, 2. júní
2008, sendi Kári Stefánsson frá sér
eftirfarandi yfirlýsingu:
„Vegna frétta af verðlaunum sem
veitt voru Kára Stefánssyni og Frið-
berti Jónassyni, af heimssamtökum
um augnsjúkdóminn gláku, í Berlín í
gær telur Íslensk erfðagreining rétt
að eftirfarandi komi fram. Íslensk
erfðagreining hafði frumkvæði að
þeim rannsóknum sem leiddu til
tímamótauppgötvana á erfðafræði
sjúkdómsins og urðu tilefni verð-
launanna. Öll hönnun rannsóknanna
fór fram hjá Íslenskri erfðagrein-
ingu, svo og vinna við þær og öll túlk-
un niðurstaðna. Vísindamenn hjá Ís-
lenskri erfðagreiningu sáu einnig að
mestu um ritun á grein um vinnuna
sem birtist í tímaritinu Science á síð-
asta ári, og voru í báðum heiðurssæt-
unum í höfundaröð (fyrsta og síðasta
sæti).“
Hver urðu viðbrögð rektors Há-
skóla Íslands og læknadeildar eða
samstarfslæknanna við þessari
dæmalausu ómennsku? Engin. Ná-
kvæmlega engin! Háskóla Íslands er
„ekki viðbjargandi“.
Eftir Jóhann
Tómasson
Jóhann Tómasson
» Skráning og sam-
tenging sjúkragagna
er í ólestri. Ritarar hafa
ekki undan. Bagaleg
bið, jafnvel hættuleg, er
oft eftir ritun og afhend-
ingu gagna.
Höfundur er læknir.
Arfleifð gagnagrunnsins
Margt hefur verið
skrifað um tilraunir
manna varðandi upp-
haf flugsins og hafa
svokallaðir annálarit-
arar lýst vel um aldir
atburðum og varðveitt
nöfn og ártöl, sem
annars hefðu fallið í
gleymsku. Menn hafa
velt fyrir sér hver hafi
verið fyrstur til að
smíða flugtæki sem gæti flogið með
mann innanborðs. Margir reyndu
að smíða flugfar svo vitað sé, allt
frá tímum vísinda og hugvits hins
mæta manns da Vinci (1452-1519),
en mistókst.
Þjóðverjar hafa ætíð verið fram-
arlega á sviði tækni og stutt vel við
áhugasama hugvitsmenn á borð við
verkfræðinginn Otto Liliethal sem
talið er að fyrstum manna hafi tek-
ist að fljúga svifflugvél með mann
innanborðs árið 1891. Einnig ber að
minnast á tvær flugtilraunir
Wrigth-bræðra sem urðu fyrstir til
að fljúga vélknúinni flugvél 14. og
17. desember, 1903 við Kill Devil
Hills í N- Karólínu. Fyrra flugið
stóð í 3 og hálfa sekúndu og það
síðara í 12 sekúndur.
Ég leyfi mér að álykta að tveir
Íslendingar hafi svifflogið 253 árum
á undan Otto Liliethal og það jafn-
vel lengra og djarfara flug ef marka
má annálaskrif ekki ómerkari
manns en Skálholtsbiskupsins Gísla
Oddssonar er hann lýsir flugi þeirra
í ritinu „Um furður Íslands“ sem
hann samdi árið 1638. Þar segir
hann meðal annars: „Heyrt hef ég
getið um að maður einn hafi þreytt
flug með því að safna saman fugla-
fiðri og fjöðrum, fór svo í vængina
eins og föt og brá þeim undir sig,
og að hann hafi
viðstöðulaust jafnframt
getað flogið yfir Hvítá í
Borgarfirði, og eru
niðjar hans enn á lífi.
Það eru ekki ýkjur og
ekki er það með nein-
um göldrum gert, að
því er ætla má, heldur
aðeins með nátt-
úrulegri kunnáttu.“
Gísli Oddsson biskup
skrifar aðra frásögn
sem er svohljóðandi:
„Snemma á 18.öld var
unglingur á Iðu í Skálholtssókn,
sem Hinrik Hinriksson hét. Hann
var frábær að hagleik og hugviti.
Hann reyndi að búa sér til flugham
og voru vængirnir úr fuglavængj-
um. Honum tókst þetta svo vel að
hann gat hafið sig á loft í hamnum
og flogið spölkorn en jafnvæginu
átti hann örðugast með að halda.
Höfuðið vildi niður en fæturnir upp.
Samt áræddi hann að fljúga yfir
Hvítá í Skálholtshamri þar sem áin
er örmjó og tókst honum það. Nú
fundu menn sér skylt að stemma
stigum fyrir ofdirfsku hans og var
hamurinn tekinn af honum og eyði-
lagður og honum harðbannað að
búa til annan, enda lést hann litlu
síðar.“
Eftir Matthías
Matthíasson
Matthías Matthíasson
»Ég leyfi mér að
álykta að tveir
Íslendingar hafi svif-
flogið 253 árum á undan
Otto Liliethal og það
jafnvel lengra og
djarfara flug ...
Höfundur er fyrrv. yfirverkstj.
Rafmv.Rvíkur, flugskírteini nr. 139.
Hver flaug fyrstur?
Formaður félags
verktaka sendir FÍB
tóninn í Morg-
unblaðinu gær. Hann
óskar félaginu til
hamingju með að
hafa drepið umfangs-
miklar vegafram-
kvæmdir í fæðingu
með „hysterískri“
undirskriftasöfnun
gegn vegatollum.
Formaðurinn segir
að fyrir vikið sé árið 2011 ónýtt
fyrir þau fáu verktakafyrirtæki
sem eftir lifa.
Þarna skautar formaður félags
verktaka léttilega framhjá nokkr-
um staðreyndum. Þær fram-
kvæmdir sem hann talar um eru
tvöföldun á Suðurlandsvegi og
Vesturlandsvegi og gerð Vaðla-
heiðarganga. Samningaviðræður
við lífeyrissjóðina um fjármögnun
þessara framkvæmda stóðu yfir
mánuðum saman á síðasta ári.
Ríkið sleit þeim í desember síðast-
liðnum vegna ágreinings um
vaxtagjöld. Ríkið þurfti þar enga
hjálp frá FÍB.
Áfram héldu samt umræður af
hálfu stjórnvalda um að fjármagna
þessar framkvæmdir með vegatoll-
um á leiðum til og frá höfuðborg-
inni. Þessum hugmyndum mót-
mælti ekki aðeins FÍB, heldur
flestallar sveitarstjórnir á suðvest-
urhorni landsins. FÍB fór af stað
með undirskriftasöfnun gegn
vegatollum á vefsíðu sinni í byrjun
janúar. Á einni viku söfnuðust
rúmlega 40 þúsund undirskriftir.
Almenningur getur ekki hugsað
sér að reistur verði tollamúr í
kringum höfuðborgarsvæðið. Ein-
staka verktakar virðast hins vegar
vel geta hugsað sér að taka kúlul-
án sem aðrir borga.
Engu máli virðist
skipta að umræddar
framkvæmdir eru rán-
dýrar og ónauðsyn-
legar. Bæta má um-
ferðaröryggi og gera
umferð greiðari með
mun ódýrari hætti,
t.d. gerð 2+1 Suður-
landsvegar. Ríkið get-
ur ráðist í slíkar fram-
kvæmdir án þess að
innheimta vegatolla.
Menn þurfa hins veg-
ar að komast niður á jörðina í
þessum efnum og hætta að hugsa
eins og enn sé árið 2007.
Það er lítil hamingja í sam-
göngumálum þjóðarinnar, þó svo
formaður félags verktaka óski
FÍB til hamingju með að hafa
stöðvað áform um vegatolla. Um
leið kom nokkuð á óvart að for-
maður félags verktaka skyldi ekki
kenna FÍB um hrunið í október
2008. Þangað má auðvitað rekja
aðalástæðu þess að verktakar hafa
lítið að gera.
Hagsmunir FÍB og verktaka
gagnvart samgöngufram-
kvæmdum eru þeir sömu. Þær
skapa verktökum atvinnu og bíl-
eigendur njóta góðs af betri veg-
um og auknu umferðaröryggi. En
FÍB áskilur sér allan rétt til að
gæta hagsmuna bíleigenda gagn-
vart óráðsíu af þeirri gerð sem
setti þetta þjóðfélag á hliðina.
Lítil hamingja
Eftir Runólf Ólafs-
son
Runólfur
Ólafsson
» Almenningur getur
ekki hugsað sér að
reistur verði tollamúr í
kringum höfuðborgar-
svæðið.
Höfundur er framkvæmdastjóri FÍB.