Morgunblaðið - 09.04.2011, Qupperneq 31

31
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. APRÍL 2011
Ég segi nei
vegna þess að Ís-
lendingum ber
ekki lagaleg
skylda til að
greiða kröfur
Breta og Hollend-
inga. Við eigum
nóg með að greiða
þær skuldir sem
við berum ábyrgð
á þrátt fyrir að
við tökum ekki
líka að okkur að greiða þennan
óútfyllta tékka.
Ég segi nei vegna þess að
samningurinn sem fyrir liggur
er ósanngjarn. Mikil óvissa er í
honum fólgin og öll áhættan af
breyttum forsendum, svo sem
endurheimtum í þrotabú
Landsbankans og gengisþróun,
liggur okkar megin. Efnahags-
leg áhætta af því að samþykkja
samninginn er of mikil og mun
meiri en af því að segja nei.
Ég segi nei vegna þess að ég
trúi á frelsið. Einstaklingar og
fyrirtæki þurfa frelsi til að vaxa
og dafna og því frelsi á að
fylgja ábyrgð. Það að sam-
þykkja Icesave er yfirlýsing um
að skattgreiðendur eigi að bera
ábyrgð á rekstri einkafyr-
irtækja. Með því að segja já
viðurkennum við að einkafyr-
irtæki geti stofnað
til skuldbindinga á
kostnað ríkisins,
skattgreiðenda.
Slíkt fordæmi hef-
ur í för með sér
skerðingu frelsis
okkar til lengri
tíma vegna þess að
ef skattgreiðendur
eiga að bera
ábyrgð á athöfn-
um/athafnaleysi
einkafyrirtækja,
hljóta skattgreið-
endur að gera þá kröfu að fá að
stjórna því hvaða einkafyr-
irtæki megi starfa, hverjir megi
stjórna þeim og hvað þau megi
gera frá degi til dags. Það mun
leiða til þess að settar verða
miklar hömlur á starfsemi
einkafyrirtækja. Slík framtíð-
arsýn hugnast mér ekki.
Við megum ekki vera hrædd.
Frjáls og fullvalda þjóð á aldrei
að óttast það að leggja sín mál í
hendur dómstóla.
Nei
Eftir Unni Brá
Konráðsdóttur
Unnur Brá
Konráðsdóttir
» Frjáls og fullvalda
þjóð á aldrei
að óttast það að
leggja sín mál
í hendur dómstóla.
Höfundur er þingmaður.
Hvíld Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður Framsóknarflokksins, notaði tækifærið og hvíldi sig þegar hann var
farðaður áður en hann hélt ræðu á flokksþingi framsóknarmanna í gær.
RAX
Íslendingar
hafa löngum
haft gaman af
goðsögnum.
Ekki þó bein-
línis til að trúa
þeim eins og
nýju neti.
Fræg er lýsing
Snorra Sturlu-
sonar af goð-
um heiðins sið-
ar, þar sem saman fer
vingjarnleg afstaða til heiðn-
innar og varfærnislegt skop-
skyn fræðimannsins. Ekki
er vitað til að Snorri hafi fal-
ið Ásaþór eða Óðni vörslu
fjármuna sinna.
Goðsagnir nútímans hafa
höfðað öðru vísi til Íslend-
inga. Hinir nafntoguðu út-
rásarvíkingar nutu tiltrúar
áður en þeir urðu alræmdir.
Svo mikil var tiltrúin að þeir
væru öðrum meiri, að marg-
ir fólu þeim sparnað sinn, að
ekki sé minnst þeirra sem
voru svo gæfulausir að slá
lán til að fela hetjunum að
ávaxta pundið. Urðu af
þessu harmleikir sem ekki
verða ræddir hér að sinni.
Þeir voru margir sem létu
glepjast af ljóma fjármála-
mannanna. Ég þarf ekki að
leita langt. Sjálfur var ég um
tíma farinn að segja við sjálf-
an mig: eitthvað hljóta þeir
að hafa sem aðrir hafa ekki.
Mig minnir endilega að ég
hafi lesið upplýsandi grein
eftir þekkta rannsókn-
arblaðakonu, þar sem fjallað
var um stjórnunarstíl þess-
ara snillinga. Kom fram að
ágæti þeirra fælist einkum í
því að þeir hefðu mikið frum-
kvæði, framkvæmdu án of
mikils undirbúnings og boð-
leiðir þeirra færu ekki eftir
virðingarstigum heldur
lægju þvert á þau. Ég fékk
líka dýpri innsýn inn í
reynsluheim fjármálasnill-
inganna hjá þjóðþekktum
heimspekingi, sem skýrði
fyrir mér tengsl þeirra við
forn spakmæli
og alþýðuvís-
indi. Ljóst er
að margir þeir,
sem dýpkuðu
skilning minn á
ágæti fjár-
málasnilling-
anna á upp-
gangstímum,
urðu síðar vitr-
ari eftir á.
Það var
einkum tvennt,
sem varð til þess að ég fór að
efast um þessar goðsagna-
persónur og gagnsemi
þeirra. Með því að fylgjast
með yfirliti um reikninginn
minn í netbankanum, fór það
ekki fram hjá mér að eitt-
hvað var að gerast, sem mér
sýndist vafasamt. Ég tók því
ævisparnaðinn út úr bank-
anum mínum og fól hann
skákmeistara, sem tókst að
verja hann að mestu leyti,
eða að lágmarka tapið.
Hitt var það að við lestur
skýrslna OECD varð mér
smám saman ljóst hvað fjár-
málasnillingarnir íslensku
höfðu sem aðrir höfðu ekki:
þeir höfðu ótakmarkaðan að-
gang að ódýru erlendu
lánsfé. Hægt er að skýra það
með nokkuð einföldum hætti
hvers vegna þeir nutu þess-
ara fríðinda, en það verður
að bíða betri tíma.
Nú um stundir fer um
landið enn ein goðsagnaper-
sónan. Lee Buchheit heitir
sá. Hann hefur skipt svolítið
um hlutverk, var áður að-
alsamningamaður rík-
isstjórnarinnar, en fer nú
um landið á vegum utanrík-
isráðuneytisins til að mæla
með því að Íslendingar sam-
þykki Icesave III. Buchheit
er lögfræðingur, en leggur
samt áherslu á að hann sé
fyrst og fremst sérfræð-
ingur í samningatækni.
Í Háskólanum á Akureyri
lagði ég nokkrar spurningar
fyrir Lee Buchheit. Ég
spurði hvort hann hefði haft
umboð frá ríkisstjórn Ís-
lands til að ræða lögmæti
krafna Breta og Hollend-
inga. Hann sagðist hafa haft
umboð til þess en árangur
hefði ekki orðið neinn á því
sviði. Nú minnir mig að
Buchheit hafi lýst því yfir
áður í fjölmiðlum að hann
hafi ekki haft þetta umboð,
en vera kann að það sé mis-
minni.
Mér hefur stundum fund-
ist Svavar Gestsson liggja
óbættur hjá garði. Af þeim
sökum og ýmsum öðrum
spurði ég Buchheit að því
hvort sá árangur sem hann
náði í að lækka vaxtakröfuna
hefði ekki fyrst og fremst
verið tengdur því að að-
stæður á lánamarkaði hefðu
verið allt aðrar og betri, en
þegar Svavar Gestsson var
að semja fyrir Íslands hönd.
Buchheit tók heils hugar
undir það.
Bucheit er sérfræðingur í
samningatækni. Hann náði
engum árangri í lögmæt-
iságreiningnum. Hann fékk
lægri vexti, þegar lánamark-
aðirnir leyfðu það. Það ligg-
ur í augum uppi að heiður
mannsins sem sérfræðings í
samningatækni liggur að
veði og verður gengisfelldur,
ef þjóðin hafnar samn-
ingnum. Hann leggur því
áherslu á að við eigum að
segja já.
Vandamál launaðra lobbí-
ista og goðsagnapersóna er
hins vegar trúverðugleikinn.
Eftir Tómas
I. Olrich
» Það liggur í
augum uppi að
heiður mannsins
sem sérfræðings
í samningatækni
liggur að veði og
verður geng-
isfelldur, ef þjóðin
hafnar samn-
ingnum.
Tómas Ingi Olrich
Höfundur er fyrrverandi
þingmaður og ráðherra.
Goðsagnaverur
Í málflutningi
stuðningsmanna
þess að Íslend-
ingar gangist
undir nýjasta Ice-
save-samninginn
birtist hvað eftir
annað það sjón-
armið að með
samþykki sé
óvissu eytt, mál-
inu sama sem lok-
ið og ríkið þurfi sennilega
ekki að greiða Bretum og
Hollendingum mikið, kannski
ekki neitt. Um leið halda þeir
því fram að synjun samnings-
ins í þjóðaratkvæðagreiðslu
leiði til gríðarlegrar óvissu,
sem fylgi því að málið fari fyr-
ir dómstóla, auk þess sem
dómsniðurstaða verði trúlega
miklu óhagstæðari en samn-
ingurinn. Áróðurinn gengur
með öðrum orðum út á að já
sé svo til áhættulaust en nei
feli í sér mikla áhættu.
Þessi uppstilling er í senn
áróðurskennd og óheiðarleg.
Að sönnu ríkir óvissa um af-
leiðingar þess að Íslendingar
hafni Icesave-lögunum. Eng-
inn getur með vissu fullyrt um
viðbrögð Breta og Hollend-
inga, málsmeðferð fyrir stofn-
unum EFTA eða hugsanlegar
niðurstöður íslenskra dóm-
stóla, ef yfirhöfuð verða höfð-
uð einhver dómsmál. Bæði
sérfræðingar og leikmenn
hafa reynt að meta þetta en
komist að afar ólíkum nið-
urstöðum. Ég hef mína ein-
dregnu skoðun í þeim efnum
og hef ekki áhyggjur af þess-
um þætti, en aðrir eru ólíkrar
skoðunar. Hvað sem því líður
er aðeins um spádóma að
ræða.
En hið sama á líka við um
afleiðingar þess að Icesave-
lögin verði staðfest. Áhættu-
þættirnir í því sambandi eru
fjölmargir og geta haft miklar
afleiðingar. Getur þar munað
umtalsverðum
fjárhæðum og
breytingar á
einstökum þátt-
um til hins verra
geta orðið okkur
Íslendingum af-
ar þungbærar.
Í fyrsta lagi
má nefna, að
enn á eftir að
leiða til lykta
margvíslegan
réttarágreining
og ýmis dómsmál, sem geta
haft veruleg áhrif á endanlega
greiðslubyrði Íslendinga.
Þetta er vert að hafa í huga,
því stundum er því haldið
fram að allri áhættu, sem
tengist dómsmálum, verði
eytt með samþykki samnings-
ins.
Í annan stað eru enn fyrir
hendi óvissuþættir, sem varða
endurheimtur á eignum
gamla Landsbankans, bæði
hve mikið fæst upp í kröfur og
hvenær unnt verður að greiða
út úr búinu. Síðarnefnda at-
riðið skiptir miklu máli, því
ljóst er að á meðan ekki er
hægt að greiða upp í kröfur
safnast upp vextir, sem Ís-
lendingum ber að greiða verði
samningurinn staðfestur.
Í þriðja lagi liggur fyrir
veruleg áhætta, sem tengist
þróun gengisins. Hún liggur
aðallega í því að á meðan
greiða þarf Hollendingum í
evrum og Bretum í pundum á
næstu árum er krafa Trygg-
ingarsjóðs innstæðueigenda á
hendur búi gamla Landsbank-
ans fastákveðin miðað við
gengi krónunnar í apríl 2009.
Það er einmitt þessi krafa
Tryggingarsjóðsins, sem á
samkvæmt samningnum að
standa undir megninu af
greiðslunum til Breta og Hol-
lendinga og þar með að draga
úr þeim kostnaði, sem lendir á
ríkissjóði. Frávik í sambandi
við þróun gengisins geta leitt
til þess að endanlegur kostn-
aður íslenskra skattgreiðenda
verði allt frá einhverjum tug-
um milljarða til meira en 200
milljarða króna.
Af þessu má sjá, að það er
fjarri öllum sanni að halda því
fram að óvissu og áhættu
verði eytt með því að sam-
þykkja Icesave-samninginn í
þjóðaratkvæðagreiðslunni.
Verði niðurstaðan já er alveg
ljóst að veigamiklir óvissu-
þættir verða áfram fyrir
hendi. Áhættan verður öll Ís-
landsmegin, því samkvæmt
samningnum munu Bretar og
Hollendingar alltaf fá höf-
uðstól kröfu sinnar greiddan
að fullu með umsömdum vöxt-
um. Dragist greiðslur af hálfu
Íslendinga af einhverjum sök-
um framlengist greiðslutím-
inn og á meðan bætast auðvit-
að við vextir og vaxtavextir.
Ég verð að játa, að það hef-
ur haft veruleg áhrif á afstöðu
mína til samningsins hversu
mjög hallar á okkur Íslend-
inga varðandi þessa áhættu-
þætti. Þegar við bætist, að
forsendur samninganna eru
ekki byggðar á viðurkennd-
um, lögmætum kröfum heldur
á þvingunaraðgerðum, þrýst-
ingi og misjafnlega dulbúnum
hótunum, þá var ekki erfitt
fyrir mig að komast að nið-
urstöðu þegar málið kom til
atkvæða á Alþingi. Sama á
auðvitað við um þjóð-
aratkvæðagreiðsluna á morg-
un.
Eftir Birgi
Ármannsson
» Það er fjarri
öllum sanni að
óvissu og áhættu
verði eytt með því að
samþykkja Icesave-
samninginn
í þjóðaratkvæða-
greiðslunni.
Birgir Ármannsson
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Áhættan af samþykki
Icesave er öll Íslandsmegin