Morgunblaðið - 01.09.2011, Síða 21

Fáein orð um fiska
sem ekki hlýða
kommissörum ESB
Frá því að makr-
íllinn hóf göngu sína í
stórum stíl inn á Ís-
landsmið hafa ráða-
menn ESB hamrað á
því ár eftir ár að Ís-
lendingar eigi ekki og
megi ekki veiða mak-
ríl. Hvers vegna ekki?
Jú, formúlan sem
skriffinnarnir í Brussel
byggja á er einfaldlega
á þann veg að þjóð á ekki rétt til
að veiða fisktegund sem sjómenn
hennar hafa ekki áður veitt. Þá
breytir engu þótt viðkomandi fisk-
ur hópist í þykkum torfum inn í líf-
ríkið við strendur viðkomandi
lands og fylli miðin, jafnvel firði og
flóa og höggvi stórt skarð í fæðu-
öflun hefðbundinna stofna. Sá fisk-
ur er friðhelgur að dómi ESB þeg-
ar skip viðkomandi strandríkis eiga
í hlut.
Eins og margir þekkja eru skrif-
finnar ESB frægir að endemum
fyrir að setja reglur um alla mögu-
lega og ómögulega hluti án þess að
taka nokkurt tillit til mismunandi
aðstæðna í aðildarríkjunum, líkt og
móðir sem ákveður af hag-
kvæmniástæðum að ein stærð af
fötum henti fyrir alla króana.
Ráðamönnum í ESB hefur oft
verið bent á að við hlýnun sjávar
sæki fiskur norðar en áður var og
það eigi einmitt við um ýmsar fisk-
tegundir sem sækja inn á Íslands-
mið en gerðu það ekki áður. Þær
syndi einfaldlega þangað sem best
þeim hentar hverju sinni og láti sig
engu skipta hvað lesa megi í lög-
bókum ESB. Á móti kemur svo
hitt að eitthvað af fiski syndir út
úr lögsögu Íslendinga, einkum
norður í höf eða vestur til Græn-
lands.
Í sumar var oft svo krökkt af
makríl í sjónum undan Sæbraut-
inni í Reykjavík að fólk sem á
horfði úr nálægum háhýsum sá
jafnvel ástæðu til að hringja í
fréttastofu RÚV og segja frá því
hvernig sjórinn bókstaflega kraum-
aði af fiski upp í landsteina. Það lá
sem sagt við að makríllinn gengi á
land. En embættismennirnir í
Brussel berja höfðinu við sína
steina og mega ekki heyra á annað
minnst en að Íslendingar stöðvi all-
ar veiðar á makríl. Lengi vel feng-
ust þeir jafnvel ekki til að ræða
þessi mál við okkur eða bjóða okk-
ur á ríkjaráðstefnur
þar sem makrílveiði í
Norður-Atlantshafi var
til umræðu. Það er víst
reyndar eitthvað að
breytast þessa dagana.
Að sjálfsögðu er hér
um gríðarlega hags-
muni að ræða fyrir
efnahagslíf Íslendinga.
Sjávarútvegsráðherra
leyfði veiðar á 150 þús-
und tonnum af makríl
og nú í sumar hafa
skip af öllum stærðum og gerðum
verið við makrílveiðar allt frá
stórum frystitogurum sem veiða í
troll og niður í litlar trillur sem
veiða á öngul. Um 90% aflans fer
til vinnslu og manneldis en 10% til
bræðslu og útflutningsverðmæti á
vertíðinni er áætlað 25-30 millj-
arðar króna. Í fyrra veiddust 122
þúsund tonn.
Lesendur mega þó ekki halda að
þessi deila okkar við ESB um mak-
rílinn sé einangrað tilvik. Þetta
hefur áður gerst. Það nákvæmlega
sama var upp á teningnum þegar
veiðar hófust á kolmunna hér við
land. Síbreytileiki hafsins virðist
ekki vera til í kokkabókum ESB.
Hvalveiðar á Íslandsmiðum eru
einnig bannorð hjá ESB þótt
hvalastofnar hér við land séu ekki
taldir í útrýmingarhættu.
Deilan um makrílinn myndi að
sjálfsögðu leysast auðveldlega ef
Íslendingar færu að ráðum Öss-
urar og Samfylkingarinnar og
gengju í ESB. Þá yrðu landsmenn
formlega sviptir forræði yfir 200
mílna lögsögu sinni. Fiskimiðin við
landið yrðu hluti af sameiginlegu
Evrópusambandshafi og Íslend-
ingar hefðu ekki lengur sjálf-
stæðan rétt til að gera fiskveiði-
samninga við önnur ríki. Því
verður þó seint trúað að lands-
menn verði sáttir við þá nið-
urstöðu.
Eftir Ragnar
Arnalds
»… fólk úr nálægum
háhýsum sá hvernig
sjórinn bókstaflega
kraumaði af fiski upp í
landsteina. Það lá sem
sagt við að makríllinn
gengi á land …
Ragnar Arnalds
Höfundur er rithöfundur og fyrrv.
ráðherra.
21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. SEPTEMBER 2011
Blámi Útsýnið úr sundlauginni á Hofsósi er stórbrotið og er engu líkara en að hún teygi sig út í sjóinn og sundlaugargestirnir geti fengið sér sprett í Skagafirðinum.
Árni Sæberg
Fullyrðing iðn-
aðarráðherra í hádeg-
isfréttum hinn 30. ágúst
sl. um að landeigendur
„geti ekki gert allt sem
þeir vilja, íslenskt laga-
umhverfi sé nægilega
sterkt“ varð tilefni þess-
ara skrifa. Fréttin var
um hugsanleg kaup Kín-
verja nokkurs á Gríms-
stöðum á Fjöllum, jörð
sem er 0,3% af Íslandi.
Við hjónin ferðumst mikið um
landið og jafnt um vinsæla ferða-
mannastaði sem fáfarna staði. Við
kaupum okkur gistingu á þeim gisti-
húsum sem í boði eru á hverjum stað
og getur það verið allt frá svefn-
pokaplássi og upp í herbergi á góðu
hóteli eftir atvikum. Einnig kaupum
við okkur oft mat á veitingahúsum
og förum í ferðamannaverslanir. Er
þá sérstaklega gaman þegar heima-
maður eða staðkunnugur afgreiðir
og fræðir okkur svolítið um svæðið
um leið á móðurmáli okkar. Á meðan
við væntum þess að fá slíka þjónustu
munum við hvorki sjá okkur knúin
til að fjárfesta í tjaldvagni og prím-
usi né ákveða að best sé að halda sig
heima. En það er spurning hversu
lengi við höldum í þá von.
Það gerist nefnilega æ oftar þegar
við komum inn á veitingahús eða
gistihús að við erum ávörpuð eða
okkur svarað á ensku. Þegar við
svörum á íslensku leiðir það stöku
sinnum til þess að starfsmaðurinn
reynir að gera sig
skiljanlegan á ófull-
kominni íslensku eða
að Íslendingur leysir
hann af hólmi. En þeg-
ar þetta ber ekki ár-
angur finnst okkur
hreinlega að þarna
séum við ekki velkom-
in og snúum þá frá ef
við höfum í önnur hús
að venda. Ósjaldan eru
matseðlar eingöngu
eða aðallega á ensku.
Þegar við bendum á að
þeir ættu að vera á íslensku fáum við
gjarnan svarið: „Það koma nú að-
allega útlendingar hingað.“
Nýlega vorum við stödd í anddyri
gistihúss og bar þá þar að íslensk
hjón á besta aldri. Enginn var við í
afgreiðslunni og spurðu þau okkur
hvort þetta væri gistiheimili. Ég
svaraði því játandi og benti þeim á
að athuga hvort ekki væri síma-
númer í afgreiðslunni til að hringja í.
Hjónin litu í kringum sig en hurfu
fljótt á brott. Þannig var nefnilega í
pottinn búið að í fyrsta lagi var engin
merking á húsinu sem gaf til kynna
að þar væri gisting. Eingöngu blakti
fáni við hún með mynd af tré og húsi
og texta á ensku og sama merki var
á miða í einum glugga. Í öðru lagi
var á afgreiðsluborðinu miði með
símanúmeri og texta þar sem stóð á
ensku að í þetta númer mætti
hringja úr símtæki á ákveðnum stað
í húsinu. Næsta dag hittum við fyrir
stúlku í afgreiðslunni og fundum þá
kurteislega að því við hana að merk-
ingar á íslensku vantaði. Ekki stóð á
svarinu: „Það skilja þetta nú flestir.“
Þegar ég skoða upplýsingar á
ferðamannastöðum á landinu þar
sem gjarnan ægir saman textum
ýmist á ensku eða íslensku, oftar á
ensku, sjaldan á báðum málum og
stundum á einhverjum öðrum mál-
um í bland og ég er drjúga stund að
finna það sem ég leita að, þá verður
mér oft hugsað til skýrlegra merk-
inga suður í Leifsstöð. Síðast þegar
ég vissi var þar hvert einasta skilti
með íslenskum texta og enskum með
smærra letri fyrir neðan. Svona á
þetta að vera, bæði Íslendingar og
útlendingar finna það sem þeir leita
að undir eins, og þeir síðarnefndu
læra nokkur orð í íslensku á fyrsta
degi.
En ferðaþjónustuaðilar vítt og
breitt um landið virðast hafa tekið
sér það leyfi að skilgreina ákveðna
og sífellt fleiri staði á Íslandi sem
„aðallega fyrir útlendinga“ og þar
gera þeir einmitt það sem þeim sýn-
ist; hafa viðmótið þannig að íslensk-
um ferðamönnum finnst þeir óvel-
komnir og erlendum ferðamönnum
finnst þeir helst vera staddir úti á
Englandi eða í Ameríku. Svo virðist
sem íslensk lög tryggi engan veginn
sjálfsagðan rétt íslenskra ferða-
manna í eigin landi.
Þetta er staðan núna. Hvernig
skyldi viðmótið verða á Gríms-
stöðum á Fjöllum?
» Ferðaþjónustuað-
ilar virðast hafa
tekið sér það leyfi að
skilgreina ákveðna
staði á Íslandi sem
„aðallega fyrir út-
lendinga“.
Helga Þórhallsdóttir
Höfundur er verkfræðingur.
„Nægilega sterkt
lagaumhverfi“?
Eftir Helgu
Þórhallsdóttur
Þegar ég var að alast
upp sá ég að hún amma
mín tók ávallt vel á móti
gestum. Veitti kaffi og
kleinur, lummur eða
pönnukökur og oft voru
bakaðar flatkökur.
Þetta þótti eðlilegur sið-
ur hvert svo sem erindið
var hjá gestinum.
Stundum komu menn
einungis til að spjalla, í
önnur skipti áttu þeir erindi. Alltaf
voru veitingarnar rausnarlegar.
Gestakoma var fagnaðarefni.
Ekki er ástæða til annars en að
taka vel á móti ljóðskáldinu og at-
hafnamanninum Huang Nobu og
hlýða á fyrirætlanir
hans sem geta greini-
lega skapað atvinnu
fyrir fjölda fólks og
stuðlað að mikilvægri
efnahagslegri upp-
byggingu á Norðaust-
urlandi. Fyrir okkur
sem störfum að
umhverfistengdri
ferðamennsku í þess-
um landshluta er mað-
urinn himnasending.
Kínverskir fjárfestar
eru ekkert öðruvísi en
íslenskir athafnamenn eða aðrir slík-
ir. Þeir vilja taka höndum saman við
heimamenn, byggja upp, láta gott af
sér leiða og njóta ávaxtanna með
samstarfsfólki sínu í tímanna rás.
Hvers vegna taka sumir ráða-
menn svona illa á móti þeim sem
koma með góðum ásetningi, sýna
þeim jafnvel hornin og gera þeim
upp annarlegar hvatir? Hafa menn
gleymt gömlum, góðum gildum eins
og kurteisi og gestrisni? Ég legg til
að þeir taki upp tólgarpottinn, steiki
kleinur og bjóði upp á gott kaffi.
Kaffi og kleinur – gleymd gildi?
Eftir Orra
Vigfússon
Orri Vigfússon
»Ekki er ástæða til
annars en að taka
vel á móti ljóðskáldinu
og athafnamanninum
Huang Nobu og hlýða á
fyrirætlanir hans …
Höfundur er formaður NASF, Vernd-
arsjóðs villtra laxastofna.