Morgunblaðið - 09.09.2011, Page 21

21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 9. SEPTEMBER 2011
Órói Mælst hefur aukin smáskjálftavirkni í Mýrdalsjökli og vísbendingar eru um útþenslu á eldstöðinni. Gos er samt ekki hafið þótt á myndinni megi sjá nýlega ösku og skýið líkist öskustólpa.
RAX
Athyglisverð
var grein Leifs
Sveinssonar í
Morgunblaðinu
31. ágúst. Þar
bendir hann á
hættuna af að
selja Kínverja
Grímsstaði á
Fjöllum. Máli
sínu til stuðnings
minnist hann á
orð Einars Þveræings, sem
ekki vildi láta Noregskonung fá
Grímsey. Þessi tímabæra
ábending til stjórnvalda leiðir
huga minn að svipuðum málum,
sem upp hafa komið síðar.
Mætti fyrst minnast á hvern-
ig danskur kóngur lagði undir
sig kirkjujarðir okkar við siða-
skipti og hvernig erlendir að-
ilar sölsuðu undir sig öll bestu
útgerðarplássin á landinu, eða
alla helstu verslunarstaði. Þetta
var þegar við höfðum gengið í
þeirra tíma Evrópusamband.
Ég ætla samt einkum að minn-
ast á eitt atriði, sem kemur
mér nokkuð við. Er það áform
Títan-félagsins um virkjun
Þjórsár. Faðir minn, Friðrik
Jónsson, og Sturla bróðir hans,
sem kallaðir voru Sturlubræð-
ur, stofnuðu fyrir 1930 Fossa-
félagið Títan með skáldinu Ein-
ari Benediktssyni. Ætluðu þeir
að virkja Þjórsá við Búrfell,
framleiða þar áburð, sem síðan
átti að flytja með járnbraut yfir
til Skerjafjarðar. Þar átti að
gera bryggju og flytja þaðan
áburðinn út til sölu erlendis.
Öll þessi áætlun hafði verið
skipulögð. Búið var að gera
teikningar að virkjunarhúsi og
timbur hafði verið keypt til
bryggjubyggingar. Þá höfðu
jarðir í Skerjafirði verið keypt-
ar fyrir tilvonandi hafn-
araðstöðu. Þetta var einstakt
frumkvæði í virkjun fallvatna á
Íslandi. Hlutafé í Títan-félagið
hafði verið fengið erlendis,
einkum í Noregi og
Englandi, en Títan
var samt íslenskt
fyrirtæki og stjórn-
að af Íslendingum.
Allt var nú til reiðu
til þessarar stór-
merku fram-
kvæmdar. Aðeins
þurfti að fá leyfi
þingsins til þessara
ráðagerða. Það
dróst á langinn og
Alþingi gaf aldrei leyfið. Al-
þingismenn þeirra tíma ótt-
uðust eignarhald erlendra á
orkuauðæfum landsins og á
dýrmætum jörðum við Reykja-
vík. Varð því ekkert úr fram-
kvæmdum. Og töpuðu hluthafar
miklu af fé sínu. Þarna dróst
virkjun Þjórsár um marga tugi
ára.
Ég spyr og verð að álíta að
þetta hafi samt verið rétt álykt-
un Alþingis, að láta ekki er-
lenda aðila eiga stóran hlut í
orkuframleiðslu þjóðarinnar.
Þetta átti að vera varanlegt
fordæmi. Nú hefur Magma
Energy hins vegar verið hleypt
inn í landið og tókst að snúa á
kerfið. Og nú á að leyfa sölu á
stórum hluta Norð-Austurlands
og vatnarétti þess. Nú þarf Al-
þingi þjóðarinnar að minnast
fyrri gerða sinna og afstýra
þessum válegu atburðum.
Leyfa ekki sölu á Grímsstöðum
til kínversks auðjöfurs, sem
væri upphaf stórrar innrásar
Kínverja í eignir okkar, er væri
ofraun fyrir litla þjóð, sem býr
í kostamiklu landi fullu af auð-
æfum, sem stórþjóð myndi
girnast.
Eftir Sturlu
Friðriksson
» Alþingi á að taka
ákvörðun um að
selja ekki Kínverja
Grímsstaði.
Sturla Friðriksson
Höfundur er erfðafræðingur og
umhverfissinni.
Ekki selja Kín-
verja Grímsstaði
Fyrirsögnin hér að ofan
er sótt í niðurlag kvæðisins
Hallormsstaðarskógur eft-
ir Halldór Kiljan Laxness
(1926):
Pósturinn gisti að Gríms-
stöðum á Fjöllum,
gaman er þar um sum-
arkvöldin laung.
Ég var á ferð um þennan
háfjallageim með konu
minni í vikunni leið í blíðskaparveðri.
Eftir að hafa þegið gott kaffi á stétt-
inni í Grímstungu ókum við að Víðir-
hóli og skoðuðum kirkjuna þar með
altaristöflu frá 17. öld. Í fréttatíma
Ríkisútvarpsins heyrðum við endur-
óminn af sölu Grímsstaðatorfunnar til
þess ofurríka Kínverja Huang Nubo,
sem hvert mannsbarn á Íslandi nú
kannast við eftir að forseti íslenska
lýðveldisins hefur tekið á honum
ábyrgð. Okkur varð hugsað til ís-
lenskra gulldrengja frá tímum ból-
unnar miklu. You ain’t seen nothin’
yet!
Snýst ekki um Huang Nubo
Huang Nubo er trúlega mætur mað-
ur ef marka má umsagnir kunningja
hans íslenskra, ljóðelskur ávöxtur kín-
verska draumsins í nýkapítalísku Ríki
miðjunnar, kominn í álnir eftir að hafa
sannað sig hjá Flokknum. Hann kann
augljóslega að koma fyrir sig orði og
slá á strengi sem vænlegir séu til að
opna fyrir honum íslensk víðerni þar
sem reisa mætti „resort“ handa lönd-
um hans með fullar hendur fjár. Dæm-
ið um kotungssoninn sem erfir kóngs-
ríkið hefur löngum freistað Íslendinga
og endurómar nú í tali æðstu manna
hérlendra sem sjá milljarðana vaxa
upp úr hrjóstrum Hólsfjalla. Forsætis-
ráðherra Íslands reið á vaðið og sá
strax hagvöxt í hillingum og fulltrúi ut-
anríkisráðherra, sendiherra vor í Pek-
ing, sagði Ísland standa galopið,
veskú. Í öllu óðagotinu gleymdist að
taka Ögmund innanríkisráðherra tali
en honum ber að veita viðtöku óskum
frá fólki utan EES-svæðis um fjárfest-
ingar hérlendis. Ögmundur sagði
óbeint við Kínverjann líkt og Arneus
að íslenskt lagaumhverfi væri traust
og menn þyrftu engar áhyggjur að
hafa af jarðakaupum útlendinga. Þetta
hafa síðan minni spámenn innan þings
og utan étið eftir án rökstuðnings.
Hvað sagði Jóhanna 1998?
Á Alþingi ríkti 1998 mikill ágrein-
ingur um lagafrumvarp hægristjórn-
arinnar um eignarhald og nýtingu á
auðlindum í jörðu. Minnihluti iðn-
aðarnefndar skilaði séráliti um málið
(þingskjal 1284 á 122. löggjafarþingi),
en hann mynduðu fulltrúar þingflokks
jafnaðarmanna og Alþýðubandalags.
Undir nefndarálitið rituðu Jóhanna
Sigurðardóttir, Svavar Gestsson og
Gísli S. Einarsson sem var fram-
sögumaður.
Þar segir í upphafi:
„Í frumvarpi ríkisstjórnarinnar um
eignarhald á auðlindum í jörðu eru
þrjú meginatriði sem ágreiningur er
um við stjórnarandstöðuna. Í fyrsta
lagi er það ákvæði frumvarpsins – sem
er aðalatriði þess – að allar auðlindir í
og á jörðu í löndum í einkaeign séu
eign landeigenda. Þessi ákvæði stríða í
grundvallaratriðum gegn frumvörpum
þeim sem fyrir liggja í þinginu um
sama efni frá stjórnarandstöðunni, þ.e.
frumvarp Sighvats Björgvinssonar
o.fl. og frumvarp Hjörleifs Guttorms-
sonar o.fl., en í frumvarpi þessu er lagt
til að djúphiti í jörðu, kol, olía, gas,
málmar og fleiri jarðefni séu þjóð-
areign.“
Ákvæði laga nr. 57/1998 hafa í meg-
inatriðum staðið óbreytt síðan. Eitt-
hvað hefur hins vegar snúist við í kolli
forsætisráðherrans frá því fyrir 12 ár-
um og er nærtækt að álykta að kín-
verska gullið og hagvaxtarvon valdi
sinnaskiptunum.
„Auðlegð varhugaverð“
Heimkominn af Fjöllum varð mér
hugsað til Lao-Tse, sem lætur svo um-
mælt í Bókinni um veginn (3. útg.
2002, s. 18): „Eigi menn fullan sal gulls
og gimsteina, fá menn ekki gætt
þeirra. Auðlegð og vegsemd vekja
metnað sem leiðir til slysa.“ – Það eru
fleiri en Huang Nubo sem ættu að
hugleiða þetta forna kínverska spak-
mæli.
við Jón Hreggviðsson í
Íslandsklukkunni: Þitt
mál kemur þér sjálfum
lítið við. Það er miklu
stærra mál. Ráð-
herrann hefur síðan
réttilega bent á að
jarðakaup útlendinga
hérlendis snúast ekki
síst um aðgang að nátt-
úruauðlindum sem
vaxandi skilningur er á
að eigi að vera í þjóð-
areign.
Óviðunandi lagaumhverfi
Á sama tíma og flestum ber saman
um að tryggja beri í stjórnarskrá sam-
eign þjóðarinnar á náttúruauðlindum
blasir við að íslensk löggjöf er ósam-
stæð og meingölluð hvað þetta varðar.
EES-samningurinn var sam-
þykktur af naumum meirihluta þing-
manna 1993 eftir harðar deilur, sem
m.a. snerust um stöðu hans gagnvart
stjórnarskrá og óhindruð kaup á jarð-
eignum innan EES-svæðisins. Meðal
þeirra sem mæltu sterk aðvörunarorð
var Steingrímur Hermannsson, þáver-
andi formaður Framsóknarflokksins.
Alþýðuflokkurinn hafði hins vegar sitt
fram enda leit forysta hans frá upphafi
á EES-saminginn sem stökkpall inn í
Evrópusambandið. Sterk einkaeign-
arviðhorf lágu síðan að baki setningu
laga nr. 57/1998 um rannsóknir og nýt-
ingu á auðlindum í jörðu, að ekki sé
talað um vatnalögin nr. 20/2006. Sam-
kvæmt fyrrnefndu löggjöfinni fylgir
eignarlandi „eignarréttur að auðlind-
um í jörðu“ og samkvæmt síðari lög-
unum fylgir fasteign „eignarréttur að
því vatni sem á henni eða undir henni
er eða um hana rennur“. Fyrstu við-
brögð okkar seinheppna forsætisráð-
herra við gylliboðum Nubos voru þau,
Eftir Hjörleif
Guttormsson
»Dæmið um kotungs-
soninn sem erfir
kóngsríkið hefur
löngum freistað Íslend-
inga sem sjá nú millj-
arðana vaxa upp úr
hrjóstrum Hólsfjalla.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Pósturinn gisti að
Grímsstöðum á Fjöllum …