Teningur - 01.05.1988, Síða 48

og sumt.
Einhvern tíma léstu þau oró falla aö
þér fyndist þú ekki vera austur-
ríkismaöur.
Ég er fæddur í Kernt (á landamærum
Austurríkis og Júgóslavíu), móðir mín
var slafnesk-austurrísk, viö skulum
ekki horfa fram hjá því. í Austurríki er
slafneskur minnihluti sem telur um
það bil hundraö þúsund manns, fjórði
hver íbúi í Kernt. En þar sem þeir
hljóta annaðhvort að vera hæverskir
eða gungur, þá þora þeir ekki að
gangast við uppruna sínum, nema
þetta 10 til 20 þúsund manns. í
Austurríki liggja slafar undir ámæli um
að vera lubbamenni og asnar. Faðir
minn, aftur á móti, var þýskur
hermaður og af því leiöir að mér hefur
ekki enn þá tekist að koma mér upp
þjóöerni. En það er ekkert alvarlegt.
Ég kann því bara vel. Mér þykir vænt
um Austurríki, ég er reiðubúinn að
verja það gegn hverjum sem er,
vandinn er bara að ég veit ekki
hvernig ég á að bera mig að (hlátur):
hvaö á ég að verja? Jú trén, fólkið,
barnið mitt, nokkur gamalmenni, og
síðast en ekki síst landslagið,
skógana, vötnin.
í Frakklandi tíökast aö setja alla þýsku-
mælandi rithöfunda undir einn hatt.
Þú ert austurrískur og skrifar á þýsku.
Hver er afstaöa þín til Þýskalands og
þýskra rithöfunda?
Aftur get ég ekki annað en verið
stuttoróur: ég er austurrískur höfund-
ur mæltur á þýsku, það er allt og sumt,
við það er engu að bæta.
Áöan vékstu aö slafneskum uppruna
þínum. Og í Barnasögu greiniröu frá
því aö í París hafirþú sett dótturþína í
skóla aö eigin vali. Þú segir þaö ekki
berum oröum, en þaö ræöst af
samhenginu aö skólinn var
gyöingaskóli. Þú segir orörétt: „Þaö
var eina raunverulega þjóöin sem
hinn fulloröni heföi viljaö heyra til."
Hvernig stendur á því?
Á skrifandi stundu fannst mér þetta,
þar eð um ofsótta þjóð var aö ræða.
Ég held að þjóðerni liggi sjaldnast í
augum uppi. Þjóð er ekki fólk sem
öskrar, sem rottar sig saman. Þjóð er
fólk sem á undir högg að sækja, fólk
sem lætur lífið, en líka fólk sem
dansar, já og - syngur... ekkert mikiö,
bara lítið. Fólk sem rís upp, það er
þjóö. í Barnasögutala ég um gyðinga.
í dag væru þaö kannski palestínu-
menn. Gyöingar hafa sett ofan,
Ísraelsríki er orðið eins og hvert annað
ríki, einkum eftir fjöldamorðin í Sabra
og Chatila. Eins og málið horfir við
mér núna, þá finnst mér að mér beri
að leita þjóðar minnar þar sem ég er
fæddur.
Áöur en viö skiljumst viö Barnasögu,
þá segiröu á einum staö: „Hann
formælirþessum liöleskjum sem þurfa
sögunnar meö til aö bakka sig upp;
hann formælir líka sögunni sem slíkri
og segir skiliö vió hana fyrir sitt leyti. “
Já, þetta er sprottiö af undarlegu
atviki. Einn af hinni svokölluðu útvöldu
þjóð fær þá grillu aö hann eigi að kála
barninu sem er afkomandi morðingja-
þjóðarinnar - það er nafngiftin sem
þjóöverjum er gefin, og kannski ekki
aö ástæðulausu. En að vilja myröa
barn til að endurheimta sex milljónir
fórnarlamba, það hleypti illu blóði í
mig gagnvart þessum einstaklingum
sem þurfa sögunnar með til að átta sig
í smáu og stóru og sem er ómögulegt
að losa sig undan sögunni til að lifa og
skynja upp á eigin spýtur. Flvað
sjálfan mig varðar þá finn ég mig
frjálsastan þegar ég er án föðurlands
og án sögu. Að geta ekki fundiö
sjálfan sig nema í gegn um söguna er
veikleikamerki. En það er ekki til neins
að láta móðan mása um þetta. Þetta
er of stórt svið til aö koma orðum að
því. Best að leyfa því að liggja í salti
um hríð... Þetta var viðfangsefni mitt
þegar ég var að skrifa Barnasögu.
Núer ég í öðru. En ég mun aldrei
sættast við það sem geröist fyrir
fjörutíu árum.
En þaö sem gerist núna, hefur áhuga
á því? Lestu blööin?
Nei, ekki á sumrin (hlátur).
Hvernig feróu þá aö því aö fylgjast
meö?
Ég píni mig til að lesa blööin (þögn).
Skiptir þetta annars nokkru máli...
Finnst ykkur þetta skipta máli? (...)
Hvernig vildi til aö þú fórst aö skrifa fyrir
leikhús? Þaö er fremur sjaldgæft aö
skáldsagnahöfundar fáist til þess...
Konan mín, konan sem ég bjó með
þegar ég var lögfræðistúdent í Graz,
var aðalleikkona borgarleikhússins.
Hún lék mikið og ég fór oft í leikhús.
Og það gekk svo fram af mér að ég
hóf að skrifa leikrit.
Og hvaó fór svona fyrir brjóstiö á þér?
Frásagnarhátturinn, látalætin, mis-
notkun á leikrými, röddum, hreyfing-
um, látbragöi, búningum. Þegar ég
skrifa fyrir leiksvið þá hef ég alltaf
þetta í huga: rými, mannverur,
leikara. Leikarar eru í miklu uppáhaldi
hjá mér, mér verður oft hugsaö til
þeirra, þeir eru þjóö. Ég spyr sjálfan
mig: hvað vilja þeir leika? Hvaö
stendur þeim næst hjarta? Leikarar
eru iðulega hörkugreindir, ofurnæmir
en jafnframt barnslegir. Þegar ég
skrifa leikrit þá er ég ekki með hugann
við leikstjórann. Ég hugsa um
leikarana og sjálfan mig sem
áhorfanda. Ég virði fyrir mér þetta
tóma rými sem stendur mér til boða.
Það heillar mig. Mig langar til að gæða
það nýju lífi, endurheimta væri
kannski nær sanni. En ég leitast ekki
við að skrifa tilraunaleikrit, það freistar
mín alls ekki. Mig dreymir um að
endurheimta upprunaleikann. Stund-
um er það hægt.
Þaö sem slær mann í leikritinu Um
þorpin er þessi tilfinning aö persón-
urnar tali loks mál sem tilheyri þeim,
mál sem leysirþær úr læöingi...
Venjulega hef ég ekkert mál tiltækt
yfir höfuð. Ég bíð, það er allt og sumt.
Ég hef fyrir reglu að bíða, það verður v
að læra að bíöa, það er kjarni málsins.
Þegar maður skrifar þá verður maður
æ bráðlátari. Allavega í mínu tilfelli.
Og ef mér tekst ekki að öðlast
þolinmæöi, þá er ég glataöur, þaö er
alveg bókað. Ef ég fer of hratt, þá
skrifa ég setningu sem er ekki frá
innstu hjartans rótum og þessi
setning mun koma mér í koll síöar og ,
hindra mig í framhaldinu. Ég veit ekki
46