Teningur - 01.05.1988, Síða 49

hvaöa aðferð þeir notuðu við leikritun
á liðnum öldum. Nú á dögum finnst
mér það anskotanum erfiðara. Það
vantar málið. Á 20.öld hefurtíðkast að
skrifa eins og vandamálið væri ekki til.
Claudel gerði nokkur falleg stykki af
því hann var haldinn þessum tál-
sýnum um málið. Við sem núna erum
að skrifa eigum í mesta basli með að
endurheimta þessa nauðsynlegu
blekkingu um samræmi og heild... Að
skrifa leikrit útheimtir þessa tálsýn og
þar stendur hnífurinn í kúnni. Brecht
komst klakklaust frá þessu af því þá
var ekkert tiltökumál að skrifa fyrir
leikhús. En það er ekki lengur sjálf-
sagður hlutur að skrifa eða filma.
Hvernig á að segja frá? Godard er sá
eini sem reynir að brjóta til mergjar
vanda formsins. En aðferð hans er
orðin ögn vélræn. Spurningar hans
eiga til að vera óeinlægar. Hjá honum
er örvæntingin líka orðin eins og
utangarna. Og þetta er sama sagan
alls staðar. Það slær mig iðulega að
bækur nú á tímum eru ekki eins marg-
ræðar og hjá Musil t.a.m. Mér finnst
að í Manni án einkenna hafi Musil
freistað að gera betur en Flaubert eða
Balzac. Bókin er bastaröur, en engu
að síður merkileg. í Ódysseifi hugðist
James Joyce skáka Flaubert, en að
fninu viti leiddi það ekki til neins. Ég
held að á okkar tímum felist formið ef
t'l vill í myndum, hljóði, setningum
sem leiti ekki samræmis sín á milli.
Kannski aö dagblað, ef það er vel og
samviskusamlega af hendi leyst, sé
form nútímans. Samt hefur sá sem
'es þaö ekki á tilfinningunni að skapa
ne[tt. Blaðiö gerir ekki annað en gefa
skýrslu. Gagnvart listinni og tíðar-
andanum þyrfti að temja sér
hæversku sem geröi manni fært að
finna til gleði við að upplifa sköpun,
Þótt í litlu væri. Samt er ég ekki viss.
Bag hvern tek ég nótur eins og boxari,
e'ns og sá sem hleypur um og reynir
aö handsama loft, atómfangari. Að því
’pknu skortir á að ég finni til þreytu, og
óg þrái að vera þreytturað verki loknu.
Baö er um það sem málið snýst: vera
Þreyttur, vondaufur og taka aftur gleði
sína. Dag hvern. Og þessu næ ég
aðeins með því að glíma við að skrifa
leikrit eða sögu.
KAFLI ÚR BARNASÖGU
Með tilkomu barnsins var eins og
samningaviðræður færu í gang þar
sem stóð upp á manninn að taka
skjóta ákvörðun. Að venju tók það
hann langan tíma að komast að niður-
stöðu, en þegar loksins að því dró,
veturinn næsta á eftir, varð allt Ijóst að
bragði: þau myndu halda öll þrjú til
framandi lands; raunar er það fyrst
með þessari ákvörðun aö maðurinn
upplifir sig, konuna og barnið sem
fjölskyldu (fram að því hafði hún alltaf
verið af „hinu illa“).
Sigrihrósandi marsdagur þegar gljáir
á hvítan gierjunginn í tómu eldhúsi í
borginni langþráðu, en út um glugg-
ann breiða sig hin rómuðu húsþök svo
langt sem augað eygir. Það glampar á
málmtyppin í alveg nýrri gerð af
slökkvurum, og rafmagnstækin að
heiman snúrra óvirk af of veikum
straumi. Þetta voru ekki bara venjuleg
bústaðaskipti heldur eins og endan-
legir búferlaflutningar á fyrirheitna
staðinn, líka fyrir barnið. Við borðið
framan við svalardyrnar kvöldar og
morgnar eins og aldrei fyrr, og þau
sitja ögn slegin en samt harðákveðin:
þetta eru fyrstu sameiginlegu
máltíðimarog saman hafa þau byrjað
nýtt líf.
Að öðru leyti reyndist borgin gagnólík
þeirri stórborg sem þau höfðu kynnst
á stuttum heimsóknum áður fyrr. í
stað þess aö breiða úr sér með
aragrúa af kvikmyndahúsum, kaffi-
húsum og búluvörðum eins og vænst
hafði veriö, skrapp hún saman í lítið
hverfi af apótekum, kjörbúðum og
þvottasjálfsölum - ennþá smærri í
sniðum en þau voru vön. í stað hinna
víðfeðmu opnu torga stórborganna
voru komin lítil hverfistorg, skyggð af
laufkrónum trjánna og umlykjandi
húsgöflum, sem endurómuðu skellina
í þungu járnhliðinu í hvert skipti og
hann fór út með barnið á hand-
leggnum. Þegar fram líða stundir
stendur eftir afmarkað svæði með
sendnu yfirborði alsettu hundaskít.
Einu ákvörðunarstaöirnir í einhverjum
fjarska eru stóru skógarparkarnir,
austur og vestur af borginni, sem
útheimta langar setur í neðanjarðar-
lestinni; og svo torgiö þar sem auk
bekkjanna gat að líta sölubúðir og
hringekjur. Torg þetta er að finna
lengst inni í næsta hverfi, handan við
hringbrautina, og ferðin fram og til
baka tekur heilan eftirmiðdag, fót-
gangandi í gegnum urmul af smá-
strætum þar sem leikast á kyrrð og
hávaði, rökkur og grámi, skúrir og
uppstyttur (hafið er ekki víðs fjarri). Á
leiðinni er farið yfir brú, og niðri á botni
hyldýpisins liggja hundruð teina frá
stórri nærliggjandi járnbrautarstöð.
Það er blástursamt í gjánni og boga-
dreginn sjóndeildarhringur á milli
tveggja þverhníptra húsgafla sem
enduróma af hvæsi og skellum lest-
anna á hraðferð til Atlantshafsins. Á
daglegri göngu um þessar slóðir,
hætti barnið að vera byrði, og rann
saman við líkama burðarmannsins en
Square des Batignolles varð á
þessum eftirmiðdögum það örnefni,
sem í huga hins fullorðna mundi um
aldur og æfi tengjast barninu.
Kvöld eitt um vor kemur hann auga á
það að leik, hjá sandkassa, í hópi jafn-
aldra sem líkt og það eru ekki ennþá
farin að ganga. Frá laufþakinu yfir
bömunum stafar rökkurbirtu; hlýtt og
tært loft og skinið lýsir upp einstök
andlit og hendur. Hann lýtur yfir rauð-
klæddu veruna. Hún ber kennsl á
hann, og án þess beint að brosa,
byrjar hún öll að Ijóma. Ekki svo að
skilja að henni leiðist með hinum, en
hún tilheyrir honum og hefur vonast
eftir honum lengi. Nú opinberast
hinum fullorðna aftur og með ennþá
gagngerari hætti en við fæöinguna, al-
viturt, uppljómaö auglit á bak við
bamsdrættina, og úr stilltum, aldurs-
lausum augum meðtekur hann í einni
svipan og að eilífu augnaráö vináttu;
nóg til að snúa sér undan og beygja
af.
47