Teningur - 01.05.1988, Page 57

og allt annað sem menn kunna hver í
sínu lagi, og að sú grein sé ekki til
sem hann kunni ekki betri skil á en
nokkur annar, þá verður að svara
manninum því til að hann sé ein-
feldningur og svo virðist sem hann
hafi látið blekkjast af einhverjum
sjónhverfingamanni og eftirhermu,
sem honum sýnist vera alvitur vegna
þess að hann er sjálfur ófær um
greina á milli þekkingar, vanþekkingar
og hermilistar.“
„Þetta er hverju orði sannara," sagði
hann.
„Þvínæst ber okkur að líta á harm-
leikjaskáldin og leiðtoga þeirra
Hómer, enda má heyra á sumum að
þessir menn kunni skil á öllum listum
og öllu sem viðvíkur dygöum og
löstum í mannheimi og hinu guðlega
líka. Því nauðsynlegt er að hið góða
skáld sem ætlar að yrkja vel um
yrkisefni sín yrki af þekkingu eða sé
ella ófært um að yrkja um þau. Því
ber okkur að athuga hvort þeir sem
halda þessu fram hafi hitt eftir-
- hermurnar og látiö blekkjast, ekki
tekið eftir því þegar þeir litu [599 A]
verk þeirra að þau eru þremur þrepum
frá veruleikanum og aö hægöarleikur
er að búa þau til fyrir þann sem þekkir
ekki sannleikann: þau búa nefnilega
til skuggamyndir, ekki verurnar
sjálfar. Eða er eitthvað til í þessu hjá
þeim og hafa góöu skáldin í raun og
veru vit á því sem almenningi finnst
þau orða svo vel?“
„Úr því verðum við svo sannarlega að
fá skorið," sagði hann.
„Heldurðu nú, að maöur sem gæti búiö
til hvort tveggja, það sem líkt er eftir
og skugga þess, myndi leyfa sér að
gefa sig að skuggasköpuninni í fyllstu
alvöru og setja hana á oddinn í lífi
sínu eins og hún væri það besta sem
hann ætti til?“
„Nei, ég held ekki.“
„Heldur, býst ég við, ef hann kynni að
sönnu skil á því sem hann er að líkja
eftir gæfi hann sig miklu fremur að
verkunum en að eftirlíkingunum, og
* reyndi að skilja eftir sig mörg og fögur
verk til minningar um sig og að vera
Platón
borinn lofi fremur en að bera lof.“
„Ég býst við því,“ sagði hann, „því hér
er ólíkum heiðri og blessun saman að
jafna."
„Við skulum nú ekkert vera að krefjast
þess af Hómer eða hinum skáldunum
að þau standi fyrir máli sínu um allt
sem þau segja. Þannig gætum við
spurt hvort eitthvert þeirra hafi verið
læknir fremur en bara einhver maður
sem hermir eftir máli lækna, eða
hverja eitthvert skáld að fornu eða
nýju sé talið hafa læknað eins og
Asklepíos, eða hvaða kunnáttu-
mönnum í læknislist það hafi skilað
svo sem hann skilaði sonum sínum;
né spyrjum við heldur um aörar listir
oglátumþásleppameðþetta. Enum
mikilvægustu og göfugustu efnin sem
Hómer reynir aö fjalla um - styrjaldir,
herstjórn, ríkisbúskap og menntun -
er ugglaust sanngjarnt að spyrja hann
sem svo: Hómer minn kær, sértu nú
ekki þremur þrepum frá sannleikan-
um hvaö dygðinni viðvíkur, skugga-
smiður sem við höfum kallaö eftir-
hermu, heldur annar í röð og fær um
að bera kennsl á það athæfi sem gerir
mennina betri eða verri bæöi í einkalífi
og opinberu, segðu okkur þá hvaða
borgríki fékk stjórnarbót fyrir þinn at-
beina, eins og Lakedaímon fékk fyrir
atbeina Lýkourgosar og mörg önnur
ríki stór og smá fengu fyrir atbeina
margra annarra. Hvaða ríki tilnefnir
þig sem sinn góöa löggjafa og vel-
gjöröamann? Ítalía og Sikiley nefna til
Karondas, og við Sólon. En hver
nefnir þig? Geturöu bent á nokkurn?"
„Ég held ekki,“ svaraði Glákon. „Fylgj-
endur Hómers geta jafnvel ekki um
neitt.“
„En er minnst á nokkra styrjöld frá tíð
Hómers [600 A] sem var vel rekin af
honum sjálfum eða með hans
ráðurn?"
„Enga.“
„En er getið þvílíkra verka sem hæfa
vitrum manni, margra uppfinninga og
tækja í þágu listanna eða einhverra
annarra afreka eins og getið er um í
sambandi við Þales frá Míletosi og
Anakarsios frá Skýþíu?,,
„Nei, þaðfinnst alls ekkert af því tagi.“
„En hafi Hómer nú ekkert gert í þágu
almennings, fer þá einhverjum sögum
af því að hann hafi á eigin vegum
annast menntun vissra manna í
lifanda lífi, sem elskuöu hann vegna
samneytis síns við hann og gáfu síðari
kynslóðum eitthvert Hómerskt líferni
eins og Pýþagóras, sem var bæði
mjög elskaður sjálfur af þessum
ástæöum og átti lærisveina sem
ennþá kenna við nafn Pýþagórasar
líferni sem veldur því að þeir sýnast
bera af öðrum mönnum?“
„Nei, sem fyrr fer engum sögum af
þvílíku," sagði hann. „Kannski kæmi í
Ijós, Sókrates, að menntun hans
Kreófýlosar, hafi verið enn spaugilegri
en nafniö sem hann ber, ef satt er
sem sagt er um Hómer. Því hann er
sagður hafa verið mjög vanræktur í
lifanda lífi af þessum manni."
„Svo er raunar sagt,“ sagði ég. „En
heldurðu, Glákon, ef Hómer hefði í
raun verið fær um að mennta fólk og
gera þaö betra, enda verið maður til
að fást við þessi ef ni af þekkingu í stað
þess að herma eftir þeim, hefði hann
þá ekki eignast marga fylgismenn
sem virtu hann og elskuöu? Hann
Prótagóras frá Abdeiru og Pródikos
55