Birtingur - 01.01.1958, Blaðsíða 43

skorðum. Enn lakara er að höfundurinn
virðist ekki hafa tímt að hafna neinu efni
sem Einar varðar og fellir löng plögg, grein-
ar og bænarskrár, inn í aðaltextann. Slík
gögn eiga þar ekki heima í heilu lagi heldur
í viðauka.
Þrátt fyrir þessa annmarka er ljóst af því
bindi sem út er komið, að Arnór hefur unnið
þarft verk með því að rita sögu Einars í
Nesi. Hann hefur seilzt svo víða til fanga
að bókin gefur yfirgripsmikla mynd af and-
legu lífi og atvinnulífi norðaustanlands um
miðja nítjándu öld. Bóndinn, sem tók það
upp hjá sjálfum sér að setja fastan vinnu-
tíma við sveitastörfin og gjalda vinnufólki
sínu eftirvinnukaup ef meira var unnið,
vegna þess að hann vildi ekki „halda neina
helvítis þræla“, og tók ofsótta, kaþólska
klerka á heimili sitt og hélt uppi vörnum
fyrir þá gegn voldugum, ofstækisfullum
lúterstrúarmönnum, átti fyllilega skilið að
saga hans væri rituð.
Jessen vélskólastjóri er einn þeirra dönsku
ágætismanna, sem lögðu íslendingum lið við
að skapa skilyrði fyrir nútímaþjóðfélag í
landi sínu. Kunnátta og samvizkusemi Jess-
ens voru ómetanlegar við að koma upp því
liði tæknimenntaðra manna, sem verið hefur
í fararbroddi í sókn íslendinga til bættra
lífskjax-a og aukins valds yfir náttúrunni til
láðs og lagar. Guðmundur Hagalín hefur
sagt sögu hans, fjöi-lega og víða skemmti-
lega eins og honum er lagið, en oft hanga
ski'ítlur og eftirminnilegar dæmisögur ekki
saman á öðru en veikum bláþráðum. Mál-
færið er sumstaðar tilgerðarlegt, talað er t.
d. um „hina gnæfu jökla“, en annarsstaðar
óvandað: „... jukust kynni hans af mikil-
vægum mönnum á vettvangi íslenzkra at-
vinnumála og tækniþróunar". Þetta er líkara
glefsu úr morgunfi'éttum útvarpsins en
setningu úr penna þaulvans rithöfundar.
Gestur Magnússon cand mag. hefur búið
til prentunar minningar afa síns, sem ólzt
upp í mikilli fátækt en varð stórbóndi á
Staðarfelli áður en sviplegur mannskaði
varð til þess að hann afréð að bregða búi
og reisa látnurn ástvinum minnisvarða með
því að gefa jörðina til skólahalds. Eins og
oft vill verða í endui'minningum aldraði’a
manna, verður frásögnin af æskuárunum
mun samfelldari og blæbrigðaríkari en eftir
að kemur fram á fullorðinsárin. Þá virðast
umsvifin slæva athyglisgáfuna og íhyglina.
Magnús á Staðarfelli lýsir á látlausu og
vönduðu máli uppvexti sínum, skólagöngu í
Ólafsdal og viðburðaríkum búskaparárum.
Hann var einn af frumhei'jum samvinnu-
hreyfingarinnar í Dalasýslu, sýndi í verki
haginn af jai'ðabótum, þegar litið var á þær
sem fánýtt nýjabrum, og beitti sér fyrir
stofnun kvennaskóla við Breiðafjörð. Margt
af því sem Magnús segir fi'á tilheyi'ir nú
algerlega liðinni tíð, en annað hefði getað
gerzt í gær, svo sem tilraunin sem gerð var
til að nota vald yfir lánsfjárstofnunum til að
beita hann skoðanakúgun í kosningunum
1903.
Greinargóður inngangur Bjaima Bene-
diktssonar að ritum Ólafíu Jóhannsdóttur
hrekkur ekki til að ráða gáturnar í sálarlífi
þessarar sérstæðu konu, enda mun það ekki
hafa vei’ið ætlun höfundar. Þar er ýmsar
athyglisverðar upplýsingar að finna, svo
sem að faðir hennar hafi verið fyi’ii'mynd
37 Birtingur