Húsfreyjan - 01.04.1968, Blaðsíða 11

íslenzkir þjóöbúningar 4
PrjónahKJfur
og
peysuföt
Svo sem sagt var í niðurlagi þáttar um ís-
lenzka kvenbúninga í síð'asta töhiblaði,
fór notkun faldbúningsins minnkandi eftir
því sem leið á fyrri hluta 19. aldar. I hans
stað kom upp svonefndur peysubúningur,
í fyrstu aðeins til liversdagsnotkunar, en
síðan einnig til sjaldhafnar.
Fyrsti vísirinn að þessum búningi, sem
einnig var nefndur liúfubúningur, mun
hafa komið fram undir lok 18. aldar, er
konur fóru að taka upp Iiúfur sem liöfuð-
föt í stað faldanna. Er sagt, að þær hafi
lagað Iiúfurnar eftir prjónahúfum karl-
manna, aðallega eftir liúfum skólapilta í
Skálliolts- og Hólaskóla, en liúfur piltanna
voru bláar með bláum eða grænum silki-
skúf og hvítum vírborða um.
Framan af munú liúfur kvenna hafa
verið bláar, en seinna var farið að liafa
þær svartar, og liefur sá litur lialdizt æ
síðan. Skúfarnir voru rauðir, grænir eða
bláir — eða, sem algengast varð, svartir.
Ekki áttu allar konur búfur með silkiskúf-
um; þær efnaminni gerðu sér skúfa úr
togþræði. Þá voru einnig í fyrstu notaðir
svonefndir lmappaskúfar, litlir skúfar
gerðir úr niðurkliþptum klæðisræmum eða
„samtíningssilkikniplum perlusettum á
1. mynd. Stúlkur meS skotthúfur.
Hluti af myndabla'öi frá s. hl. 18.
aldar (Þjms. 6853). Ljósm.: Gísli
Gestsson.
mjóum tvinnafæti“, eins og segir í Brands-
staðaannál um aldamótin 1800.
Á myndablöðum, sem varðveitzt liafa í
Þjóðminjasafni og talið er, að séu úr
þýddu ferðasöguliandriti frá seinni liluta
18. aldar, sést fólk klætt ýmist erlendum
búningum eða hálfgerðum ævintýrabún-
ingum, en sums staðar bregður fyrir ung-
um stúlkum, er bera dökkbláar skotthúfur
með rauðum skúfum. Eru þetta efalítið
skottliúfur íslenzkra kvenna, sem þarna
eru dregnar á blað í fyrsta skipti, svo vitað
sé (1. mynd).
Peysuna er einnig talið, að konur liafi
tekið upp eftir karlmönnum. Nokkrar lík-
ur eru til, eftir varðveittum myndum að
dæma, að það kunni jafnvel að liafa gerzt
fyrir aldamótin 1700, en ekki er getið
um kvenpeysu í rituðum heimihlum, að
því er vitað er, fyrr en á seinni liluta 18.
aldar. Til er fyrirsögn um prjón á kven-
húsfreyjan
7