Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Qupperneq 10

8
Asta Svavarsdóttir
um afbrigðum þeirra) saman sem linhljóð (1932:8) sem að vísu segir
okkur ekkert um gildi umrædds þáttar en bendir til þess að hann álíti
þau svo náskyld að þau myndi saman hljóðflokk sambærilegan við
t. d. nefhljóð eða lokhljóð. Kristján Árnason segir aftur á móti um
innbyrðis vensl hljómenda (1980b:43):
Anyhow, there is a significant difference in the mode of articula-
tion of /r/ and the other ‘sonorants’ /1, m, n/ which might be
sufficient to justify a split; /r/ is more continuant or fricative-like
than the lateral and the nasals.
Þarna er stungið upp á því að skyldleiki j\j og /r/ sé e. t. v. ekki eins
náinn og oftast er gert ráð fyrir og j\j sé að einhverju leyti tengdara
nefhljóðum en /r/. Kristján virðist hugsa sér að það sé þátturinn
[samfellt] sem skeri úr um vensl hljóðanna.
En getur það verið að /\/ sé ekki samfellt í íslensku? Ekki miðað
við venjulega skilgreiningu þáttarins eins og hún var sett fram hér
á undan. Chomsky & Halle (1968) fjalla hins vegar sérstaklega um
j\j í sambandi við skilgreiningu sína og benda á að hljóðkerfisleg hegð-
un þess í sumum málum sé þannig að e. t. v. væri eðlilegra að telja
það [-samfellt] og þyrfti þá að breyta skilgreiningu þáttarins í samræmi
við það (1968:318):
If, on the other hand, the defining characteristic of stops is taken
to be blockage of air flow past the primary stricture, then [1] must
be included among the stops. The phonological behavior of [1]
in some languages supports somewhat the latter interpretation.
Hér á eftir verða leidd rök að því að síðari skilgreiningin, sem leyfir
greiningu j\j sem [-samfellt], eigi betur við í íslensku. Með slíkri grein-
ingu er hægt að lýsa ýmsum hljóðkerfisferlum með eðlilegri og einfald-
ari reglum en ella og hljóðfræðilega virðist ekkert því til fyrirstöðu
að telja /l/ ekki samfellt að því gefnu að miðað sé við lokun um miðbik
munns frekar en í munnholi.2 í fyrsta kafla er litið á þáttagreiningu
hljómenda og áhrif mismunandi gildis þáttarins [samfellt] fyrir j\j á
samband þess við aðra hljómendur. í öðrum kafla er fjallað um hljóð-
skipun. Þriðji kafli er aðalkafli greinarinnar og þeirra lengstur. Þar
eru ýmis hljóðkerfisferli skoðuð með tilliti til hegðunar hljómendanna
2 Eiríkur Rögnvaldsson (1984:46) miðar við „miðlínu munns“ í nýrri kennslubók
og greinir /l/ sem [-samfellt], m. a. með tilvísun til eldri gerðar þessarar greinar.