Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Side 17

Samfellt eða ekki samfellt? 15
(5) Ef saman fara tvö samhljóð og hið fyrra er [-hljóm.,
-sp.raddgl.]4 en hið síðara [+hljóm.] er gildi þáttarins
[samfellt] hið sama í báðum nema því aðeins að fyrra hljóðið
sé blaðmyndað, þá er það alltaf [+samfellt] (sbr. tuðra, eðli,
hjaðna, faðma).
Þannig virðist dreifingin ósköp eðlileg. Sé /l/ hins vegar [+samfellt]
verður í fljótu bragði ekki séð að hún eigi sér einfalda eða eðlilega
skýringu. Þessir klasar virðast því styðja fyrri þáttagreininguna að
tvennu leyti, líkt og bakstöðuklasarnir sem fjallað var um áður; með
henni mætti skýra það að /l/ skipar sér með /n/ andstætt /r/ og jafnframt
samband /1 n/ við lokhljóð en /r/ við önghljóð.
Klasar hljómenda sem fyrra hljóðs og lokhljóða/önghljóða sem
seinna hljóðs færa okkur ekki jafngóð rök fyrir greiningu /\/ sem
[-samfellt] en þeir mæla heldur ekki á móti henni:
(6) rg *ry •g *1Y ng *ny
*rd rð ld *lð nd *nð
*rb rv *lb lv mb *mv
í slíkum klösum myndar /1/ e. k. millistig milli nefhljóða sem alltaf
,,taka með sér“ lokhljóð og sveifluhljóðsins sem oftar „tekur með
sér“ önghljóð. í sjálfu sér kemur það ágætlega heim og saman við
það sem þáttagreiningin [-samfellt] á /[/ spáir (sbr. 1. kafla) en hins
vegar er erfiðara að koma auga á hvort og þá hvernig skýra megi
dreifingu lokhljóða /önghljóða í (6) á grundvelli þess þáttar.
Hér á undan hafa verið rakin nokkur hljóðskipunarleg atriði sem
varða vensl hljómenda í íslensku. Sumt styður það að íslenskt /\/ sé
[-samfellt] fremur en [+samfellt] og ekkert hefur komið fram sem
augljóslega mælir gegn þeirri greiningu. Nú má eflaust deila um það
hversu veigamikil þau rök eru sem byggjast á hljóðskipun og ein sér
mættu þau sín e. t. v. lítils en þau hljóta þó að vega eitthvað séu
þau lögð sem lóð á vogarskálina ásamt rökum sem sótt eru annað,
einkum þeim sem byggja á ýmsum hljóðkerfislegum víxlum og fjallað
skal um í næsta kafla.
4 Þátturinn [sperrt raddglufa] lýsir ásamt fleirum hlutverki raddbandanna við hljóð-
myndun og er m. a. hafður til þess að greina /p t k/ frá /b d g/. Til frekari glöggvunar
á þessum þætti og öðrum vísast til Eiríks Rögnvaldssonar (1984).