Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Side 39

Um fállnotkun með ópersónulegum sögnum 37
ins. Auk þess nær úrvinnsla okkar til fleiri þátta en Ásta hafði tök á
að kanna í fyrri rannsókn. Hér verður einnig gerð grein fyrir þýðingu
námsárangurs og kynferðis. Verða prófaðar tilgáturnar fjórar sem áður
voru nefndar. Athyglinni er beint að fallnotkun með fáeinum ópersónu-
legum sögnum, sem dæmigerðar eru fyrir þágufallssýki. Öðrum dæmum
um „ranga“ fallnotkun hefur Ásta gert skil (1982).
2. Greining
2.0
Rannsóknarniðurstöður eru kynntar þannig að fjallað er um hverja
tilgátu út af fyrir sig. Þess vegna er þessum kafla skipt niður í fjóra
undirkafla. Ein tilgáta er rædd í hverjum kafla útfrá þeim niðurstöðum
sem bera vitni um réttmæti hennar. Einn mælikvarði á fallnotkun er
notaður í öllum tilfellum, notkun þágufalls með sögnunum
(2) langa, vanta, gruna, hlakka og kvíða.
Raunar er eðlismunur á sögnunum langa, vanta og gruna annars vegar
og hlakka og kvíða hins vegar þar sem hinar fyrrnefndu eru ópersónu-
legar og ættu að taka með sér þolfall en hinar síðarnefndu persónulegar
og ættu því að réttu lagi að hafa venjulegt nefnifallsfrumlag. Það er þó
rík tilhneiging til að hafa þágufall með öllum þessum sögnum (sjá Ásta
Svavarsdóttir 1982).
Rétt er að geta þess að upphaflega könnuðum við öll afbrigði fall-
notkunar sem stangast á við það sem talið er kórrétt, þ. e. ekki aðeins
svonefnda þágufallssýki, og sömuleiðis athuguðum við bæði félags-
stöðu föður og móður. Auk þess könnuðum við áhrif stéttarstöðu og
menntunar foreldra sitt í hvoru lagi. (Sem mælikvarða á stéttarstöðu
notuðum við þrenns konar starfsgreinaflokkun, m. a. flokkun Sigurjóns
Björnssonar og Wolfgangs Edelstein (1977).) Niðurstöður voru í
meginatriðum þær sömu og lýst er hér á eftir. Til að einfalda framsetn-
ingu tölulegra gagna sem varða samband félagsstöðu og fallnotkunar
höfum við hins vegar valið að gera aðeins grein fyrir sambandi þágu-
fallssýki með áðurnefndum sögnum og félagsstöðu. Af sömu ástæðu er
aðeins notaður einn mælikvarði á félagsstöðu nemenda, sem tekur til
starfsstéttar föður og menntunar beggja foreldra (sjá Viðauka 3).
2.1 Félagsstaða
Til þess að skoða samband félagsstöðu og fallnotkunar höfum við