Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Page 61

Af lýsingarorðsviðurlögum 59
við, en síðan yfirleitt færð út úr honum; sé þessum möguleika hafnað,
kosti það ýmsar flækjur og hæpnar lausnir.
í fjórða kafla er fyrst bent á ýmis önnur hlutverk sem sérstæð lýsing-
arorð geta gegnt. Tekin eru dæmi af frumlægum og andlægum sagnfyll-
ingum, og borin saman við viðurlög; þar kemur fram að þótt þar séu
oft líkindi á yfirborðinu, eru bæði merkingarleg og formgerðarleg
tengsl sagnfyllinga og viðurlaga við aðra liði setningar gerólík.
Fimmti kafli er svo lokaorð, þar sem niðurstöður eru dregnar
saman.
2. Tengsl viðurlags og nafnorðs
2.1 Staða viðurlags
Við skulum í upphafi líta á nokkur fleiri dæmi um lýsingarorðsviður-
lög með ýmsum setningarliðum (flest tekin frá Birni Guðfinnssyni
1943 og Skúla Benediktssyni 1981):
(12) Hörður barðist ótrauður
(13) Hann kom ungur til ísafjarðar
(14) Eg mætti Sveini drukknum
(15) Eg þekkti hann ungan
(16) Jón kom að honum dauðum
(17) Hann bað fyrir Sveini sjúkum
í fyrstu tveimur dæmunum á viðurlagið við frumlag setningarinnar;
í næstu tveimur á það við andlag; og í þeim síðustu við nafnorð í
forsetningarlið. í seinni tilvikunum standa því viðurlagið og nafnorðið
sem það á við hlið við hlið, en þegar viðurlag á við frumlag stendur
það oftast aftan við sögn, þótt frumlagið sé á sínum vanastað framan
sagnar.
Einkunnir standa jafnan á undan orðinu sem þær eiga við, en viður-
lög standa „nær alltaf" á eftir aðalorðinu (Skúli Benediktsson
1981:56).2 Frá þessu eru þó undantekningar; Kristján Árnason
(1980:44) gefur dæmi um lýsingarorðsviðurlag sem stendur á undan
no. í frumlagslið, þegar hann ber saman einkunn og viðurlag:
2 Jón Friðjónsson (1982:206) segir að vísu að viðurlag vísi ekki til eftirfylgjandi liða;
en það kemur ekki í veg fyrir að viðurlag standi á undan nafnorðinu (eða fornafninu)
sem það á við, ef það er innan sama nafnliðar.