Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Qupperneq 64

62 Eiríkur Rögnvaldsson
Hitt er svo annað mál, að vissulega er nokkur blæbrigðamunur á
setningunum. En hann felst í túlkun, en ekki í sannleiksgildi. Færsla
lýsingarorðsins út úr nafnliðnum veldur því að okkur finnst einhvers
konar tímamerking koma inn í setninguna; en þegar betur er að gáð
er hana svosem að finna í báðum setningunum. Það er sem sé alveg
jafn ljóst af (20)a að það var þegar strákurinn kom heim sem hann
var blindfullur, en setningin segir ekkert um ástand hans á öðrum
tímum. Það er hins vegar algengt að ákveðnar færslur setningarliða
valdi því að menn lesi ákveðnar aukamerkingar (konnótasjónir) út
úr setningu; færsla andlags fremst í setningu (kjarnafærsla) er t. d.
oft talin verða til þess að andlagið sé skilið sem andstæða við eitthvað
annað (sjá t. d. Höskuldur Þráinsson 1979:64-66). En vegna þess að
þetta hefur ekki áhrif á sannleiksgildi setninganna, kemur það ekki
í veg fyrir að báðar gerðirnar séu leiddar af sameiginlegri djúpgerð
(sjá t. d. Partee 1971).
2.3 Viðurlög með fornöfnum og sérnöfnum
Annað atriði sem virst gæti vandamál fyrir tilgátuna í (19) er að
það er ekki alltaf sem viðurlögin geta komið fram innan viðkomandi
nafnliðar, á undan aðalorði hans; aðeins þegar það er venjulegt
nafnorð, en t. d. ekki þegar það er persónufornafn eða sérnafn. Hins
vegar er allt í lagi að hafa viðurlag með þessum síðarnefndu orðum
ef það stendur ekki innan viðkomandi liðar, heldur einhvers staðar
annars staðar í setningunni, eins og hér sést:
(24) a Glaðbeittur fjármálaráðherrann samdi við Dagsbrún
b Fjármálaráðherrann samdi glaðbeittur við Dagsbrún
c Glaðbeittur samdi fjármálaráðherrann við Dagsbrún
(25) a *Glaðbeittur Albert samdi við Dagsbrún
b Albert samdi glaðbeittur við Dagsbrún
c Glaðbeittur samdi Albert við Dagsbrún
(26) a *Glaðbeittur hann samdi við Dagsbrún
b Hann samdi glaðbeittur við Dagsbrún
c Glaðbeittur samdi hann við Dagsbrún
Ef öll viðurlög eru talin upprunnin innan nafnliðarins sem þau eiga
við, verður sein sagt að gera ráð fyrir skyldubundinni færslu viðurlags-