Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Page 84

82
Friðrik Magnússon
e. t. v. fleira. Segja má að nafnorð séu nokkurs konar höfuðorð nafn-
liðarins en önnur orð raði sér í kringum þau í þeim tilgangi að kveða
nánar á um nafnorðin. Að vísu er elcki alltaf nauðsynlegt að í nafnliðn-
um sé nafnorð. Stundum koma persónufornöfn í þeirra stað (sbr. línu 3
í reglu (1) hér á eftir) en stundum virðist nafnorðið vanta í nafnliðinn
eins og vikið verður að í 5.2.
Helstu tilraun til að gera grein fyrir íslenskum nafnliðum með lið-
gerðarreglu er að finna í kennslukveri Höskuldar Þráinssonar (1983:
68) og lítur sú regla þannig út (með viðbót af bls. 86):2
(1)
' N1 ((st) Nl)*
(ófn) (áfn) (to) (Ll)* no
pfn
L(N1)S
)
Svigarnir tákna að valfrjálst er að hafa með það sem innan þeirra er og
stjarna við sviga táknar að endurtaka má það sem innan svigans er eins
oft og hæfir. Vinstri lykkjusvigarnir (j) tákna að aðeins má velja eitt
af því sem innan þeirra er en hægri lykkjusviginn ( j) táknar að það sem
á eftir honum fer getur aðeins staðið með annarri og þriðju línu regl-
unnar en hvorki þeirri fyrstu né fjórðu.
í kandídatsritgerð sinni gengur Eiríkur Rögnvaldsson (1982:49) út
frá áþekkri reglu enda „að mestu leyti komin frá Höskuldi Þráinssyni“
(ibid., bls. 213) og verður getið um helstu frávik reglu Eiríks frá (1)
jafnóðum og að þeim kemur.
Rétt er að taka það fram að hvorugri ofangreindra reglna er ætlað að
gera tæmandi grein fyrir innri gerð nafnliða í íslensku og tekur Eiríkur
(1982:48) reyndar fram að án efa sé „um mjög einfaldaða mynd að
ræða“. Hér á eftir verður ekki heldur gerð nein tæmandi grein fyrir
nafnliðum í íslensku en leitast verður við að auka við ofangreindar
reglur og breyta þeim nokkuð ef þess þykir þörf, þ. e. að fylla dálítið
upp í þá „einfölduðu mynd“ sem reglurnar sýna.
3. Nafnorð og undanfarandi ákvæðisorð
3.1 Ákvœðisorðarunan
Hér verður fyrst vikið að höfuðorði nafnliðarins, nafnorðinu, en
síðan tekið til við ákvæðisorðarunu þá sem samkvæmt (1) getur staðið
2 Þessi regla er endurskoðuð útgáfa af nafnliðarreglunni úr 1. útgáfu kennslu-
kvers Höskuldar (1982:50).