Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Page 92

90
Friðrik Magnússon
legar ástæður fyrir því að töluorðin kæmu helst á undan „venjulegum“
lýsingarorðsliðum, þ. e. lýsingarorðum og þeirra ákvæðum.
Annað atriði sem gerir það að verkum að flóknara er að greina á milli
töluorða og lýsingarorða er hliðskipunin. Nú er ekki nauðsynlegt að
hafa aðaltengingu á milli hliðskipaðra orða (liða) og hvernig er þá hægt
að sjá muninn á tveir og svörtu í þessum nafnliðum?:
(30) a Þessir tveir stóru ljótu kettir
b Þessir svörtu stóru ljótu kettir
Að vísu er hægt að benda á að lýsingarorðin beygjast þarna veikt en
töluorðið sterkt en tveir hefur enga veika beygingu og er þess vegna
öðruvísi en svörtu sem getur bæði beygst sterkt og veikt. En þarna virð-
ist einmitt hliðskipunin sjálf geta skorið úr um það hvað sé töluorð og
hvað lýsingarorð. Lítum á nokkur dæmi:
(31) a *Tvær og skemmtilegar bækur
b *Þrjár og fáar bækur
c *Þrjú þúsund og margar bækur
d Margar og skemmtilegar bækur
e Fáar en vandaðar bækur
í (31)a-c sést að ekki er hægt að hliðskipa tölu- og lýsingarorði en í d
og e sést að það er auðvelt ef um tvö lýsingarorð er að ræða og sama
gildir um tvö töluorð (eða fleiri) eins og sást í (27). Það virðist sem
sagt aðeins hægt að hliðskipa sams konar orðum eða liðum.7
3.5 Ábendingarfornöfn: (áfn)
Samkvæmt reglu (1) eru ábendingarfornöfn staðsett á milli óákveð-
inna fornafna og töluorða og virðist það eiga vel við þessi:
(32) a Allar þessar þrjár sætu stelpur
b *Þessar allar þrjár sætu stelpur
c *Allar þrjár þessar sætu stelpur
d *Allar þrjár sætu þessar stelpur
Hin ábendingarfornöfnin tvö eiga eitthvað erfiðara með að standa á
milli óákveðinna fornafna og töluorða en virðast samt eiga heima á
þessum stað:
7 Að vísu er þetta ekki algilt. f einstaka tilvikum er hægt að hliðskipa töluorð-
um og lýsingarorðum sem tákna fjölda: tveir eða fleiri stafir.