Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1984, Side 93

91
Um innri gerð nafnliða í íslensku
(33) a Allir þeir fimm leiðinlegu kennarar (sem ...)
b *Þeir allir fimm leiðinlegu kennarar
c *Allir fimm þeir leiðinlegu kennarar
d *Allir fimm leiðinlegu þeir kennarar
e Þeir kennarar (sem ...)
Samkvæmt þessu virðast nokkuð náin tengsl vera á milli sá og tilvísun-
arsetninga því að (33)a og e geta varla gengið án þeirra. Lítum nú á
hinn:
(34) a ?Allir hinir fjórir bílarnir
b *Allir fjórir hinir bílarnir
c *Hinir allir fjórir bílarnir
d Allir hinir bflarnir fjórir
e Hinn hluti arfsins
Athyglisvert er að hinn á erfitt með að standa næst á undan töluorði.
Það virðist hins vegar ekki vera ábendingarfornafninu að kenna. Hinn
tekur með sér nafnorð með viðskeyttum greini nema þegar eignarfalls-
einkunn stendur á eftir nafnorðinu, sbr. (34)e, og er hægt að greina það
frá lausa greininum á þessu atriði því að laus greinir tekur aldrei með
sér viðskeyttan: hitt góða barnið — *hið góða barnið. Ef töluorð
stendur með nafnorði með viðskeyttum greini þá getur það helst ekki
staðið fyrir framan heldur færist aftur fyrir: *Þrír strákarnir — Strák-
arnir þrír. Þetta gerist hvort sem hinn stendur fyrir framan töluorðið
eða ekki þannig að nafnliðurinn í (34)a er ekki nógu góður vegna tölu-
orðsins, eins og sést þegar búið er að færa það aftur fyrir í (34)d, en
ekki vegna þess að hinn er ekki á réttum stað. Ábendingarfornöfnin
virðast því nokkuð vel sett á sínum stað í reglu (1).
3.6 Óákveðin fornöfn: (ófn)
Óákveðin fornöfn hafa oft verið talin býsna fjölskrúðugur orðflokkur
eins og upphafsorð kaflans um þessi orð hjá Birni Guðfinnssyni (1958:
55) bera með sér: „Óákveðin fornöfn líkjast mjög ýmsum öðrum orðum
(lýsingarorðum og töluorðum).“ Athugum fyrst hvað þau eiga sam-
eiginlegt með lýsingarorðum:
(35) a *Þrír neinir/einhverjir/ýmsir/sumir/allir menn
b Þrír aðrir menn — tvær allt aðrar konur