Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1986, Blaðsíða 139

Færeyska sérhljóðakerfið 137
e. t. v. [ðu] eða [au]. Þá má benda á að Jakobsen (1891:443) og
Rischel (1967/68:112, nmgr. 34) virðast ekki alveg vissir um hljóð-
gildi fyrri hluta þessa tvíhljóðs. Hvað varðar [oa] skal vísað til þess
sem segir í 1.3.1. Pví má bæta við að óvíst er að rétt sé að leggja
mikið upp úr því að síðari hlutinn sé ókringdur. Meginmunurinn á
hlutum tvíhljóðanna [ea] og [oa] getur falist í því að síðari hlutinn
er opnari (og um leið miðmæltari) en sá fyrri. Og þáttatöflurnar
leiða í ljós að kringing er umfröm á uppmæltu hljóðunum. Sterk-
lega kemur einnig til greina að líta á [eu] sem afbrigði að [œu] enda
fást engar heimildir um dreifingu þessara afbrigða. Þau virðast
koma fyrir hvort innan um annað og því mætti láta nægja að segja
að fyrri hluti [œu] gæti orðið svo gott sem ókringdur í framburði.
Sé þetta gert má segja að yfirleitt hafi hlutar þeirra tvíhljóða sem
einhljóðast fleiri þætti sameiginlega en hinna sem ekki haga sér
svo, sbr. töflurnar.
2.1.2 Reglur
Rétt er að taka það fram strax að reglur sem settar eru fram á
formlegan hátt með aðgreinandi þáttum geta auðvitað aldrei lýst
hljóðfræðilegum smáatriðum nákvæmlega. Að auki þarf yfirborðs-
reglur sem eru viðurkenndar í generatífri hljóðkerfisfræði og gera
nánari grein fyrir framburði hljóða. Reglan sem einhljóðar /uu/
skilur eftir hljóð sem er [+ nálægt, -uppmælt, + kringt] sem eru
sömu þættir og [y] hefur. Hljóðin [a] og [æ:] hafa bæði þættina
[+ fjarlægt, -uppmælt, -kringt]. Yfirborðsreglur gerðu grein fyrir
því að [y] er e. t. v. frammæltara en fyrri hluti tvíhljóðsins [uu] og
að [æ:] er frammæltara en [a] o. s. frv.
2.1.2.1 Lengd
Einfaldast er að gera ráð fyrir því að öll sérhljóð séu löng í bak-
lægri gerð. Þau hafa þá sömu þáttamerkingar og sjö fyrstu hljóðin
1 töflu (11) og tvíhljóðin í töflu (12). Lengdin verður hér ekki
merkt þegar vísað er til fónemanna. Löngu hljóðin koma fyrir í
fjölbreytilegra umhverfi en þau stuttu sem aðeins koma fyrir á und-
an löngu samhljóði eða samhljóðasambandi (að undanskildum pr,
Pl o. s. frv., sbr. 1.1)." Því verður aðeins þörf fyrir eina reglu sem
styttir hljóðin.
Eiríkur Rögnvaldsson (1984:90) gerir ráð fyrir þessu í íslensku.