Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1986, Blaðsíða 152

150 Magnús Snædal
eru misgamlar (sbr. það sem segir í 1.3.2.1 um framburð þessara
hljóða í Suðurey).
Annað mál eru svo þau fyrirbæri sem Werner (1975) fjallar um.
Eins og hann bendir á hafa breytingar sem hljóðvörpin ollu stund-
um verið hlutleystar vegna síðari breytinga. T. d. er enginn munur
á stofnsérhljóði orðsins bóndi í et. og ft. á þeim svæðum þar sem
stutt ó hefur breyst í [œ], [bœndi] — [bœndur] bóndur. Á samt að
gera ráð fyrir /ó ~ 0/'6 (og þá e. t. v. vegna þess að í Sandey t. d.
heitir þetta [bandi] - [bœndur] og í Suðurey [bondi] — [bYndur])?
Er þá baklægt hl í [naht] nátt vegna þess að það er [neatur] nœtur
í ft.? Þarna hafa hljóðbreytingar breytt hljóðskiptum sem áður
voru með öðrum hætti. Afleiðingin er sú að ekki eru lengur sömu
skipti í bóndi - bóndur, nátt — nœtur eins og í bók [bauk] — bókur
[b0:kur], rás [raas] — rœsur [reasur]. Og er ekki heldur hæpið að
álykta að þetta sé samt eins í baklægri gerð? En ég fæ ekki skiiið
Werner (1975:786-788) öðruvísi en hann telji svo vera þótt hann
hafni þeim reglum sem breyta þáttum /ó/-s þannig að úr verði /0/ en
telji hitt sennilegra að þessu verði betur lýst með því að setja í stað
þáttaknippis sem lýsir t. d. /ó/ annað sem lýsir t. d. /0/ óháð því
hversu marga þætti þessi hljóð eiga sameiginlega.
Því má skjóta inn að hinar „glossematísku“ greiningar Bjerrum
(1949, 1964) eru mjög hlutfirrtar og morfófónemískar og að því
leyti ekki ólíkar hinum generatífu. Bjerrum (1964:42) getur þess þó
að ekki sé hægt að skera úr því hvaða sérhljóðsfónem sé á ferðinni
í [fœlk] fólk og [osd] ást því þar sé ekki við nein víxl að styðjast.
Ekkert er vikið að þessum vanda í generatífu greiningunum.
E. t. v. á að hafa /ou/ í fólk vegna þess að það heitir [folk] í Suður-
ey? En ekki er þetta svona einfalt. Lítum á dæmi:
(29) Þórshöfn: [asdur] ostur - [œsdur] óstur
Suðurey: [asdur] - - [osdur] —
Er þá [œ] = /ou/ í óstur í Þórshöfn vegna þess að þar er [o] í Suður-
ey en [d] = /ou/ í óstur í Suðurey vegna [œ]-sins í Þórshöfn? Ander-
son (1981:534) gerir einmitt ráð fyrir möguleikum af þessu tagi þótt
ekki sé ljóst hvort hann telur það almenna reglu. Ég fæ þó ekki
16 í kerfi Werners (1975:778) stendur hl fyrir á, /a/ fyrir alæ, en önnur tákn
sem hér koma við sögu eru í samræmi við stafsetninguna.