Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1986, Blaðsíða 150

148 Magnús Snædal
hljóðmyndinni að baklægu myndinni með svipuðum aðferðum og
þeir notuðu til að búa til baklægu myndina í bernsku. Þetta krefðist
að mínu mati óhóflegrar úrvinnslu bæði í hlustun og tali. Síðari
kosturinn er sá að menn noti baklægar gerðir og reglur þegar þeir
tala en búi einnig yfir hæfileika til að skilja hljóðmyndirnar eins og
þær koma fyrir. Petta þýðir eiginlega að eftir að menn hafa komið
sér upp baklægum gerðum skeri þeir á tengslin milli þeirra og
hljóðmyndanna þegar þeir eru í hlutverki hlustandans (sjá annars
Linell 1979:39-46).
Eins og Sampson (1980:204) bendir á er sú hugmynd generatífrar
hljóðkerfisfræði, að gera ráð fyrir einni baklægri mynd rótar flestra
orða, hagkvæm að því leyti að hún nýtir vel geymslurýmið. Á hinn
bóginn þurfi mikla úrvinnslu, oft eftir flóknum reglum. Hann teiur
hinn möguleikann jafnsennilegan, að við geymum í huganum
mismunandi framburð rótanna, eða jafnvel heilla orða ósundur-
greindra í stofnhluta. í þessu felist að vísu léleg nýting á geymslu-
rými en á móti komi lítil úrvinnsla. Og því skyldi minnið/heilinn
ekki velja hagkvæmni af síðari tegundinni? Með því móti er
a. m. k. mögulegt að nota sömu baklægu gerðirnar bæði í hlutverki
talandans og hlustandans (sjá einnig Sampson 1970:619-623 og
Linell 1979:240-241).
2.2.3 Saga — samtíð
Þeir O’Neil (1963, 1964b:371), McCawley (1968) og Anderson
(1972) eru mjög sælir yfir því að reglur þeirra endurspegli hluta úr
sögu færeyskunnar. Letta er þó sjaldnast tilfellið. Lað eru baklægu
myndirnar sem líkjast fornum orðmyndum en reglurnar sjaldnast
gömlum hljóðbreytingum. T. d. gerir O’Neil (1964b:368) ráð fyrir
því að /ö/ verði með einni reglu að [ö] en annarri að [au]. Þetta er
ekki í samræmi við sögulega regluröð (sbr. Werner 1965:80-82 og
Rischel 1967/68:94-95). Eá nær mín greining þessu betur því hún
gerir ráð fyrir því að /ou/ styttist og einhljóðist.15
Það hefur einnig komið fram að Anderson (1972) telur skerping-
una virka reglu. Regluna setur hann þó ekki fram nákvæmlega en
ráða má af dæmunum að útleiðslan sé á þessa leið: /skó+ur/ —»
15 Þó er óþarfi að raða mínum reglum. Stytting og einhljóðun verða í sama um-
hverfi og má einu gilda hvor kemur á undan.