Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1999, Blaðsíða 14

12
Gunnar Harðarson
fordæmi Englendinga í stafrófssmíði sinni. Þessi ummæli eru raunar
ein meginástæðan fyrir því að sumir fræðimenn hafa talið að höfund-
ur FMR hafi verið kunnugur á Englandi (Holtsmark 1936), en aðrir
hafa talið slíkar ályktanir hæpnar (Hreinn Benediktsson 1972). Nú
hefur að vísu enginn vefengt það að túlka megi þessi ummæli svo að
höfundurinn ætli sér að fara að dæmi Englendinga. Hins vegar hefur
Hreinn Benediktsson fært fram rök gegn því að sú túlkun standist að
höfundurinn telji ensku og íslensku skyldari mál en önnur. Rökin eru
í stuttu máli þau að þessi orð beri að skilja í ljósi hugmyndarinnar um
að öll tungumál hafi greinst frá einni upphaflegri tungu (hebresku) eft-
ir að mannkynið hafði ráðist í smíði Babelsturnsins. Þessi skoðun,
sem var viðtekin á miðöldum, sé þekkt úr öðrum íslenskum heimild-
um frá svipuðum tíma og FMR, eins og t.d. Veraldar sögu. Aftur á
móti sé óþekkt á miðöldum sú hugmynd um skyldleika tungumála
sem málvísindamenn uppgötvuðu fyrst á 19. öld. Þess vegna hljóti að
bera að skilja texta FMR í þessu tilviki út frá sögninni um tilurð hinna
ýmsu tungumála úr hinni upphaflegu tungu mannkynsins (Hreinn
Benediktsson 1972:195-196). Af þessu leiðir jafnframt að ekki er
unnt að gera ráð fyrir neinni beinni þekkingu á enskri tungu að baki
þessum ummælum.
Þessar röksemdir virðast hins vegar leiða bókstaflega túlkun á um-
mælum FMR í ógöngur. Eðlilegast virðist að túlka þau svo að íslenska
og enska séu eins og tvær mállýskur einnar og sömu tungu. En ef hér
er átt við þá tungu sem töluð var fyrir smíði Babelstumsins, hvers
vegna skyldi fyrsti málfræðingurinn þá hafa kosið að fara að dæmum
Englendinga frekar en einhverra annarra? Þessi spurning verður enn
áleitnari ef því er jafnframt neitað að höfundurinn hafi haft bein kynni
af enskum handritum, því að það þýðir að hann hefur ekki haft neina
ástæðu til að taka Englendinga sér til fyrirmyndar. Hér á eftir verður
þetta vandamál rætt og reynt að tefla fram röksemdum fyrir þeirri
túlkun að óhjákvæmilegt sé að taka höfund ritgerðarinnar bókstaflega
þegar hann heldur því fram að íslendingar og Englendingar séu einn-
ar tungu. Fyrst verður drepið á hugmyndir um skyldleika tungumála í
kenndar hér þótt svo sé gert í útgáfu Hreins. Vegna þessa bera setningar úr FMR
stundum nokkuð annan svip hér en þar.