Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1999, Blaðsíða 134

132
Þorsteinn G. lndriðason
eignarfall en ekki t.d. nefnifall eins og seinni liðurinn. í öðru lagi er
hæpið að gera ráð fyrir sérstöku beygingarlagi sem einungis bætir við
eignarfalli eins og við yrðum að gera ráð fyrir í þessu tilviki. Slík tak-
mörkun getur varla haft neitt sjálfstætt gildi þegar um er að ræða að
rökstyðja ákveðna byggingu eða lagskiptingu orðasafnsins. í þriðja
lagi er erfitt að finna einhver hljóðkerfisleg rök fyrir því að greina
beyginguna í sundur með þessum hætti. Til þess að það sé mögulegt
eða leyfilegt í skilningi orðhlutahljóðkerfisfræðinnar þarf að vera
a.m.k. hljóðkerfislegur munur á beygingunni í fyrra og seinna laginu.
Við skulum taka dæmi um viðskeyti til þess að skýra nánar hvað átt er
við með hljóðkerfislegum mun hér. í íslensku hafa sum viðskeyti
hljóðkerfisleg áhrif á þær rætur sem þau tengjast en önnur hafa engin
slík áhrif (sjá t.d. umræðu hjá Þorsteini G. Indriðasyni 1994, 3. kafla).
Þannig verkar aðblástursreglan þegar umhverfi hennar nær yfir skilin
milli rótarinnar sjúk- og viðskeytisins -ling, en hún verkar ekki þegar
umhverfi hennar nær yfir skilin milli sjúk- og t.d. viðskeytisins -leg:
(43) a. sjúk-lingur [sjuhgliqgpr]
b. sjúk-legur [sju:gleY0r]
Með slíkum dæmum um virkni hljóðkerfisreglna hafa menn viljað
sýna fram á að viðskeytinu -ling sé skeytt við rótina á öðrum stað í
orðasafni en viðskeytinu leg. Þessi dæmi eiga jafnframt að sýna að að-
blástursreglan er ekki til staðar í laginu sem þar sem -leg er skeytt við,
en er til staðar í laginu þar sem -ling er skeytt við rótina. Ekki er að
sjá nein hljóðkerfisleg rök í líkingu við þau að ofan sem réttlætt geta
skiptingu beygingarinnar, þ.e. ekki er að sjá að endingar sem tengjast
forliðum samsettra orða hafi einhver önnur hljóðkerfisleg áhrif á stofn
en endingar sem tengjast seinni liðum.
í fjórða lagi gerir orðhlutahljóðkerfisfræðin þá kröfu að virkni
hljóðkerfisreglna í orðasafninu þurfi að vera samfelld. Þetta þýðir að
virki tiltekin hljóðkerfisregla t.d. í báðum beygingarlögunum í (41)
þarf hún einnig að virka í samsetningarlaginu, annars er lagskiptingin
ekki rétt að mati orðhlutahljóðkerfisfræðinnar. Þetta skilyrði er hins
vegar brotið í (41). Það sjáum við ef við berum t.d. saman virkni reglu
eins og lokhljóðunar á undan /n/ og /// í íslensku í stofnsamsetturn