Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1999, Blaðsíða 221

219
Flugur, smágreinar og umræðuefni
(áskellimerkingin) eða nýafstaðið.21 Það heiti nær þó tæplega yfir til-
finninga- eða áherslumerkinguna sem áður var nefnd, auk þess sem
tengslin við þekkt fyrirbæri í horfafræðum verða þá óljósari. Þess
vegna er ávinningurinn af slíkri nafngift ekki ótvíræðar.
I öðru lagi er rétt að minna á þann möguleika að nota mismunandi
heiti yfir orðskipunina vera að + nh. eftir því hvert hlutverk hennar er
í hverju tilviki. Ef við gerðum það, værum við að svara spumingunni
í (17c) neitandi. Eins og áður er nefnt getur verið ástæða til þess. Sú
leið er þó yfirleitt ekki farin þegar sagnarsambönd með hafa eiga í hlut
(nema hvað þau em stundum greind í núliðna tíð og þáliðna tíð, eða
eitthvað svipað, eftir tíð sagnarinnar hafa). Þó geta þessi sambönd haft
býsna ólíka merkingu, eins og við höfum séð. Hér á undan var bent á
að vafasamt væri að kalla öll sambönd með háttarsögninni munu fram-
tíð og kannski væri vænlegra til skilnings að gera sér grein (og öðrum)
grein fyrir því að merking háttarsagnasambanda getur verið af ýmsum
toga og það á líka við um sambönd með munu. Framtíðarmerking
slíkra sambanda er bara ein þessara merkinga og kannski ekki sú mið-
lasgasta.
Frá málsögulegu sjónarmiði er það væntanlega oft svo að tiltekin
orðskipun hættir að hafa sína bókstaflegu merkingu og fær það hlut-
verk að tjá ákveðið gildi einhverrar málfræðiformdeildar. Eins og
Hreinn Benediktsson (1976) gerir grein fyrir er uppruna orðasam-
bandsins vera að + nh. að rekja til sambanda á borð við vera at at +
nh., þar sem þetta fyrra at er forsetning (eða atviksorð) sem vísar til
staðar (sbr. Njáludæmið hann var at at hlaða skútuna sem Nygaard
1905:226 hafði vakið athygli á).22 Það hefur smám saman fengið það
'Oeginhlutverk að tjá yfirstandandi verknað eða framvindu verks, en
þess háttar aðgreining er þekkt úr ýmsum tungumálum. Um leið fell-
Jón Axel Harðarson var með svipaðar hugmyndir í fyrirlestri á Rask-ráðstefnu
' janúar 2000.
22 Eins og Hreinn nefnir hafði Nordling (1928) vakið athygli á notkun vera at í
'slensku og tengt hana við imperfekt í latínu. Jón Helgason (1929:135-36) bendir líka
a að Oddur Gottskálksson notar vera að nokkrum sinnum í Nýja testamentisþýðingu
Slnni, t.d. þa þeir voru nu enn at tala vm þetta, en segir að Oddur noti þetta orðasam-
band þó naumast eins oft „og nú myndi gert“ og er hann þó að tala um árið 1929 og
ekki íþróttamál árið 1999 til dæmis!