Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1999, Blaðsíða 83

Skynjun hljóðlengdar og aðblásturs íslensku 11 81
um orðum voru búnar til átta raðir áreita með því að breyta í smáum
skrefum lengd sérhljóðs, [a] eða [e], og eftirfarandi samhljóðs [n].
Þetta var gert í svonefndum bylgjuritli (e. waveform editor) sem vinn-
ur ekki ósvipað og ritvinnsluforrit þar sem má nota það til að klippa
búta úr hljóðbylgjum eða skeyta inn í þær bylgjubútum. Áreitaraðim-
ar voru þannig gerðar að þær spönnuðu í öllum tilvikum bilið frá V:C
atkvæði að VC: atkvæði að því er raunlengd hljóðanna varðar. Þessu
má lýsa með dæmi. í grunnáreitinu man, sem lesið var hægt, var raun-
lengd [a] 292 ms en raunlengd [n] 100 ms. í bylgjuritlinum var skor-
ið smátt og smátt innan úr [a]-inu (með því að klippa burt stakar
sveiflur sem hver um sig var nálægt 10 ms að lengd) en um leið var
[n]-ið lengt því sem næst að sama skapi þannig að rímlengdin, lengd
sérhljóðs og eftirfarandi samhljóðs, héldist stöðug.6 í þessu tilviki
voru búin til 13 áreiti alls og var sérhljóðslengdin orðin 149 ms en
samhljóðslengdin 211 ms þegar lokið var við að stytta sérhljóðið og
lengja samhljóðið. Áreitin 13 vom því þannig úr garði gerð að raun-
lengd sérhljóðs og samhljóðs breyttist smátt og smátt milli þeirra jað-
argilda sem hér hafa verið gefin upp (nánari greinargerð um einstakar
áreitaraðir er að finna hjá Jörgeni Pind 1996c). Samtals voru 38 áreiti
rueð sérhljóðinu [e] en 47 áreiti með sérhljóðinu [a].
í hlustunartilraununum tóku 10 manns þátt. Hlustunartilraunin var
í tveim liðum, annars vegar var hlustað á man/mann áreitin, hins veg-
ar á men/menn áreitin. í hlustunartilraununum var hvert áreiti leikið 10
sinnum í handahófsröð. Verkefni hlustenda var að segja til um orðið
sem þeir heyrðu hverju sinni. Niðurstöður sjást á mynd 4.
Athyglisvert er að niðurstöðurnar eru giska ólíkar eftir því hvort
áherslusérhljóðið var [a] eða [e]. í fyrra tilvikinu er ljóst að sú aðgerð
Sem framkvæmd var í bylgjuritlinum — að útbúa raðir áreita sem
spanna bilið frá V:C að VC: atkvæðum — hefur tekist. í öllum tilfell-
6 Ekki er hægt að láta breytingar á lengd [a] og [n] standast nákvæmlega á þegar
notaður er bylgjuritill til að breyta lengd sneiða í náttúrulegu tali. Ástæða þess er sú
að grunntíðni raddarinnar sveiflast nokkuð til innan hvers orðs. Þegar hljóðbylgjur
'addaðra hljóða eru skornar er eðlilegast að gera það við hverja grunntónssveiflu til
Þess að koma í veg fyrir að aukahljóð (smellir eða því um líkt) læðist inn í hljóðbylgj-
Una- Þar sem grunntíðnin er síbreytileg er sveiflutíminn einnig breytilegur og af því
leiðir að sneiðar sem eru skornar úr eða skotið inn — með því að endurtaka hluta
bylgjunnar — verða ekki nákvæmlega jafnlangar.