Vera - 01.07.1983, Blaðsíða 16

gerandi hátt hægt að aðgreina frá hinu, það
gerir flókinn raunveruleikann svo miklu ein-
faldari og þægilegri að fást við. En þetta er
bara því erfiðara sem fleiri rannsóknir sýna
að nauðgarar eru bara ósköp venjulegir
„norrnal" menn. Vissulega sýna eiginlega
allar rannsóknir að nauðgarar séu áþreifan-
lega kvenfjandsamlegir, segir Liljeström, en
án þess að nokkur hafi viljað líta á það sem
eitthvað sjúkt eða „abnormalt"...
Uppgötvunin að nauðgarar séu venjulegir
„normal“ menn hefur hinsvegar víða falið í
sér að viðhorfið til nauðgana hefur breyst.
Það er eins og kynferðislegt ofbeldi verði að
nokkurskonar afleitri hugsjón, óheppni eða
hliðarspori sem hent getur hvaða öðlings-
mann sem er. Umburðarlyndið eykst við
vitneskjuna að það séu venjulegir, huggu-
legir menn sem nauðga, „öllum getur okkur
yfirsést“... En þessi uppgötvun felur bara í
sér enn meiri fróðleik. Nefnilega þann að
venjulegir „normal heterosexual“ menn
virðast vera töluvert kvenfjandsamlegir án
þess að það sé á nokkurn hátt álitið af-
brigðilegt eða vert einhverrar athygli. Og
einmitt vegna þess hve kynferðislegt ofbeldi
er algengt, er hægt að gera lítið úr því, og
það gert ósýnilegt á ný, segir Liljeström.
„Sjálfsfróun í konuskauti“
Ef við lítum aðeins nánar á vændi og
hverjir það eru sem leita til vændiskvenna er
það sama upp á teningnum. Það er hægt að
segja að það séu „allskonar" menn sem leita
til vændiskvenna, allskonar menn í þeirri
merkingu að þeir koma úr hinum ýmsu sam-
félagshópum. Mikill meirihluti er það sem
við köllum einmitt venjulega „normal“
menn. Það sem einkennir vændið af hálfu
vændiskonunnar er að hún nær undantekn-
ingalaust er „fjarverandi" meðan á við-
skiptum stendur. „Fjarverandi“ á þann hátt
að hún byggir sér upp ákveðna varnarmúra
til að verja persónu sína, hún „tekur ekki
þátt í“ því sem gerist. Lysandi dæmi um
þetta er það sem ekki er til sölu, það eru t.d.
kossar, persónuleg atlot, snerting brjósta,
sníps o.s.frv. Vændið er gersneytt kynferðis-
legu innihaldi fyrir vændiskonuna. — Hér
er hinsvegar (yfirlýstur) ásetningur karl-
mannsins eingöngu kynferðislegur, en á
sama hátt og í nauðguninni á hann mjög erf-
itt með að skilja að konan „taki ekki þátt í
leiknum“. Hann er ófær um að sjá í gegnum
„spil“ vændiskonunnar og trúir oft einlægt
að hún „njóti sín“ jafn vel og hann. Þegar
vændið er skoðað til hlítar á þennan hátt er
auðvelt að vera sammála höfundum vændis-
rannsóknarinnar að þegar allt komi til alls
sé vændi fyrst og fremst „sjálfsfróun í konu-
skauti". En, í þessu felst líka annað og
meira, og þar liggur okkar þversögn: Mað-
urinn er háður konu í þessari sjálfsfróun
sinni. Á sama hátt og við nauðgun þarf
maðurinn á Konu að halda til að staðfesta
karlmennsku sína, og í þessu liggur, svo
undarlegt sem það kann að hljóma, máttur
kvenna og vanmáttur. Mjög einfaldað má
kannski segja að munurinn á vændi og
nauðgun fyrir karlmanninn felist í því að
nauðgarinn borgar ekki fyrir að fá karl-
mennsku sína staðfesta, „ekta karlmaður
þarf ekki að borga fyrir sig“.
Víkur nú sögunni aftur að umræðuþátt-
um Svíanna... í fyrra þættinum beindist at-
hyglin einkum að því hvort hugsanlega væri
samband milli kláms og vændis. Allir þátt-
takendur að einum undanskildum töldu svo
vera. Þessir fjandmenn kláms töldu það
jafnfrmt óæskilegt fyrirbrigði, fjandsam-
legt konum, auk þess sem það ætti lítið skylt
við heilbrigt kynlíf. Málsvari klámsins,
frægur klámkóngur frá Stokkhólmi, varði
klám og útbreiðslu þess hatrammlega og af
miklum sannfæringarkrafti (— enda verið
20 ár í bransanum). Klám ber að líta á sem
„hvata“, það er krydd á tilveruna, sagði
kappinn spekingslega og kvað það hina
mestu fjarstæðu að nokkurt samband væri
milli kláms og vændis. — Nei, það var öðru
nær. — Viðbrögð „almennings", létu ekki á
sér standa í dagblöðum daginn eftir. Hin
harða afstaða sem tekin var gegn klámi fór
fyrir brjóstið á mörgum „kynferðislega
frelsuðum" Svíanum. Stjórnendur þáttarins
voru útmálaðir sem forkastanlegir siðgæð-
ispredikarar aftan úr forneskju, sem þættust
þess umkomnir að fordæma það kynferðis-
lega frelsi sem væri nú bara merki þess að
Svíþjóð væri frjálst þjóðfélag... Vændiskon-
ur geta sjálfum sér um kennt, þær hafa valið
sitt hlutskipti og ættu að sjá sóma sinn í því
að fá sér heiðarlega vinnu í stað þess að gera
sér kynhvöt karla að féþúfu. Meira að segja
forráðamönnum Aftonbladet, málgagns
kratanna, ofbauð „predikun siðgæðispost-
ulanna“ og gagnrýndu þáttinn harðlega 1
leiðara blaðsins daginn eftir.
Þessar gagnrýnu (karlmanns-) raddir
hafa væntanlega verið ánægðari með síðari
þáttinn, því í samræmi við hina nýútkomnu
bók um vanmátt nauðgarans var einmitt
hann í brennidepli. Rætt var við nokkra
dæmda nauðgara, ólánskindur miklar, því
eins og fram kemur í bók kvennanna tveggja
eru það nær eingöngu félagslega illa stæðir
menn og utangátta sem dæmdir eru fyrir
nauðgun, einn þeirra vildi meira að segja á-
Iíta að þeir væru fórnarlömbin. Umræðan
var mestöll í anda „konan getur sjálfri sér
um kennt“ goðsögunnar, og dæmdir nauðg-
arar, þessi ólánssami karlpeningur, voru
hetjur kvöldsins. Það var vægast sagt kald-
hæðnislegt að hlusta á fleiri tíma umræður
um nauðgun, án þess að nokkur sála benti
á þá staðreynd að fæstar nauðganir eru
kærðar og enn færri enda með dómi. Grát-
legra var þó þegar stjórnandi þáttarins til-
kynnti með alvörugefnum samúðarsvip að
margir karlmenn hefðu hringt til þáttarins,
sem dæmdir hefðu verið SAKLAUSIR fyrir
nauðgun.
Því miður hef ég ekki séð eins „lífleg“ við-
brögð karlmanna við þessum þætti (sem
betur fer nokkrar reiðar kvenmannsraddir).
En kannski er það bara ein staðfesting þess
að sænskur karlpeningur skrifi gjarnan
undir þá kvennasýn sem þarna kom fram,
og sé bara eftir allt haldinn sínum „normal"
skammti af kvenfyrirlitningu, jafnt ritstjórn
Aftonbladet sem starfsmenn sjónvarps. Það
skyldi þó aldrei, Vera?
Máttur Kynsins og
vanmáttur einstaklingsins
En þegar allt kemur til alls eru nauðgarar
að sjálfsögðu hinar mestu ólánskindur.
Vissulega veitir karlveldið körlum ákveðið
vald i skjóli kynferðis þeirra, en sameigin-
legur Máttur Kynsins útilokar ekki vanmátt
einstakra karlmanna; þannig eru það ekki
allir menn í bókstaflegri merkingu þess orðs
sem leita til vændiskvenna, á sama hátt og
það er ekki hvaða venjulegur „normal“
karlmaður sem er, sem notar nauðgun sem
vopn í hinni erótísku styrjöld. Nei, það eru
þeir sem hafa lélegri forsendur, félagslega,
efnahagslega, sálfræðilega o.s.frv. Hug-
myndir karlveldisins um sanna karl-
mennsku eru sennilega ekki auðveldar fyrir
alla karlmenn að Iifa upp til. — Kannski það
sem ég hef verið að reyna að segja í örfáum
setningum; það er ekki þetta ómeðvitaða
kvenhatur (kvenfyrirlitning fyrir þær sem
finnst kvenhatur of herskátt orð) sem að-
greinir nauðgara frá þeim sem ekki nauðga
(eða vændiskaupendur frá þeim sem ekki
leita til vændiskvenna), heldur eru það hinar
lakari forsendur þeirra, veikari byrjunarað-
staða o.s.frv., og oft leiðir baráttan af sér
félagsleg örkuml fyrir þessa menn. Að tala
um Vanmátt Nauðgarans er því alls ekki út
í hött, það verður bara að sjá þennan van
mátt í réttu samhengi.
Þorgerdur Einarsdóttir
16